Tại Điều 17, dự thảo Luật viên chức (sửa đổi) do Bộ Nội vụ soạn thảo đề cập một số đề xuất mới liên quan đến công tác tuyển dụng viên chức.
Cụ thể, ngoài hình thức thi tuyển và xét tuyển vẫn được giữ nguyên, Bộ Nội vụ đề xuất bổ sung phương thức ký hợp đồng trực tiếp đối với chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng phù hợp với lĩnh vực hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập.
Bên cạnh đó, cơ quan, đơn vị quản lý viên chức quyết định tiếp nhận vào làm viên chức đối với người có kinh nghiệm đáp ứng ngay yêu cầu của vị trí việc làm đang làm việc tại cơ quan, tổ chức, đơn vị ngoài khu vực công lập.
Theo đại diện một số cơ sở giáo dục đại học công lập, điều này giúp đơn vị bổ sung đội ngũ nhân sự có năng lực, sẵn sàng bắt tay vào công việc, tiết kiệm thời gian và chi phí đào tạo ban đầu.
Tuyển dụng viên chức bằng hình thức ký hợp đồng trực tiếp thuận lợi cho việc thu hút nhân tài
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Nhà giáo ưu tú, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Đình Ngọ - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Điện lực cho biết, đề xuất bổ sung phương thức ký hợp đồng trực tiếp đối với chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng phù hợp với lĩnh vực hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập tại Điều 17 của dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) rất phù hợp và cần thiết với cơ sở giáo dục đại học công lập, đặc biệt ở các ngành khoa học công nghệ mũi nhọn.
Thực tế, khi triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và gần đây nhất là Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đều đặt ra yêu cầu thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao.
Do đó, việc tuyển dụng viên chức là chuyên gia, nhà khoa học bằng hình thức ký hợp đồng trực tiếp được gắn với quy định cụ thể sẽ thuận lợi cho các đơn vị lựa chọn người tài năng ngay từ khâu tuyển chọn ban đầu. Như vậy, cơ sở giáo dục đại học nói riêng và đơn vị sự nghiệp công lập nói chung sẽ có điều kiện triển khai hiệu quả những nghị quyết của Trung ương và các quy định của Chính phủ.
Nhà giáo ưu tú, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Đình Ngọ - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Điện lực. Ảnh: website nhà trường
Bên cạnh đó, Khoản 2, Điều 17 của dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) quy định cơ quan, đơn vị quản lý viên chức quyết định tiếp nhận vào làm viên chức đối với người có kinh nghiệm đáp ứng ngay yêu cầu của vị trí việc làm đang làm việc tại cơ quan, tổ chức, đơn vị ngoài khu vực công lập.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Đình Ngọ, quy định này nhằm giúp đơn vị bổ sung nhân sự chất lượng cao, đồng thời tiết kiệm chi phí và thời gian đào tạo ban đầu. Trong thực tế, nhiều giảng viên hoặc nghiên cứu viên làm việc tại đơn vị ngoài công lập, có kinh nghiệm cùng lĩnh vực, nhưng khi chuyển vào khu vực công lập phải bắt đầu từ đầu, như tham gia tuyển dụng, tập sự, hưởng mức lương khởi điểm… Điều này gây thiệt thòi cho người lao động và chưa khuyến khích sự dịch chuyển nhân lực chất lượng cao vào cống hiến trong đơn vị sự nghiệp công lập.
Không chỉ vậy, hiện một số đơn vị công lập cũng còn những ràng buộc khiến người lao động khó khăn khi muốn chuyển công tác, dẫn đến việc người lao động buộc phải nghỉ việc nếu muốn thay đổi đơn vị làm việc. Từ đó, dẫn tới việc khi được tuyển dụng vào đơn vị mới, người lao động không được bảo lưu thâm niên, hệ số lương hay các chế độ đãi ngộ đã có, mà phải bắt đầu lại từ đầu, gây nhiều thiệt thòi cho người lao động.
