Cổ đông thoái vốn, kinh doanh sụt giảm: "Vận đen" của FPT chưa hết?

Khủng hoảng lãnh đạo

Sau hơn một năm đương nhiệm chức vụ Tổng giám đốc Công ty Cổ phần FPT, ngày 26/9/2012, ông Trương Đình Anh đã bất ngờ xin từ nhiệm “vì những khác biệt trong hoạch định chiến lược và phương thức điều hành với HĐQT”. Ông Trương Đình Anh là thế hệ lãnh đạo thứ 2 được kỳ vọng sẽ mang lại những đột biến mới thay đổi một FPT đang già nua.

Đến ngày 27/5/2013, ông Trương Đình Anh từ nhiệm nốt vai trò thành viên HĐQT FPT Online giữa bối cảnh doanh nghiệp này sụt giảm phân nửa lợi nhuận trong quý I. Có nhiều ý kiến cho rằng việc ông Trương Đình Anh liên tiếp từ nhiệm khỏi các vị trí lãnh đạo quan trọng của FPT để chuẩn bị cho việc rời khỏi tập đoàn này. Đây là điều khá bất ngờ vì ông Trương Đình Anh có mối quan hệ rất đặc biệt với FPT và là cháu ruột của Chủ tịch FPT Trương Gia Bình.

Ngay sau sự ra đi bất ngờ của ông Trương Đình Anh, HĐQT FPT đã lựa chọn người thay thế ngồi vào chiếc “ghế nóng” là TS Bùi Quang Ngọc. Việc lựa chọn TS Bùi Quang Ngọc lên thay ông Trương Đình Anh giữ chức tổng giám đốc FPT được coi là nước cờ an toàn của FPT.

Tuy nhiên theo TS Lê Thống Nhất - người có thời gian dài làm việc tại FPT cho rằng việc bổ nhiệm TS Bùi Quang Ngọc, thế hệ 1.0 (thế hệ những người sáng lập FPT) sẽ không mang lại đột biến lớn. Theo lý giải của TS Lê Thống Nhất, TGĐ Bùi Quang Ngọc và Chủ tịch FPT Trương Gia Bình là những người bạn tấm bé lớn lên cùng nhau hiểu nhau, vì vậy TGĐ Bùi Quang Ngọc sẽ khó mang lại luồng gió mới cho FPT.

Ở góc nhìn khác, việc bổ nhiệm một người thuộc thế hệ lãnh đạo đầu tiên vào vị trí Tổng giám đốc cho thấy chuyển giao thế hệ lãnh đạo vẫn không phải là việc dễ dàng ở FPT, thậm chí là thất bại.

Được biết, khi ông Trương Đình Anh từ nhiệm, ban lãnh đạo FPT đã đưa ra ý tưởng chọn lựa và đào tạo một đội ngũ kế cận được luân chuyển công tác qua tất cả các công ty thuộc tập đoàn, nhằm giúp hiểu sâu từng lĩnh vực hoạt động và cùng trải nghiệm để có thể chia sẻ và hợp tác tốt. Dự kiến đội ngũ kế cận sẽ có thể nhận chuyển giao sau khoảng 3-4 năm nữa.

Sụt giảm lợi nhuận kinh doanh

Trước khi có hàng loạt sự xáo trộn về nhân sự cao cấp, năm 2011 FPT đã khởi động chiến lược OneFPT. Theo đó, FPT xác định phải trở thành tập đoàn toàn cầu hàng đầu Việt Nam. Các chiến lược được ưu tiên bao gồm: Tập trung phát triển viễn thông băng rộng hàng đầu Việt Nam, tạo dựng dòng sản phẩm "Made by FPT"; sử dụng thành công mô hình hợp tác công tư; toàn cầu hóa FPT, đưa sản phẩm dịch vụ FPT ra ngoài biên giới; triển khai quyết liệt chủ trương hợp lực giữa các công ty thành viên.

Trong khi việc chuyển giao nhận sự gặp khó khăn và được xem không mấy thành công nhằm vực dậy một FPT già nua. Kết quả kinh doanh thời gian qua của tập đoàn này liên tục sụt giảm ở nhiều lĩnh vực từ thương mại, giáo dục, nội dung số…

Khái quát tình hình kinh doanh 6 tháng đầu năm 2013 của FPT

Theo Báo cáo tài chính năm 2012, dù lợi nhuận kế hoạch đã điều chỉnh giảm 15% từ cuối tháng 8/2012, nhưng kết thúc năm FPT vẫn chỉ hoàn thành 92% kế hoạch.

Cụ thể, doanh thu đạt 25.350 tỷ đồng (giảm 2,4% và chỉ hoàn thành 97% kế hoạch đã điều chỉnh), lợi nhuận sau thuế đạt 1.540 tỷ đồng (giảm 8,4% và hoàn thành 92% kế hoạch đã điều chỉnh). Điều đáng nói là mặc dù doanh thu của phần lớn các lĩnh vực đều tăng trưởng từ 17-60%, nhưng doanh thu của 2 lĩnh vực có vai trò quan trọng nhất đối vớiFPT lại có mức sụt giảm mạnh là: sản xuất, phân phối, bán lẻ sản phẩm công nghệ (chiếm 57% doanh thu, giảm 12%) và lĩnh vực tích hợp hệ thống (chiếm 12% doanh thu, giảm 11%).

