Tổng Kiểm toán “điểm mặt” hạn chế khiến ngân sách nhà nước “teo tóp”

Chiều 21/5, Tổng Kiểm toán Nhà nước - ông Hồ Đức Phớc đã báo cáo kiểm toán quyết toán ngân sách Nhà nước trước Quốc hội.

Theo báo cáo, dư nợ công đến ngày 31/12/2016 là 2.868.881 tỷ đồng, tăng 5.012 tỷ đồng so với số báo cáo của Chính phủ, bằng 63,71% GDP nằm trong giới hạn cho phép của Quốc hội (65% GDP).

Tuy nhiên, nợ công tiếp tục gia tăng so với năm 2015, gần chạm ngưỡng được Quốc hội cho phép; hệ số thanh toán trả nợ là khá cao (tính cả đảo nợ là 20,6% tổng thu ngân sách Nhà nước), đang có xu hướng tăng lên, gây áp lực bố trí nguồn trả nợ của ngân sách Nhà nước

Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra các lỗ hổng thất thoát, lãng phí từ cơ chế, chính sách, từ đó kiến nghị siết chặt kỷ luật, kỷ cương tài chính; tăng cường công tác quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Tổng Kiểm toán Nhà nước - ông Hồ Đức Phớc trình bày báo cáo tại Quốc hội. (Ảnh: Quochoi.vn)

Kiến nghị xử lý tài chính 10.125 tỷ đồng

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước chỉ ra nhiều hạn chế, bất cập trong việc chi ngân sách Nhà nước.

Đó là các sai sót trong chấp hành trình tự đầu tư đã được Kiểm toán Nhà nước phát hiện và kiến nghị trong những năm vừa qua vẫn xảy ra tại không ít các dự án được kiểm toán trong năm 2017.

Đó là việc phê duyệt dự án đầu tư không đúng trình tự, không phù hợp với quy hoạch vùng; xác định tổng mức đầu tư còn sai sót, thiếu chính xác; phê duyệt dự toán vượt tổng mức đầu tư; áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu không đúng quy định; giám sát thi công tại một số dự án không chặt chẽ; chất lượng thi công một số hạng mục chưa đảm bảo, có hiện tượng xuống cấp, hư hỏng; tiến độ thực hiện còn chậm; nghiệm thu, thanh toán tại hầu hết các dự án còn sai sót.

Qua kiểm toán 1.497 dự án, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 10.125 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, một số dự án của các tập đoàn, Tổng công ty có hiệu quả đầu tư thấp do trữ lượng không đạt như khảo sát, giá sản phẩm tiêu thụ giảm mạnh hoặc đang thua lỗ lớn, tiềm ẩn nguy cơ mất vốn.

Cá biệt, Tập đoàn Công nghiệp Than-  khoáng sản Việt Nam đã áp dụng lựa chọn nhà thầu không đúng quy định và ký hợp đồng vượt giá gói thầu, ký giá trị hợp đồng EPC vượt tổng mức đầu tư.

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra, nợ xây dựng cơ bản của các địa phương chưa được tổng hợp báo cáo; một số bộ, ngành và địa phương còn để phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản 14.614 tỷ đồng.

Tỷ lệ nợ đọng xây dựng cơ bản đến hết 31/12/2016 so với tổng chi đầu tư phát triển năm 2016 của một số địa phương còn lớn như: Tỉnh Hà Nam 456,8%; Hà Giang 159,1%; Ninh Bình 132,6%...

Công tác quản lý và thu tiền sử dụng đất đô thị còn nhiều bất cập

Tổng Kiểm toán Nhà nước nhấn mạnh, công tác quản lý và thu tiền sử dụng đất đô thị còn nhiều bất cập: Phê duyệt và điều chỉnh quy hoạch của các dự án đa số theo xu hướng tăng số tầng, vượt quá số tầng và chiều cao tầng so với quy định, tăng diện tích sàn, chia nhỏ diện tích căn hộ hoặc bổ sung chức năng nhà ở vào các lô đất thương mại, văn phòng, giảm diện tích công cộng, cây xanh đây là yếu tố cơ bản gây áp lực lớn tới hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, đặc biệt là giao thông đô thị, y tế, giáo dục làm ảnh hưởng đến chất lượng sống của cộng đồng dân cư;

Thực hiện chỉ định nhà đầu tư không đúng quy định; đặc biệt có tình trạng chuyển mục đích sử dụng đất từ thương mại dịch vụ sang “đất ở không hình thành đơn vị ở”, xác định người mua biệt thự, căn hộ sử dụng đất ổn định lâu dài không đúng Luật Đất đai;

Phương pháp xác định giá đất hiện nay còn nhiều bất cập, không rõ ràng, vướng mắc trong quá trình thực hiện và là kẽ hở gây thất thoát ngân sách Nhà nước.