Quy định mới tại dự thảo luật sẽ góp phần khắc phục những bất cập này, tạo điều kiện để đội ngũ nhà giáo, nhà nghiên cứu cống hiến trong hệ thống giáo dục quốc dân và phát huy được năng lực của mình.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Đình Ngọ nhấn mạnh: “Nghị quyết số 71-NQ/TW nêu rõ, giáo dục công lập là trụ cột, giáo dục ngoài công lập là thành phần quan trọng cấu thành hệ thống giáo dục quốc dân. Như vậy, cơ sở giáo dục ngoài công lập là một thành phần quan trọng, không thể thiếu trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Do đó, việc tạo điều kiện thuận lợi để tuyển dụng nhân sự từ các đơn vị ngoài công lập vào làm viên chức tại đơn vị sự nghiệp công lập là chủ trương rất phù hợp với xu thế hiện nay”.
Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Trung Nhân - Trưởng phòng, Phòng Đào tạo, Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, ngoài hình thức thi tuyển và xét tuyển, việc bổ sung phương thức ký hợp đồng trực tiếp đối với chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng phù hợp với lĩnh vực hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập là điểm mới tích cực.
Đặc biệt, trong bối cảnh các đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện cơ chế tự chủ, việc được trực tiếp ký hợp đồng với những nhà khoa học tài năng sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục, đồng thời tạo điều kiện để trường đại học lựa chọn, tiếp nhận nhân sự có năng lực phục vụ cho sự phát triển của đơn vị.
Theo thầy Nhân, hiện nay, các cơ sở giáo dục đại học vẫn có thể tuyển dụng nhân sự chất lượng cao từ khu vực ngoài công lập để giảng dạy. Nếu người lao động chưa nghỉ việc tại đơn vị cũ, họ có thể đảm nhận vai trò thỉnh giảng tại trường. Ở nhiều lĩnh vực khác, doanh nghiệp có cán bộ trình độ tiến sĩ vẫn có thể tham gia thỉnh giảng tại các trường đại học. Những nhà quản lý doanh nghiệp cũng có thể tham gia giảng dạy, mang đến kinh nghiệm thực tiễn cho sinh viên, đóng góp tích cực vào công tác đào tạo của cơ sở giáo dục đại học.
Tuy nhiên, trong bối cảnh các trường đại học, viện nghiên cứu cần thu hút mạnh mẽ nguồn nhân lực chất lượng cao, điểm mới trong Điều 17 của dự thảo Luật viên chức (sửa đổi) là bước tiến phù hợp với thực tiễn. Thứ nhất, điều này tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng để trường đại học có thể chủ động hơn trong tuyển dụng, sử dụng viên chức, người tài năng. Thứ hai, với hành lang pháp lý cụ thể, các trường có thể linh hoạt đề xuất cơ chế hỗ trợ, chế độ đãi ngộ phù hợp để thu hút chuyên gia, nhà khoa học.
Dự thảo quy định người đang làm việc tại khu vực ngoài công lập nhưng có kinh nghiệm đáp ứng ngay yêu cầu của vị trí việc làm có thể được đơn vị sự nghiệp tiếp nhận vào làm viên chức. Điều này giúp các cơ sở đào tạo tiếp cận được nguồn nhân lực chất lượng cao mà không phải thông qua đào tạo lại, tiết kiệm thời gian và kinh phí.
Cần xây dựng khung năng lực rõ ràng khi tuyển dụng viên chức bằng hình thức ký hợp đồng trực tiếp
Nếu dự thảo được thông qua, việc ký hợp đồng trực tiếp với chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng cần gắn liền với tiêu chí, chuẩn mực rõ ràng để bảo đảm tính minh bạch, khách quan và lựa chọn đúng người phù hợp.
Theo Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Điện lực, tại Nghị định số 115/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức và Nghị định số 85/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của nghị định số 115/2020/NĐ-CP ngày 25 tháng 9 năm 2020 về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức đã quy định cụ thể về việc tuyển dụng, sử dụng viên chức. Trong trường hợp ký hợp đồng trực tiếp với chuyên gia, nhà khoa học, các cơ sở giáo dục đại học cần tuân thủ đúng quy định của cơ quan có thẩm quyền, đồng thời cần có quy định tuyển dụng riêng phù hợp với yêu cầu của đơn vị.
