Trước thực trạng thiếu giáo viên và số lượng giáo viên nghỉ việc trong những năm trở lại đây còn khá cao, tại tọa đàm “Giáo dục Đại học - Kiến tạo tự chủ toàn diện và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW” do Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương tổ chức vừa qua, nhóm chuyên gia Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất rằng, nên áp dụng hình thức xét tuyển thay vì chỉ thi tuyển tại vùng khó khăn. [1]
Đề xuất này nhận được sự quan tâm từ lãnh đạo nhiều trường học vùng khó khăn bởi đây không chỉ là giải pháp khắc phục tình trạng thiếu giáo viên mà còn phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương.
Xét tuyển giáo viên vùng khó khăn mang lại thuận lợi cho cả trường học lẫn ứng viên
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Lê Sỹ Hiệu - Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Trung học cơ sở Như Xuân (xã Như Xuân, tỉnh Thanh Hoá) cho rằng, việc thi tuyển mặc dù có thể đánh giá đúng năng lực của ứng viên, nhưng cũng đi kèm với những áp lực với người ở vùng khó, buộc đội ngũ này phải đầu tư nhiều thời gian, công sức vào việc ôn thi trong điều kiện còn hạn chế.
Hơn nữa, hình thức thi tuyển không hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu chuyên môn cụ thể của trường học, vì nhà trường không được chủ động trong quá trình tuyển chọn trực tiếp.
Trong khi đó, hình thức xét tuyển mang lại nhiều ưu điểm hơn với những vùng khó khăn. Xét tuyển giúp hạn chế được quy trình tổ chức thi tuyển kéo dài và thiếu linh hoạt ở một số địa phương. Đồng thời, hình thức này cũng cho phép các trường học đánh giá trực tiếp và sát với thực tế năng lực của ứng viên, đảm bảo chọn được người phù hợp nhất với vị trí cần tuyển theo nhu cầu của trường học.
Cũng theo thầy Hiệu, tình trạng thiếu giáo viên các môn đặc thù như Tiếng Anh, Tin học, Âm nhạc là một thực tế đang diễn ra ở nhiều trường học vùng khó khăn. Vì vậy, việc áp dụng hình thức xét tuyển thay vì thi tuyển giáo viên sẽ là giải pháp thiết thực, góp phần hạn chế tình trạng thiếu giáo viên các môn học đặc thù.
Mặt khác, điều này cũng khuyến khích sinh viên sư phạm có thêm động lực để theo đuổi các môn học đặc thù, từ đó giúp bổ sung kịp thời đội ngũ giáo viên còn thiếu hụt cho các trường học tại vùng khó khăn.
Cùng chung ý kiến, thầy Nguyễn Trung Hiếu - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Sam Kha (xã Púng Bánh, tỉnh Sơn La) cho rằng, tại một số địa phương vùng khó, số người trúng tuyển giáo viên chưa nhiều, đặc biệt là đối với các môn đặc thù như: Tiếng Anh, Tin học, hay Công nghệ.
Tình trạng này khiến việc địa phương tổ chức tuyển dụng nhưng không tuyển được người, dẫn tới tình trạng thiếu giáo viên kéo dài, gây khó khăn cho công tác quản lý và nâng cao chất lượng dạy và học.
Do đó, việc áp dụng xét tuyển thay vì thi tuyển tại một số vùng khó khăn sẽ là giải pháp quan trọng, góp phần giải quyết bài toán thiếu hụt giáo viên tại địa phương và nhà trường.
Là người từng có kinh nghiệm trong tuyển dụng giáo viên, cô Quàng Thị Xuân - Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Mường Lạn (xã Mường Lạn, tỉnh Sơn La) cho rằng, mặc dù cơ chế tuyển dụng hiện nay đã có nhiều cải tiến, nhưng vẫn tồn tại một số bất cập. Trong đó, quy trình thi tuyển còn kéo dài, một số giáo viên được tuyển vào trường còn những hạn chế về kỹ năng sư phạm và năng lực chuyên môn. Điều này buộc nhà trường phải dành thêm thời gian để đào tạo và bồi dưỡng thêm đội ngũ giáo viên mới.
Từ thực tế này, giải pháp xét tuyển thay vì thi tuyển giáo viên ở vùng khó khăn là hợp lý, bởi hình thức này vẫn giúp đánh giá đúng năng lực thực chất của ứng viên ngay từ đầu.
Đồng thời, xét tuyển cũng mang lại tính cạnh tranh tích cực, giúp thúc đẩy sự cố gắng của sinh viên sư phạm ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, vì nếu hồ sơ, bằng cấp không đủ tốt, ứng viên sẽ khó có cơ hội cạnh tranh trong tuyển dụng.
Cũng theo cô Xuân, hiện vẫn còn tình trạng thiếu giáo viên, đặc biệt là ở các môn đặc thù tại một số vùng khó khăn. Điều này xuất phát từ việc thiếu nguồn tuyển dụng, khi chưa có nhiều sinh viên theo học các ngành này.
Thực tế tại trường, hiện còn thiếu giáo viên các môn Tiếng Anh, Tin học, Công nghệ, trong khi có tới 36 lớp cần học những môn này. Mặc dù nhà trường đã cố gắng khắc phục bằng cách tìm giáo viên hợp đồng nhưng cũng không có nguồn để tuyển.
Do đó, hiện trường phải giải quyết bằng cách cử giáo viên đi học thêm chứng chỉ để phụ trách giảng dạy, nhưng điều này cũng gặp bất cập do chế độ thanh toán giờ làm thêm còn nhiều thách thức. Hơn nữa, tình trạng thiếu giáo viên khiến các thầy cô phải di chuyển liên tục giữa nhiều điểm trường để đảm bảo đủ số tiết dạy, dẫn đến sự vất vả và ảnh hưởng đến chất lượng tiết dạy.
