Sáng nay (13/3), Ủy ban thường vụ Quốc hội tiến hành chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao – ông Trương Hòa Bình liên quan tới công tác của ngành tòa án, trong đó đề cập tới các vụ án oan sai xảy ra trong thời gian gần đây.
Đại biểu Đỗ Văn Đương (đoàn TP.HCM) là người đầu tiên chất vấn đã nêu ra 5 vụ án đặc biệt nghiêm trọng mà dư luận hết sức quan tâm:
Bản án tử hình với Hồ Duy Hải tội giết người cướp tài sản ở Cầu Voi tỉnh Long An có oan không? Tại sao Chủ tịch nước bác đơn, tại sao đến nay hoãn thi hành lại?
Hình phạt tử hình với Nguyễn Văn Chưởng ở Hải Phòng về tội giết người cướp tài sản thỏa đáng không?
Tại sao tình tiết như nhau về tội hiếp dâm mà Lê Bá Mai (tỉnh Bình Phước) xử án chung thân còn Hàn Đức Long (ở Bắc Giang) nhận án tử hình?
Vì sao Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang nhiều năm có đơn, nhưng khi có hung thủ thật Lý Nguyễn Chung ra đầu thú thì Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao mới xem xét?
Với Huỳnh Văn Nén ở Bình Thuận năm 2000 có đơn tố giác tội phạm khác chứ không phải Nén, mà 16 năm qua không được xem xét, đến cuối 2014 mới giám đốc thẩm?
 |
| Đại biểu Quốc hội Đỗ Văn Đương đặt ra một loạt các câu hỏi liên quan tới 5 vụ án đặc biệt nghiêm trọng thời gian qua. ảnh: VPQH. |
Đại biểu Đỗ Văn Đương cũng đặt câu hỏi lãnh đạo Bộ Công an về 5 vụ án trên, dư luận cho rằng bức cung nhục hình, thực sự có đơn tố cáo bức cung của 5 bị can này không? Giải quyết cụ thể thế nào? Quá trình điều tra 5 vụ án trên có những thiếu sót gì cơ bản? Việc này có ảnh hưởng thế nào đến việc xác định bản chất thật của vụ án?
Về các vấn đề nổi cộm trên, Chánh án Trương Hòa Bình cho biết, vụ án Hồ Duy Hải khi xảy ra sự việc hai nhân viên bưu điện ở Cầu Voi, Long An bị giết gây bức xúc lớn trong cộng đồng, gia đình và xã hội yêu cầu điều tra làm rõ.
Quá trình điều tra có luật sư, sau đó, Viện kiểm sát đã truy tố và đưa ra tòa xét xử. Tại tòa sơ thẩm bị cáo nhận tội, tự nhận không có bức cung, nhục hình nên sơ thẩm kết án Hồ Duy Hải có tội. Qua quá trình phúc thẩm, bị cáo có một phần không phạm tội nhưng không rõ nên không làm thay đổi bản chất vụ án và đã kết tội Hồ Duy Hải.
Vậy đặt vấn đề có oan hay không? Ông Trương Hòa Bình nói: “Xin thưa, tòa án trên cơ sở nghiên cứu hồ sơ vụ án chưa phát hiện ra có căn cứ để kháng nghị mặc dù phát hiện ra một số thiếu sót trong quá trình điều tra. Chủ tịch nước cũng bác đơn đề nghị ân xá của Hồ Duy Hải. Việc có oan hay không căn cứ vào việc người có thẩm quyền có kháng nghị hay không? Chúng tôi đã lập 1 tổ liên ngành do viện kiểm sát chủ trì làm việc tích cực, quyết liệt. Khi đoàn liên ngành vào hỏi Hồ Duy Hải vẫn nhận tội. Đơn của Hồ Duy Hải xin giảm án, chúng tôi sẽ rất thận trọng xem xét, nếu có đủ căn cứ kháng nghị thì sẽ kháng nghị”.
 |
| Chánh án TAND Tối cao - ông Trương Hòa Bình khẳng định vụ án Nguyễn Văn Chưởng tại Hải Phòng không oan sai. ảnh: Ngọc Quang. |
Về câu hỏi của đại biểu Đương, tại sao Chủ tịch nước bác đơn nhưng hoãn thi hành án, Chánh án Trương Hòa Bình cho hay, đây là vấn đề pháp lý, nhưng tôn trọng nguyện vọng gia đình bị cáo. Mẹ bị cáo đến yêu cầu tòa án xin hoãn, báo chí cũng đề cập đến việc này. Chủ tịch nước cũng yêu cầu tòa và viện kiểm sát xem xét thận trọng, xem kỹ lại xem có oan không?
“Theo nguyện vọng thì TAND tỉnh Long An tạm hoãn thi hành án. Chúng tôi thành lập đoàn liên ngành như đã nói để xem xét thận trọng. Sơ bộ đã có một số nhận định, tuy nhiên đoàn liên ngành yêu cầu kiểm tra kỹ lần nữa, sẽ họp lại đánh giá thật toàn diện, đầy đủ, khách quan”, ông Bình khẳng định.
Vụ án Nguyễn Văn Chưởng ở Hải Phòng về tội giết người cướp tài sản có thỏa đáng không? Chánh án Trương Hòa Bình cho biết, Viện trưởng Viện kiểm sát kháng nghị hướng giảm tử hình xuống chung thân, nhưng hội đồng đã bác vì căn cứ vai trò của Chưởng là chủ mưu thì hậu quả đến đâu người chủ mưu chịu trách nhiệm đến đó.
