Trao đổi cùng chương trình Câu Chuyện Ngày Mới, Bác sĩ Nguyễn Thị Hương Lan, Trưởng khoa Dinh dưỡng – Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn đã gợi ý các biện pháp để thực hành chế độ ăn giảm muối, giúp duy trì một trái tim khỏe mạnh, giảm thiểu các nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn.
Vai trò quan trọng của muối đối với sức khỏe
Theo Bác sĩ Nguyễn Thị Hương Lan, muối ăn có tên khoa học là Natri Clorua, được cấu tạo từ một nguyên tố Natri (Na) và một nguyên tố Clo (Cl), với công thức hóa học là NaCl, trong đó Natri là một khoáng chất thiết yếu cho cơ thể con người, với những chức năng quan trọng góp phần vào việc vận hành các hoạt động và chức năng sinh lý.
Cụ thể, Natri giúp duy trì áp lực thẩm thấu của tế bào, điều chỉnh sự truyền đạt thông tin của tế bào thần kinh, hỗ trợ hoạt động của cơ bắp, điều hòa huyết áp, hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng, và giữ cân bằng lượng nước trong cơ thể.
Vị mặn của muối là một trong năm vị cơ bản bên cạnh ngọt, chua, đắng và umami (vị umami được phát hiện đầu tiên bởi Giáo sư người Nhật Kikunae Ikeda năm 1908). Vị mặn không chỉ làm cho thực phẩm đậm đà hơn, mà còn có thể làm hài hòa các vị khác, ví dụ làm tăng vị ngọt, giảm vị đắng của thực phẩm, giúp món ăn hấp dẫn hơn.
Tác hại từ thói quen ăn thừa muối
Theo khảo sát năm 2015 của Cục Y tế Dự phòng - Bộ Y tế, người Việt Nam tiêu thụ trung bình khoảng 9,4g muối mỗi ngày. Con số này cao gần gấp đôi so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là mỗi người trưởng thành nên tiêu thụ không quá 5g muối mỗi ngày.
Bác sĩ Nguyễn Thị Hương Lan cho biết, khi ăn quá nhiều muối, sẽ dẫn đến thừa natri, khiến nồng độ natri trong máu tăng lên. Để cân bằng, cơ thể cần bổ sung thêm nước. Khi bổ sung nước, thể tích máu tăng lên, buộc tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu, dẫn đến tình trạng tăng huyết áp. Tăng huyết áp có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như xơ vữa động mạch, đột quỵ, rối loạn thị giác, nhồi máu cơ tim, suy tim, và các bệnh lý liên quan đến thận.
Kiểm soát lượng muối ăn vào để bảo vệ sức khỏe tim mạch
Theo kết quả điều tra quốc gia các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam năm 2021, người Việt Nam tiêu thụ trung bình khoảng 8,1g muối mỗi ngày. Tuy nhiên, con số này vẫn lớn hơn khuyến nghị về lượng muối tiêu thụ tiêu chuẩn của WHO là không quá 5g muối/ngày. Do đó, mỗi chúng ta, để bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình, cần phải chủ động giảm tiêu thụ muối trong ăn uống và chế biến thực phẩm hằng ngày.
Bác sĩ Hương Lan gợi ý 5 biện pháp chính giúp giảm tiêu thụ muối, bao gồm:
Thứ nhất, biết rõ hàm lượng natri trong thực phẩm: Người tiêu dùng cần kiểm tra thông tin dinh dưỡng trên nhãn thực phẩm để chọn lựa các sản phẩm ít muối.
Thứ hai, giảm dần lượng muối để người ăn không nhận ra: Trong quá trình nấu ăn, người nấu có thể giảm từ từ lượng muối dưới 10% để người ăn không cảm thấy thay đổi về vị giác.
Thứ ba, giảm muối kết hợp sử dụng các thành phần tăng hương vị khác, làm món ăn giảm muối dễ dàng được chấp nhận hơn. Hiện nay trên thế giới, nhiều nghiên cứu và khuyến nghị đã xác nhận hiệu quả của một loại gia vị là bột ngọt trong việc giảm muối mà không làm giảm độ ngon của món ăn. Bột ngọt cũng có chứa natri, tuy nhiên, lượng natri trong bột ngọt rất thấp, chỉ bằng 1/3 so với muối ăn.
Với các bằng chứng khoa học, từ năm 2010, Ủy ban Chiến lược Giảm muối quốc gia Mỹ đã khuyến cáo có thể sử dụng bột ngọt như là một phương pháp hiệu quả giúp duy trì chế độ ăn giảm muối.
Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã hướng dẫn có thể sử dụng bột ngọt để thay thế một phần muối ăn giúp tăng vị ngon cho thực phẩm ít muối, giảm lượng muối ăn vào. Các nước khác như Braxin, Phần Lan, Pháp, Singpore, Đan Mạch, Hàn Quốc đều đã nghiên cứu và cho thấy bột ngọt có thể duy trì vị ngon cho thực phẩm giảm muối.
Một số người còn có những lo ngại rằng sử dụng bột ngọt ảnh hưởng đến sức khỏe, ảnh hưởng đến não bộ. Tuy nhiên, theo Bác sĩ Hương Lan, bột ngọt được các tổ chức y tế, sức khỏe uy tín trên thế giới khẳng định là gia vị an toàn cho mọi đối tượng. Tại Việt Nam, Bộ Y tế Việt Nam cũng đưa bột ngọt vào danh mục các phụ gia được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm. Đây cũng là thành phần an toàn cho bà mẹ mang thai, cho con bú và trẻ em.
Thứ tư, sử dụng chất thay thế muối: Một số chất như kali clorua, canxi clorua, hoặc magie clorua có thể thay thế muối để giảm lượng natri. Hiện nay trên thị trường đã có 1 số doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm gia vị/thực phẩm giảm muối bằng việc thay thế một phần natri, như Xốt dùng ngay Kho Quẹt sử dụng chất thay thế muối Kali clorua; giảm lượng muối trực tiếp trong công thức của sản phẩm (nước tương Phú Sĩ giảm muối của Ajinomoto).
Thứ năm, chủ động giảm muối trong chế biến và ăn uống: Các cách tiếp cận bao gồm giảm lượng muối trong gia vị, không đặt lọ muối hoặc gia vị mặn trên bàn ăn, và hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối.
