 |
| Để có được gánh xôi ngon mỗi sáng, người dân làng Kẻ Gạ phải thức dậy từ 2 giờ sáng và luôn tay làm việc cho đến khi mặt trời mọc. |
 |
| Người làng Kẻ Gạ "bật mí", xôi ngon phải được nấu từ gạo nếp cái hoa vàng trên cánh đồng Phú Thượng và được ngâm từ sáng hôm trước. Gạo được xóc nhiều lần và vo lại thật sạch, rồi để ráo nước. |
 |
| Nấu xôi đỗ phải chọn đỗ đã bóc vỏ, hạt đều, mẩy, sau đó đem ngâm đủ thời gian và trộn với gạo đã ráo nước. |
 |
| Quá trình trộn đỗ và gạo nếp phải thật đều, xóc đi xóc lại nhiều lần cho gạo và đỗ đều nhau, có vậy xôi nấu lên mới ngon, mới tơi và không bị nát. |
 |
| Xôi vừng dừa cũng vậy, phải cho vào cùng nhau và trộn đều trước khi cho vào xoong hấp. |
 |
| Trước kho cho gạo vào xoong phải kiểm tra nước và giá đỡ bên trong cẩn thận. Nước phải thật sạch và cho vừa đủ không xôi bị nát, giá đỡ được rửa kỹ càng. |
 |
| Gạo cho vào xoong, san đều nhưng không được lèn chặt rồi đặt lên bếp lửa đã hồng. |
 |
| Để có xéo ngon, đỗ được cho vào vải màn thật sạch, đặt lên trên cùng của xoong để chín bằng hơi và không bị ướt. |
 |
| Xôi có ngon hay không là ở giai đoạn nấu trên bếp. Lúc nào phải giữ lửa cho thật đều. Nếu to quá sẽ bị cháy xoong, non lửa quá xôi sẽ không dẻo và chín không đều. |
 |
| “Làm cái nghề nấu xôi này vất vả lắm, chả có ngày nghỉ, lúc nào cũng đẫm mồ hôi” - bà Hồng, người có thâm niên gần 30 năm, một trong hơn 300 hộ nấu xôi làng Kẻ Gạ chia sẻ trong lúc nghỉ ngơi. Bà cũng cho biết thêm, để xôi thơm và ngon đúng vị khi trao tay cho khách thì lá dong, sen, chuối dùng để bọc xôi phải tươi, được rửa sạch và lau cho khô hết nước. |
 |
| Chiếc xe đạp này đã theo bà được gần 30 năm, cứ ngày ngày bà lại chở những thúng xôi, đạp xe hơn chục cây số vào nội thành để bán hàng. |
 |
| Xéo ngon là đỗ sau khi chín được nắm lại thật chặt và dùng dao sắc, mỏng cắt thật đều tay. |
 |
| Khi các công việc chuẩn bị đồ nghề và xéo đã xong thì cũng là lúc xôi chín tới. Lúc này, muốn có xôi thật dẻo, hạt se lại thì phải bỏ ra và cho thêm chút nước, sau đó cho vào nấu tiếp đến khi được thì bỏ ra. |
 |
| Mỗi ngày bà Hồng dùng 30kg gạo để nấu 1 yến xôi lạc, 1 yến xôi xéo, còn lại là xôi vừng dừa và đỗ xanh. Do vậy, trên bếp nhà bà lúc nào cũng phải dùng 2 xoong to. |
 |
| Xôi chín được dỡ ra thúng, nghi ngút khói, thơm phức…chứa hồn, tâm huyết, mồ hôi, công sức của người làng Kẻ Gạ luôn muốn giữ nghề truyền thống cha ông để lại. |
 |
| Xôi nấu xong, muốn giữ được nhiệt thì phải có một lớp vỉ cói, thiếc bọc ở dưới, có vậy xôi mới nóng cho đến gói cuối cùng khi bán cho khách hàng. |
 |
| Tờ mờ sáng, đường làng còn chưa rõ, thì ở Kẻ Gạ người dân đã tấp nập chở những thúng xôi đến khắp các con phố của nội thành. |
 |
| Khách hàng quen thuộc, khó tính đến đâu, cầm trên tay gói xôi kẻ Gạ cũng phải xuýt xoa vì thơm, vì dẻo. Những gói xôi trao tay thơm mùi nếp, mùi lá dong, mùi sen, khi mở ra còn nóng hổi và hơi bốc nghi ngút luôn cuốn hút người Tràng An nổi tiếng sành ăn xưa và nay. |
Giàng A Cối
