Theo BS. Đàm Hồng Hải - nguyên Chi cục phó Chi cục ATVSTP Cần Thơ, tình trạng ô nhiễm chất Asen, thủy ngân đã từng được báo động tại các lưu vực sông ngòi, vùng bờ biển nhiều nước trên thế giới, như tại Mỹ, Nhật, các nước vùng Bắc Á… từ trên 30 năm qua.
Được biết tại Việt Nam, từ năm 2005 cũng đã có công trình nghiên cứu tại lưu vực châu thổ sông Hồng; vùng đồng bằng sông Cửu Long (An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp…) với hàm lượng kim loại nặng- đặc biệt là Asen khá cao (hàm lượng Asen nhiều nơi cao hơn mức cho phép từ 3 – 6 lần).
Sự nhiễm độc kim loại nặng từ nguồn nước hoặc từ nguồn lương thực - thực phẩm do tích lũy lâu dài sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Riêng nhiễm độc Asen thường do nguồn nước uống có chứa muối Arsenite hóa trị III (Tổ chức y tế thế giới đề nghị mức giới hạn của Asen tổng cộng là 10ppb trong nước uống; một số nước đưa ra tiêu chuẩn Asen trong lương thực - thực phẩm là <100ppb).
 |
Trường hợp một người hấp thụ một lượng lớn Asen bất kỳ qua nguồn nào trong thời gian dài, thường trên 6 năm có thể dẫn tới nhiễm độc Asen mãn tính (Arsenosis) với màu da xám đen, dày sừng bàn tay, bàn chân, tóc rụng, viêm dạ dày, dáng đi loạng choạng, người gầy còm, kiệt sức rồi tử vong trong vài năm.
Đối với phụ nữ mang thai, Asen có thể gây sẩy thai. Ngộ độc cấp tính (thường do nhầm lẫn hoặc bị đầu độc) có triệu chứng giống như bệnh tả. Bệnh nhân nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy liên tục (phân không tanh), khát nước dữ dội, mặt thâm tím, bí tiểu và chết sau 48 giờ. Trên thực tế thường gặp hội chứng nhiễm độc Asen mãn tính do nguồn nước có hàm lượng Asen quá cao. Cũng cần nói thêm chất Asen (Thạch tín, hay hồng phê) từng được dùng trong Đông y và là thành phần hóa chất trong phác đồ chữa trị bệnh ung thư.
Theo nghiên cứu tại Bangladesh và một số vùng tại Mỹ hàm lượng Asen trong gạo có vùng cao hơn 200ppb! Một số công trình nghiên cứu khác về hàm lượng Asen trong hải sản dao động trung bình từ 0,03ppm – 20ppm; thậm chí có vùng đạt mức gần 100ppm. Theo một nghiên cứu tại Tây Ban Nha năm 2004, tại vùng biển Catalonia cho thấy bình quân một người trưởng thành, mỗi ngày “nuốt” số lượng kim loại nặng qua các loại thức ăn như sau (microgram): As=217; Hg= 9,9; Cad= 1,3; chì= 2,5. Nghĩa là cao hơn nhiều lần mức khuyến nghị “liều sử dụng hàng tuần”.
Theo công bố của cơ quan chức năng về sự xâm nhiểm Asen trên một số loài thủy sản (trai, hến, ốc) thì hàm lượng Asen tổng cộng tuy có vượt ngưỡng khuyến cáo, nhưng chưa tính hàm lượng Asen vô cơ (Dạng độc tính); vả lại để đánh giá mức độ nguy hiểm cần phải dựa vào “liều nhiễm độc”. Vì vậy tình hình ô nhiễm các kim loại nặng trên nhóm thủy sản trên là không đến mức nguy hiểm – Ít ra cho tới thời điểm này. Mong các bà nội trợ đừng quá hoang mang!
Như phân tích ở trên, sự xâm nhiễm kim loại nặng như Asen, thủy ngân trên một số loại thủy, hải sản - đặc biệt là loại cá lớn hoặc cá “săn mồi”, sống ở tầng sâu, cống thoát nước trong thành phố; do quá trình tích lũy sinh học nên trong phủ tạng, xương, lớp vỏ chitin của chúng thường có chứa hàm lượng nhất định các kim loại nặng kể trên. Hàm lượng này thường chưa đủ gây ngộ độc cấp; tuy nhiên để tránh bị nhiễm các kim loại nặng này “một cách từ từ” chúng ta không nên ăn các loài hải sản liên tục nhiều ngày trong tuần; khi chế biến các loài giáp xác (tôm, cua, sò, hến, rùa…) cần rửa sạch vỏ ngoài, nên loại bỏ phần mai, bờ bàn chải… Ở phụ nữ mang thai chỉ nên ăn số lượng ít (dươi 100g/ngày) đối với các loại cá lớn như cá ngừ đại dương, cá thu, cá nhám, cá đuối…, các loại tôm hùm, cua biển, ốc đá; tránh món ăn từ cá biển loại lớn nấu nhừ xương từ nồi áp suất./.
