Theo văn hóa truyền thống dân tộc, ngày 23 tháng chạp hằng năm, các gia đình đều chuẩn bị mâm cỗ thịnh soạn để tiễn ông Công ông Táo lên chầu trời.
Các vị Táo Quân quanh năm ở trong bếp, biết hết mọi chuyện hay dở tốt xấu trong nhà sẽ lên báo cáo tình hình của gia chủ năm qua với Ngọc Hoàng.
Người Việt Nam quan niệm ba vị "Vua Bếp" là những vị thần sẽ mang đến phúc đức, may mắn cho gia đình, những điều tốt lành này là do việc làm đúng đạo lý của các thành viên trong gia đình.
Vì thế, để các vị Vua Bếp luôn “phù hộ” cho mình được nhiều điều may mắn trong năm tiếp theo, người ta thường sắm lễ tiễn đưa ông Táo rất cầu kỳ và cẩn thận.
Chuẩn bị mâm cỗ cúng ông Công ông Táo
Thông thường, lễ vật cúng Táo Quân gồm: mũ ông Công ba cỗ (ba chiếc): hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà. Mũ dành cho Táo ông có hai cánh chuồn, mũ của Táo bà thì không có cánh chuồn.
Những mũ này được trang trí với các gương nhỏ hình tròn và những giây kim tuyến với nhiều màu sắc.
Để đơn giản, có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công kèm theo một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy.
 |
| Lễ vật cúng ông Công ông Táo. |
Những đồ “vàng mã” này sẽ được đốt sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp cùng bài vị cũ. Sau đó lập bài vị mới cho Táo Công.
Theo tục xưa, đối với những nhà có trẻ con, người ta cúng Táo Quân thêm một con gà luộc.
Con gà để luộc phải là loại gà cồ mới tập gáy (tức gà mới lớn) nhằm ngụ ý nhờ Táo Quân xin với Ngọc Hoàng cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều sinh khí và nghị lực hiên ngang như con gà cồ vậy.
Ngoài ra, để các ông, bà Táo có phương tiện về chầu trời, ở miền Bắc người ta còn cúng cá chép còn sống thả trong chậu nước, có nghĩa là cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời.
Con cá chép này sẽ được thả cá xuống ao hồ hay ra sông sau khi cúng, người ta gọi là “phóng sinh”
Ở miền Trung, người ta thường cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Ở miền Nam đơn giản hơn, chỉ có mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ.
Tùy theo từng gia cảnh của các gia đình, ngoài các lễ vật chính kể ở trên, người ta có thể làm lễ mặn (với xôi gà, các món nấu nấm, măng, chân giò luộc…) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy bạc, giấy vàng…) để tiễn Táo Quân.
Lưu ý: Khi mua đồ cúng ông Công ông Táo bạn cần lưu ý màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công có thay đổi hàng năm theo ngũ hành.
Mâm cỗ mặn cúng ông Công ông Táo
Để chuẩn bị mâm cỗ mặn, thông thường người ta thường chuẩn bị 17 món sau:
– 1 đĩa gạo
– 1 đĩa muối
– 5 lạng thịt vai luộc
– 1 đĩa xào thập cẩm
– 1 đĩa giò
– 1 bát canh mọc
– 1 con cá chép rán (hoặc cá chép sống)
– 1 đĩa chè kho
– 1 đĩa xôi gấc,
– 1 đĩa hoa quả
– 1 ấm trà sen
– 5 chén rượu
– 1 quả cau, lá trầu
– 1 quả bưởi
– 1 lọ hoa đào nhỏ
– 1 lọ hoa cúc
– 1 tập giấy tiền, vàng mã
 |
| Mâm cỗ cúng trong Tết ông Công ông Táo. |
Tùy điều kiện mà các gia đình có thể thay thịt vai luộc bằng một con gà luộc ngậm hoa hồng hoặc thay đổi các món canh như canh mọc, canh măng, canh bóng… bánh chưng gấc, xôi chè, xôi vò, thịt đông, cá kho riềng, nem rán hoặc thịt kho tàu, giò xào, giò nạc,…
Ngày nay, nhiều món cũng được người ta bán sẵn giúp tiết kiệm thời gian và công sức cho các bà nội trợ. Các bà các mẹ có thể đặt mua bánh chưng, nem. giò,… Với một số món như thịt đông, cá kho, hành muối... thì có thể làm từ trước.
Theo quan niệm truyền thống, cúng ông Táo phải đặt lễ trong bếp, khi cúng bật bếp lên cho lửa cháy rực, mâm cỗ đề huề, cả nhà quanh năm ấm no. Có gia đình vừa đặt một mâm cúng trong bếp và có một mâm khác cúng trên bàn thờ.
Do quan niệm mỗi địa phương, cộng thêm sự phong phú về nếp sống văn hóa ở mỗi vùng miền khác nhau mà nghi thức cúng Ông Táo cũng có phần khác nhau ở mỗi nơi trong cả nước.