Đặc biệt, nhiều lĩnh vực khác có doanh thu tăng mạnh nhưng lợi nhuận trước thuế vẫn giảm, như lĩnh vực nội dung số (doanh thu tăng 60% nhưng lợi nhuận trước thuế giảm 19%), phát triển phần mềm (doanh thu tăng 24% nhưng lợi nhuận trước thuế giảm 1%).

Cũng trong Báo cáo tài chính 2012, các lĩnh vực dịch vụ tin học, giáo dục tăng trưởng mạnh cả về doanh thu và lợi nhuận nhưng mức độ đóng góp chưa nhiều cho tập đoàn. Như vậy, nếu xem xét tổng quan các lĩnh vực hoạt động của FPT, cho thấy tỷ suất lợi nhuận của phần lớn các lĩnh vực đều sụt giảm và sự tăng trưởng lợi nhuận của lĩnh vực viễn thông, dịch vụ tin học và giáo dục không đủ bù đắp sự sụt giảm lợi nhuận của các hoạt động còn lại.

Tuy nhiên khái quát tình hình kinh doanh 6 tháng đầu năm 2013 với doanh thu thuần đạt gần 12.300 tỷ, tăng trưởng 9% và lợi nhuận trước thuế đạt 1.276 tỷ đồng, tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái.  Mảng phần mềm tăng trưởng 32% về doanh thu và 62% về lợi nhuận. Đây là mảng mà FPT đang kỳ vọng rất nhiều với dự định sẽ đẩy mạnh hoạt động ở thị trường Mỹ. Năm nay, bộ phận này đặt mục tiêu đạt 2.800 tỷ doanh thu và 600 tỷ đồng LNTT.

Viễn thông vẫn thể hiện vai trò đầu tàu với doanh thu tăng 19% và lợi nhuận tăng 20%.

Đáng chú ý là mảng tích hợp hệ thống đã tăng trưởng trở lại sau một thời gian dài suy giảm do ảnh hưởng từ sự cắt giảm chi tiêu của cơ quan nhà nước cũng như doanh nghiệp.

Doanh thu mảng thương mại (phân phối & bán lẻ) tăng 11%, đóng góp 60% tổng doanh thu. Tuy nhiên, lợi nhuận giảm gần 60 tỷ, tương ứng giảm 22%. FPT không công bố con số chi tiết của lĩnh vực bán lẻ và phân phối. Hiện tập đoàn này đang mở rộng chuỗi cửa hàng bán lẻ FPT Shop ra khắp cả nước và theo kế hoạch thì bộ phận bán lẻ vẫn chưa có lãi trong năm nay.

Ngoài thương mại, hai bộ phận khác cũng chứng kiến sự suy giảm mạnh về lợi nhuận là Nội dung số (-30%) và Giáo dục (-20%).

Doanh thu của nội dung số chưa bằng một nửa so với cùng kỳ năm ngoái. Một trong những nguyên nhân khiến doanh thu là không còn kinh doanh thẻ cào viễn thông, vốn đem lại doanh thu lớn nhưng lợi nhuận khác đáng kể.

Lợi nhuận giảm 30% cho thấy các bộ phận kinh doanh chính của mảng nội dung số như Quảng cáo trực tuyến và Game online vẫn còn nhiều khó khăn. Năm ngoái, game online là mảng suy giảm nặng nề nhất của FPT.

Cổ đông ồ ạt thoái vốn

Trong khi lợi nhuận sụt giảm liên tục ở mọi lĩnh vực, FPT lại đang chứng kiến hàng loạt cổ đông lớn của tập đoàn này bán tháo cổ phiếu. Trong đó đáng chú ý là việc thoái vốn của đối tác chiến lược lớn Orchid Capital Investments Pte Ltd (thuộc Tập đoàn Đầu tư Chandler Corp).

Trong 3 phiên giao dịch đầu tháng 9, quỹ đầu tư này đã bán ra hơn 29 triệu CP FPT (chiếm hơn 10% vốn điều lệ) với tổng giá trị hơn 1.300 tỷ đồng (tương đương 60 triệu USD). Có thể nói, đây là một tổn thất lớn đối với FPT bởi Orchid Capital Investments Pte Ltd là tập đoàn đầu tư có nhiều kinh nghiệm trong việc hỗ trợ FPT nâng cao công tác quản trị theo chuẩn mực quốc tế, minh bạch và độc lập.

Tiếp theo sau sự thoái lui của Orchid Capital Investments Pte Ltd là việc ông Trương Đình Anh, nguyên Tổng giám đốc và hiện đang là Ủy viên HĐQT, đăng ký bán hơn 1,1 triệu CP FPT kể từ ngày 16/9. Việc ông Trương Đình Anh đăng ký bán gần như toàn bộ cổ phần của mình tại FPT khiến nhân viên tập đoàn và cả giới đầu tư không khỏi bất ngờ, bởi mối quan hệ sâu đậm của ông này với FPT.

Có thể nói, cho đến thời điểm này, FPT đang trải qua nhiều biến động. Nhiều người tự hỏi, đến hết năm 2013, liệu FPT còn vướng "vận đen" nào khác nữa?

Hồng Minh