Theo Khoản b, Điều 12 Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, quy định kể từ thời điểm chế độ tiền lương do Chính phủ quy định theo Nghị quyết số 27-NQ/TW có hiệu lực thi hành, đơn vị tự chủ nhóm 1, nhóm 2 được thực hiện cơ chế tự chủ tiền lương theo kết quả hoạt động như doanh nghiệp; quyết định mức lương chi trả cho viên chức, người lao động.
Như vậy, kể từ ngày 1/7/2024, chế độ tiền lương do Chính phủ quy định theo Nghị quyết 27 có hiệu lực thi hành, trường đại học tự chủ tài chính nhóm 1, và nhóm 2 sẽ được thực hiện tự chủ trả lương cho cán bộ giảng viên, nhân viên. Khi các trường đại học thực hiện tự chủ hiệu quả, đồng nghĩa mức lương của giảng viên cũng được cải thiện.
Nhiều trường đại học đã áp dụng hình thức trả lương theo vị trí việc làm
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Chương - Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, cách đây 2 năm, nhà trường đã áp dụng mô hình trả lương theo vị trí việc làm và vẫn tiếp tục duy trì hệ thống lương cơ sở để đảm bảo đúng theo quy định của Nhà nước.
“Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đang trả mức lương khởi điểm cho vị trí giảng viên chính có bằng thạc sĩ là 14 triệu đồng; tiến sĩ là 20 triệu đồng; phó giáo sư là 25 triệu đồng và giáo sư là 30 triệu đồng. Bên cạnh đó, mỗi cán bộ, giảng viên sẽ được nhận thêm một phần lương dựa trên thang bảng lương hệ số, được tính vào thu nhập chính hàng tháng. Vì vậy, tổng quỹ lương của nhà trường hiện đã tăng hơn 40% so với mức ban đầu trước khi có sự điều chỉnh lương cơ sở”.
Theo thầy Chương, hình thức trả lương theo vị trí việc làm rất phù hợp với xu hướng phát triển và cơ chế tự chủ tài chính hiện nay ở các cơ sở giáo dục. Cách thức này góp phần đánh giá rõ ràng hơn những đóng góp của giảng viên trong giảng dạy, đào tạo và các hoạt động khác của nhà trường.
Tuy vậy, việc chi trả lương theo vị trí việc làm cũng đặt ra một áp lực lớn đối với giảng viên, buộc họ phải không ngừng nâng cao trình độ và đa dạng hóa kiến thức để đảm bảo chất lượng giảng dạy, gia tăng thu nhập và đáp ứng các tiêu chuẩn của nhà trường.
“Chúng tôi luôn hướng tới triết lý là thu hút những nhân tài xuất sắc nhất ở cả phía sinh viên lẫn giảng viên. Cho đến nay, nhà trường vẫn kiên định đi theo con đường đó và nhận thấy đây là hướng đi đúng đắn. Chất lượng và số lượng sinh viên đang ngày càng gia tăng, trình độ và thu nhập của giảng viên cũng được nâng cao, tạo động lực cho cả người dạy và người học”, thầy Chương cho hay.
Tại Trường Kinh doanh - Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Thạc sĩ Trịnh Huỳnh Quang Cảnh, giảng viên bộ môn Logistics & Quản lý chuỗi cung ứng thuộc Khoa Kinh doanh Quốc tế - Marketing, cũng cho rằng việc trả lương theo vị trí việc làm là phương án tối ưu nhất.
Thầy Quang Cảnh cho biết: “Hiện tại, nhà trường đang thực hiện chi trả hai khoản lương hàng tháng, bao gồm lương cơ sở theo Nghị định 73/2024/NĐ-CP của Chính phủ và phụ cấp bổ sung dựa trên vị trí công tác của mỗi giảng viên.
Bên cạnh việc chờ đợi những điều chỉnh và quyết định từ Chính phủ, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh đã chủ động triển khai nhiều biện pháp và chính sách hỗ trợ khác như tiền thưởng, phụ cấp cũng như tài trợ cho các hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ.
Các hoạt động này được thực hiện dưới dạng hỗ trợ tài chính, bao gồm kinh phí nghiên cứu khoa học và kinh phí giảng dạy các lớp học dựa vào năng lực của giảng viên, học hàm và học vị”.
Theo thầy Cảnh, hệ thống lương ở các cơ sở giáo dục nên thay đổi dần theo vị trí việc làm và theo năng suất lao động để tạo thêm động lực cho những giảng viên tâm huyết với nghề và giảng viên trẻ cống hiến mạnh mẽ hơn.