Trước những khó khăn trên tại đơn vị, theo cô Xuân, việc áp dụng xét tuyển thay vì thi tuyển ở vùng khó khăn sẽ là giải pháp khắc phục tình trạng thiếu giáo viên một cách hiệu quả, giúp nhà trường bổ sung nguồn nhân lực sớm hơn so với việc chờ đợi kỳ thi tuyển và sự bổ sung từ cấp trên.
Nên ưu tiên kinh nghiệm thực tế kết hợp với đánh giá thực hành để xét tuyển hiệu quả
Cũng theo cô Xuân, mặc dù hình thức xét tuyển giáo viên là phù hợp với vùng khó khăn hiện nay, song để đảm bảo về chất lượng giáo viên, nên bổ sung thêm tiêu chí về kỹ năng sư phạm vào hồ sơ xét tuyển, chẳng hạn như kết quả thực tập tốt của ứng viên tại các trường học, bởi đây cũng là minh chứng rõ ràng cho thấy sinh viên sư phạm có năng lực đảm bảo khi ra trường.
Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Mường Lạn nhấn mạnh, hiện nay, điều kiện sinh hoạt của giáo viên vùng khó vẫn còn nhiều thiếu thốn, điển hình là tình trạng thiếu nhà công vụ, điều kiện sinh hoạt ảnh hưởng lớn đến đời sống và công tác của thầy cô.
Do đó, để thu hút và giữ chân đội ngũ giáo viên gắn bó lâu dài với vùng khó khăn, cần nâng mức hỗ trợ về ưu đãi nghề, cung cấp nhà ở công vụ và cải thiện đồng bộ các điều kiện sinh hoạt tối thiểu như: trường lớp, nước sạch và internet.
Còn theo thầy Nguyễn Trung Hiếu, nếu chỉ xét tuyển dựa trên hồ sơ đăng ký dự tuyển có thể dẫn đến không phản ánh đúng thành tích học tập, nghiệp vụ sư phạm hay kiến thức thực tế của ứng viên.
Vì vậy, để đảm bảo hiệu quả, ứng viên khi xét tuyển cần trải qua một quá trình dạy hợp đồng tại đơn vị dự tuyển trong một vài tháng. Quá trình này sẽ cho phép ban giám hiệu, tổ chuyên môn có cơ sở đánh giá khách quan, sát thực tế về trình độ, năng lực và khả năng đáp ứng yêu cầu giảng dạy của ứng viên.
Ngoài ra, việc xét tuyển có thể tổ chức theo cụm trường để các ứng viên thực hiện soạn giảng, dạy thử. Khi đó, các cấp quản lý và tuyển dụng sẽ thành lập tổ đánh giá khả năng thực hành để xét hồ sơ ứng viên. Từ đó, có thể xác định được khả năng đáp ứng công việc của ứng viên và sự phù hợp với nhu cầu thực tế ở các đơn vị trường học trên địa bàn.
Bàn về các biện pháp nâng cao hiệu quả tuyển dụng và chế độ đãi ngộ nhà giáo vùng khó, thầy Hiếu cho rằng, các cấp có thẩm quyền và cơ quan quản lý cần thực hiện tốt việc rà soát đội ngũ và định hình quy mô phát triển mạng lưới trường lớp, để dự kiến chính xác số lượng giáo viên cần thiết tại địa phương phục vụ cho quá trình tuyển dụng.
Ngoài ra, giáo viên ở vùng khó cũng cần được đảm bảo mức đãi ngộ phù hợp. Hiện tại, giáo viên có năng lực, kinh nghiệm thường xin về các trường thuận lợi hơn trong cùng vùng khó, dẫn đến tình trạng các trường khó khăn hơn bị thiếu đội ngũ và giáo viên biến động liên tục, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
Vì vậy, nếu xét tuyển giáo viên, cần có thêm quy định cụ thể về cam kết thời gian công tác tối thiểu tại địa bàn khó khăn nhất định, nhằm đảm bảo sự ổn định và duy trì đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm.
Trong khi đó, thầy Lê Sỹ Hiệu nhấn mạnh, việc xét tuyển giáo viên vùng khó khăn cần đảm bảo hài hòa giữa tính linh hoạt và hiệu quả.
Cụ thể, nên áp dụng hình thức xét tuyển kết hợp với đánh giá thực hành, trong đó có thể sử dụng hình thức phỏng vấn ứng viên để khai thác những yếu tố mà bài thi viết hay hồ sơ không thể hiện hết được. Việc xét tuyển kết hợp sẽ giúp đánh giá trực tiếp kỹ năng sư phạm, khả năng giao tiếp, sự linh hoạt trong xử lý tình huống và đặc biệt là sự thấu hiểu về văn hóa, phong tục địa phương của ứng viên. Qua đó, nhà trường có thể chọn được những giáo viên không chỉ vững về kiến thức mà còn có tâm huyết và kỹ năng thực tiễn phù hợp với đặc thù của vùng khó.
Ngoài ra, để hạn chế tình trạng nghỉ việc và giữ chân đội ngũ giáo viên ở vùng khó khăn, chính quyền các cấp cần quan tâm và đầu tư về cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học đầy đủ cho giáo viên, đặc biệt với các môn đặc thù. Đồng thời, nên xây dựng cơ chế ưu tiên hoặc thăng tiến rõ ràng với đội ngũ giáo viên đang công tác tại những khu vực khó khăn.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://thanhnien.vn/de-xuat-xet-tuyen-thay-vi-thi-tuyen-giao-vien-o-mot-so-vung-kho-khan-185251031152841076.htm