"Bộ máy phình to, nhưng vẫn đẩy việc cho Thủ tướng"

16/06/2011 11:33
Nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ Thang Văn Phúc nhận định, bộ máy chính phủ đã gọn nhẹ hơn nhưng nhà nước vẫn can thiệp quá sâu vào thị trường...

"Bộ máy Chính phủ đã gọn nhẹ hơn, trong khóa này đã giảm từ 26 bộ và cơ quan ngang bộ xuống còn lại con số 22. Tuy cải cách bộ máy nhưng chức năng, nhiệm vụ vẫn chưa chuyển biến kịp. Nhà nước vẫn đang tiếp tục can thiệp quá sâu vào thị trường. Bộ máy bắt đầu sa vào giải quyết quá sâu những vấn đề cụ thể", ông Thang Văn Phúc, Viện trưởng Viện các vấn đề phát triển nói.

Mặc dù mới thôi làm thứ trưởng Bộ Nội vụ, sang đảm nhiệm chức vụ viện trưởng viện Các vấn đề phát triển, ông Thang Văn Phúc vẫn rất quan tâm đến các hoạt động cải cách hành chính hiện nay.

Tổng kết nhiệm kỳ Chính phủ, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành vẫn còn chồng chéo, cắt khúc dẫn đến hiện tượng đùn đẩy trách nhiệm, trong khi chúng ta mới thực hiện chủ trương sáp nhập, tinh giản bộ máy được bốn năm. Ông có bình luận gì?

Viện trưởng Viện các vấn đề phát triển Thang Văn Phúc.
Ông Thang Văn Phúc

Bộ máy Chính phủ đã gọn nhẹ hơn, trong khóa này đã giảm từ 26 bộ và cơ quan ngang bộ xuống còn lại con số 22. Tuy cải cách bộ máy nhưng chức năng, nhiệm vụ vẫn chưa chuyển biến kịp. Nhà nước vẫn đang tiếp tục can thiệp quá sâu vào thị trường. Bộ máy bắt đầu sa vào giải quyết quá sâu những vấn đề cụ thể.

Nhiều việc không làm xuể thế là phát sinh tổng cục, chi cục khiến đầu mối thì giảm mà cơ cấu bên trong vẫn tiếp tục phình to. Các chức năng, nhiệm vụ còn chồng chéo. Bối cảnh lạm phát mấy năm vừa qua đã phơi bày rõ sự lúng túng.

Tôi cho rằng, nhà nước có chức năng hoạch định cơ chế chính sách cho đúng, còn lại cuộc sống và thị trường sẽ tự điều chỉnh. Việc cải cách phải theo hướng phân công rạch ròi nhiệm vụ giữa các cơ quan của Chính phủ để mỗi đơn vị làm đúng quyền hạn được giao, tránh sự dựa dẫm, ỷ lại.

Quốc hội đang chuẩn bị phê chuẩn bộ máy Chính phủ khóa mới và các nhà nghiên cứu đang bàn về các xu hướng tiếp tục cải cách bộ máy. Theo ông, trước mắt nên ưu tiên cải cách theo hướng nào?

Số lượng 22 bộ, ngành như hiện nay vẫn nhiều. Có lẽ khóa này phải giảm xuống còn khoảng 20 bộ và cơ quan ngang bộ và tiếp tục giảm dần ở các khóa sau. Do nhiệm kỳ vừa qua chỉ sáp nhập các cơ quan mà không tính tới chuyển đổi chức năng nên số đầu việc vẫn nhiều.

Sắp tới phải xác định rõ ràng phạm vi những việc nhà nước cần làm. Chính phủ chỉ giữ lại những nhiệm vụ tối thiểu cần thiết, khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội dân sự. Ngoài ra, bộ máy phải có năng lực kiểm soát được toàn bộ tình hình và khống chế bằng cơ chế, chính sách.

Sau khi đã phân định được rõ ràng chức năng thì mới tính đến việc giảm đầu mối, sáp nhập, tinh giản.

Một khi nhà nước làm đúng chức năng thì bộ máy gọn gàng, không chồng chéo nhiệm vụ. Tất nhiên, các điều kiện đi kèm là phải có đội ngũ quản trị đủ giỏi để chuẩn bị cơ chế, chính sách tương thích với cung cách quản lý trong cơ chế thị trường. Nên phải có một đội ngũ cấp cao làm chính sách pháp luật vĩ mô trong tình hình mới hiện nay thì mới ra được chủ trương đúng.

Còn một vấn đề khác là vai trò của người nhạc trưởng trong điều hành, quản lý. Tại buổi làm việc với TP.HCM mới đây, Thủ tướng có nói các bộ khi soạn thảo luật thì đừng đẩy thẩm quyền lên Thủ tướng vì khi Thủ tướng là người quyết thì không ai kiểm tra Thủ tướng. Ông có chia sẻ gì với người đứng đầu Chính phủ?

Tôi cho đó là một câu nói thấm thía.

Chúng ta đang thực hiện phân cấp song lại là phân cấp nửa vời nên dẫn đến tình trạng cấp dưới đẩy trách nhiệm lên cho cấp trên, thế là vô can.

Trong khi đó, theo nguyên tắc tổ chức thì Thủ tướng chỉ quản lý ở cấp quốc gia. Đã là việc của các bộ ngành thì các vị trưởng ngành phải chịu trách nhiệm chứ không thể đẩy hết lên trên cho Thủ tướng được. Đẩy việc lên cho Thủ tướng dẫn đến tình trạng ôm đồm. Từ đó, bộ phận tham mưu càng phình to thêm và có thể sẽ phát sinh vấn đề bởi các nhóm lợi ích.

Như vậy trong bộ máy đang có vấn đề về xác định trách nhiệm cá nhân cũng như kiểm soát quyền lực. Tới đây chúng ta cần đổi mới theo hướng như thế nào để mỗi việc đều có người chịu trách nhiệm và quyền lực được kiểm soát?

Cơ cấu tổ chức như hiện nay cho thấy rất khó để kiểm soát quyền lực. Mọi quyết định đều mang tính tập thể.

Tuy nhiên, có thể kiểm soát quyền lực người đứng đầu thông qua cơ quan Quốc hội hoặc bộ Chính trị, ban chấp hành Trung ương. Và quan trọng nhất là sự kiểm soát của người dân. Người đứng đầu Chính phủ phải xác lập được uy tín chính trị trước dân.

Một số nước khác có cơ chế sử dụng các nhóm chuyên gia phản biện chính sách.

Nói chung, khi nhà nước vận hành theo một cơ chế thông suốt không chồng chéo thì sẽ hạn chế được việc lạm quyền. Còn nếu không sẽ chỉ tạo ra các kẽ hở dẫn đến tình trạng trì trệ và tham nhũng. Thiệt hại cuối cùng là nhân dân và đất nước.

Xin cảm ơn ông.

Theo Ngọc Trang/Sài gòn Tiếp thị