Ngoài ra, việc trả lương theo vị trí, hiệu quả công việc cũng là nguồn động lực giúp mỗi giảng viên tự ý thức được công việc mình đang làm, luôn chủ động đổi mới, sáng tạo và đầu tư nhiều hơn cho bài giảng, mang tới “làn gió mới” cho sinh viên.
Tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, thầy Phạm Minh - Giảng viên khoa Địa chất cho biết, việc trả lương theo vị trí việc làm sẽ đánh giá rõ ràng, minh bạch công sức mỗi giảng viên.
Thầy Minh thông tin: “Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã trả lương theo vị trí việc làm từ đầu năm 2024 và mức lương có phần cải thiện hơn so với những năm trước.
Đối với những giảng viên trẻ như tôi, mức lương cơ sở khá thấp so với nhu cầu cuộc sống. Việc trả lương theo vị trí việc làm sẽ mang lại động lực lớn hơn, giúp giảng viên gắn bó và cống hiến nhiều hơn cho nghề.
Khi thu nhập được cải thiện và không còn phải lo lắng quá nhiều về "cơm áo gạo tiền", giảng viên có thể tập trung hoàn toàn vào việc giảng dạy và nghiên cứu, nâng cao chất lượng đào tạo. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển cá nhân mà còn đóng góp quan trọng vào sự tiến bộ của nền giáo dục. Chính sách lương công bằng và minh bạch sẽ khuyến khích giảng viên trẻ không ngừng phấn đấu, sáng tạo, đồng thời mang lại những giá trị thiết thực cho xã hội”.
Ngoài ra, thầy Minh cho biết, vì Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh mới triển khai mô hình trả lương theo vị trí việc làm từ đầu năm nay nên vẫn còn nhiều bỡ ngỡ và một số quy trình còn gặp khó khăn. Tuy nhiên, nhà trường đang nỗ lực hết sức để áp dụng mô hình này một cách suôn sẻ và hiệu quả nhất.
Tự chủ đại học - Yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới vấn đề tiền lương
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Chương, việc cải cách tiền lương và tìm ra mô hình tối ưu cho trường đại học cần mất vài năm để mỗi cơ sở giáo dục có thể xây dựng một phương hướng phù hợp và hiệu quả.
“Để áp dụng hình thức trả lương theo vị trí việc làm cho tất cả các cơ sở giáo dục đại học, cần có thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng, xây dựng các phương án linh hoạt và tiến hành thử nghiệm theo từng giai đoạn. Việc này giúp tìm ra hướng đi phù hợp nhất vì mỗi trường có nguồn lực, điều kiện và mục tiêu phát triển khác nhau.
Chỉ khi các trường thực hiện tự chủ đúng cách mới có thể trả lương theo vị trí việc làm, mức lương của giảng viên mới có thể tăng.
Ngoài ra, vấn đề trả lương theo vị trí việc làm hiện mới chỉ có Thông tư 04/2024/TT-BGDĐT hướng dẫn về vị trí việc làm lãnh đạo, quản lý và vị trí việc làm chức danh nghề nghiệp chuyên ngành giáo dục và đào tạo trong các cơ sở giáo dục đại học và các trường cao đẳng sư phạm công lập. Còn việc trả lương theo từng vị trí việc làm cụ thể khác thì chưa có văn bản hướng dẫn.
Đồng thời, bởi chưa có các quy định, hướng dẫn về việc đóng bảo hiểm xã hội và các khoản đóng theo lương nên nhà trường vẫn phải duy trì toàn bộ hệ thống thang bảng lương cơ sở hiện có. Chúng tôi đang chờ đợi thêm các văn bản hướng dẫn từ Nhà nước để có thể thuận lợi hơn trong việc điều chỉnh tiền lương cho giảng viên đại học”, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho hay.
Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Trịnh Huỳnh Quang Cảnh cho rằng việc trả lương giảng viên theo vị trí và hiệu quả công việc, thay vì dựa trên hệ số lương cơ sở phụ thuộc rất nhiều vào mức độ tự chủ tài chính của các cơ sở giáo dục đại học.
Khi đạt được sự tự chủ nhất định, nhà trường có thể đa dạng hóa nguồn thu, không chỉ dựa vào học phí mà còn từ các hoạt động khác như nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, hợp tác với các doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân... Điều này sẽ đảm bảo nguồn thu ổn định để chi trả lương cho giảng viên.
Bên cạnh đó, thầy Cảnh cũng nhấn mạnh rằng việc ban hành thêm những văn bản hướng dẫn dưới luật là điều vô cùng cần thiết. Khi có những thông tư hoặc nghị định mới về điều chỉnh lương, cần có sự phối hợp trực tiếp từ các sở, ban, ngành tại địa phương cùng các cơ sở đào tạo nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động.