Qua kết quả kiểm toán, đối chiếu 329 dự án, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý tài chính 7.778 tỷ đồng, trong đó tăng thu, giảm chi ngân sách Nhà nước 3.856 tỷ đồng.

Đặc biệt, việc thực hiện dự án BT theo hình thức đổi đất lấy hạ tầng còn thiếu chặt chẽ, minh bạch, chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng tạo lỗ hổng để thất thoát ngân sách và tài sản công.

Qua kiểm toán các dự án BT trong năm 2017 cho thấy hầu hết đều áp dụng hình thức chỉ định thầu để lựa chọn Nhà đầu tư; thanh toán cho nhà đầu tư theo hình thức giao đất không thông qua hình thức đấu giá là vi phạm Luật Đất đai và là kẽ hở do định giá thấp hơn giá thị trường dẫn đến thất thoát ngân sách nhà nước.

Việc giao cho Nhà đầu tư thực hiện dự án từ khâu thẩm định, phê duyệt dự án, thiết kế dự toán và tự lựa chọn các đơn vị tư vấn thiết kế, thi công, giám sát; công tác quản lý, giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước chưa được thực hiện thường xuyên, đầy đủ theo chức năng, nhiệm vụ được giao dẫn đến để xảy ra sai sót ở tất cả các khâu, gây thất thoát lớn trong quá trình thực hiện dự án.

Qua kiểm toán tại 30 dự án BT từ trước đến nay, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính 4.515 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý tài chính lên đến 27% tổng giá trị dự án được kiểm toán.

Biên chế công chức "đội" thêm 5.087 chỉ tiêu

Báo cáo kiểm toán cũng chỉ ra một số bộ, ngành và địa phương giao biên chế công chức vượt Bộ Nội vụ giao 5.087 biên chế; sử dụng lao động thực tế trong các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập vượt quy định 63.279 người (vượt được giao 44.667 người, vượt định mức 18.612 người).

Tổng quỹ lương bố trí cho biên chế công chức, viên chức, lao động do vượt chỉ tiêu được giao làm tăng chi ngân sách 859 tỷ đồng.

Ngoài ra, một số đơn vị được chọn mẫu kiểm toán có số lượng cấp phó của người đứng đầu các sở, ban, ngành vượt so với quy định; giữ chức danh hàm và hưởng phụ cấp hàm không có trong quy định của Nhà nước.

Bên cạnh đó, qua kiểm toán 40 dự án đầu tư theo hình thức BOT, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn 120 năm so với phương án tài chính ban đầu và giảm giá trị đầu tư 1.467 tỷ đồng (Năm 2016 trở về trước, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị giảm 107,4 năm của 27 dự án).

Đồng thời, qua kiểm toán kết quả tư vấn định giá và xử lý các vấn đề tài chính trước khi chính thức công bố giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa, Kiểm toán Nhà nước đã xác định tăng giá trị thực tế vốn nhà nước 9.639 tỷ đồng, trong đó kiểm toán toàn diện 7 doanh nghiệp xác định tăng 9.140 tỷ đồng và rà soát báo cáo của 7 doanh nghiệp tăng 499 tỷ đồng.

Ngoài ra, Kiểm toán Nhà nước đã chỉ rõ nhiều tồn tại, bất cập trong cơ chế, chính sách quản lý của nhà nước và đã kiến nghị hủy bỏ hoặc thay thế, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới 159 văn bản (2 luật; 8 nghị định; 31 thông tư; 12 nghị quyết; 38 quyết định; 68 văn bản khác); cung cấp 12 bộ hồ sơ, tài liệu kiểm toán cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền; chuyển 4 vụ việc sang Cơ quan Cảnh sát điều tra; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo Cơ quan điều tra tiến hành điều tra đối với 2 vụ việc.