Ví dụ, tại Trường Đại học Điện lực, nhà trường xây dựng quy định tuyển dụng viên chức theo hai hướng. Một là tuyển dụng nhân sự theo Nghị định 115/2020/NĐ-CP và Nghị định 85/2023/NĐ-CP. Hai là tuyển dụng đối với người có trình độ cao, rút ngắn quy trình tuyển dụng nhưng vẫn tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định của Nhà nước, nhằm đẩy nhanh tiến độ tuyển dụng, giúp nhà trường thuận lợi hơn trong việc thu hút những nhân lực chất lượng cao, nhanh chóng đáp ứng nhu cầu thực tiễn dạy và học tại trường.
Theo thầy Ngọ, điều cốt lõi trong việc thu hút và sử dụng nhân tài là mỗi cơ sở giáo dục đại học phải xây dựng môi trường làm việc thật sự hấp dẫn, tạo điều kiện để giảng viên, nhà khoa học có trình độ cao phát huy năng lực và cống hiến hết mình. Bên cạnh đó, cần có chế độ đãi ngộ thỏa đáng để giữ chân và khuyến khích người tài năng gắn bó lâu dài.
Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thiên Phúc - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cho hay, việc bổ sung phương thức ký hợp đồng trực tiếp đối với chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng phù hợp với lĩnh vực hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập sẽ tạo thuận lợi để trường đại học phát triển chuyên môn.
Để chính sách vừa “mở” trong thu hút nhân tài, vừa đảm bảo kiểm soát chất lượng, tránh tình trạng tuyển dụng theo cảm tính, cơ sở đào tạo cần xây dựng một khung năng lực rõ ràng theo yêu cầu của đơn vị khi tuyển dụng đầu vào. Mặt khác, các trường nên được trao quyền chủ động trong tuyển dụng và bố trí viên chức, nhưng phải có cơ chế giám sát, hậu kiểm để bảo đảm việc tuyển dụng thực hiện đúng nguyên tắc, thu hút đúng đối tượng tài năng và tuân thủ theo đúng quy định.
Ngoài ra, để cơ sở giáo dục đại học công lập, viện nghiên cứu có thể thu hút nhân tài, nâng cao chất lượng đào tạo, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thiên Phúc, yếu tố then chốt là cơ chế tài chính và môi trường làm việc thuận lợi dành cho giảng viên. Đặc biệt, đối với cơ sở giáo dục đại học, bên cạnh thu hút nhân tài trong nước, việc thu hút giảng viên, chuyên gia từ nước ngoài đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp nhận tri thức tiên tiến, mở rộng hợp tác quốc tế và nâng tầm chất lượng đào tạo. Do đó, việc xây dựng một môi trường làm việc thuận lợi, thủ tục hành chính thông thoáng và cơ chế quản lý đơn giản hóa là điều quan trọng.
Hiện nay, khi mời chuyên gia nước ngoài, cơ sở giáo dục vẫn gặp nhiều vướng mắc về thủ tục như giấy phép lao động, thời hạn hợp đồng hay quy định về cư trú. Những rào cản này gây kéo dài thời gian xử lý thủ tục hành chính khiến nhiều nhà khoa học, giảng viên quốc tế có thể giảm bớt sự nhiệt tình khi hợp tác giảng dạy.
Đồng tình với quan điểm trên, Trưởng phòng, Phòng Đào tạo, Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng: “Ngoài việc thu hút đội ngũ quản lý và kỹ thuật giỏi trong nước, để nâng cao chất lượng đào tạo, các trường đại học hiện nay mong muốn mời chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành ở nước ngoài về giảng dạy. Đặc biệt, trong các lĩnh vực công nghệ then chốt, người Việt có năng lực chuyên môn tốt đang làm việc tại nhiều quốc gia, đây là nguồn nhân lực chất lượng cao rất cần được thu hút, chiêu mộ. Đồng thời, việc thu hút đội ngũ chuyên gia quốc tế cũng cần được chú trọng.
Để thu hút đối tượng này, cần có chính sách thuận lợi hơn về điều kiện lao động và thủ tục hành chính. Chẳng hạn, cho phép các chuyên gia làm việc ngắn hạn tại Việt Nam và vẫn đảm bảo quyền lợi cũng như môi trường làm việc thuận tiện. Đặc biệt, các thủ tục liên quan đến visa, cư trú cần được đơn giản hóa. Với những nhà khoa học có uy tín quốc tế, nên có cơ chế hỗ trợ đặc thù để họ yên tâm làm việc, giảm bớt thủ tục hành chính”.