"Chưởng không trực tiếp làm người bị hại tử vong mà do đối tượng khác nên khi hậu quả xảy ra người cầm đầu phải chịu trách nhiệm. Khẳng định đây không phải vụ án oan, chắc chắn không oan. Tất nhiên nếu có ý kiến của Quốc hội sẽ tiếp tục xem xét một cách thận trọng”, ông Bình cho hay.
 |
| Vụ án Hồ Duy Hải thu hút sự chú ý của đông đảo dư luận thời gian gần đây. ảnh, internet. |
Về câu hỏi đối với hai bị cáo cùng phạm tội hiếp dâm như nhau mà Lê Bá Mai bị chung thân còn Hàn Đức Long bị tử hình, ông Bình trả lời: “Vụ án Hàn Đức Long đang có kháng nghị, giám đốc thẩm đã hủy án. Đối với câu hỏi của Đại biểu Đương về việc áp dụng pháp luật, xin thưa đại biểu, tội hiếp dâm trẻ dưới 13 tuổi khung hình phạt rộng, căn cứ vào tình tiết vụ án, thủ đoạn, hành vi, tính chất nghiêm trọng, tình tiết tăng nặng giảm nhẹ để có quyết đinh. Đây là quyết định độc lập của các hội đồng, chánh án tôn trọng quyết định của các hội đồng”.
Đối với vụ án oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang, Chánh án Trương Hòa Bình cho biết, đang bàn bạc về vấn đề bồi thường với ông Chấn.
Tuy nhiên, một số Đại biểu Quốc hội chưa thấy thỏa mãn với một số nội dung trả lời của Chánh án TAND Tối cao Trương Hòa Bình và tiếp tục đặt câu hỏi.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội – bà Lê Thị Nga đặt câu hỏi: Trong vụ án oan này, ông Chấn bị tù oan 10 năm, vậy đến nay giải quyết bồi thường oan sai đến đâu, vì sao chậm?
Chánh án Trương Hòa Bình cho biết, vụ ông Nguyễn Thanh Chấn có thể nói các cơ quan tố tụng đã giải quyết quyết liệt, đến nay đã giải quyết cơ bản, minh oan đã xong. Về bồi thường, nếu gia đình ông Chấn giao nộp đầy đủ tài liệu sẽ đến bước cuối cùng.
Thời gian qua, TAND Tối cao đã đề nghị ông Chấn cung cấp thêm tài liệu để tòa làm căn cứ xem xét, bồi thường, nhưng gia đình Chấn chưa cung cấp được. Tòa đã hai lần đến nhà ông Chấn, làm việc với luật sư để thu thập tài liệu, chỉ còn chờ tài liệu từ phía gia đình và ông Chấn. Đây là căn cứ tính toán bồi thường thiệt hại vật chất, tinh thần cho ông Chấn.
Tuy nhiên, Đại biểu Lê Thị Nga cũng đề cập rất thẳng thắn tới vụ án Hồ Duy Hải và khẳng định, quy trình thực hiện của các cơ quan chức năng có rất nhiều điểm không đúng.
Bà Nga cho biết: “Với tư cách là Đại biểu Quốc hội, tôi thấy bản án kết tội Hồ Duy Hải chưa đủ căn cứ vững chắc. Tôi đã gửi bản kiến nghị dài 10 trang trong đó chỉ ra hàng chục điểm sai sót và vi phạm trong bản án này. Chúng tôi đã có kiến nghị tới Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, rất mong đồng chí Chánh án, đồng chí Viện trưởng xem xét thận trọng để trả lời cho gia đình bị cáo, trước khi thi hành án tử hình đối với một con người thì cần đảm bảo khách quan”.
Đại biểu Nguyễn Bá Thuyền – Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng phát biểu, ba năm qua ngành tòa án đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên trong xét xử vẫn còn để xảy ra tình trạng oan sai gây bất bình trong dư luận.
Đại biểu Thuyền đặt ra hai vấn đề: Thứ nhất, sau vụ Nguyễn Thanh Chấn bị xét xử oan sai, tôi có chất vấn: Còn bao nhiêu vụ oan sai mà Chánh án chưa rà soát hết. Chánh có hứa là sẽ rà soát xem xét vấn đề này. Vậy từ đó đến nay, Chánh án đã rà soát, xem xét còn bao nhiêu vụ án oan sai?
Thứ hai, từ việc giám sát án oan sai, chúng tôi thấy sai sót rất nhiều: Thí dụ đó là việc khám nghiệm hiện trường, thu thập chứng cứ, đánh giá chứng cứ, trưng cầu giám định, xét hỏi bị can. Chính vì vậy đây là những vụ án đặc biệt nghiêm tọng nhưng xét kéo dài và dư luận không đồng tình. Ông Thuyền dẫn thí dụ, vụ án Lê Bá Mai, 3 lần xét xử sơ thẩm, 3 lần xét xử phúc thẩm, 1 lần giám đốc thẩm, 1 lần bị tử hình, 1 lần tuyên không phạm tội, 1 lần xử tù chung thân. Vậy 3 ngành có những giải pháp đột phá nào để chống oan, chống lọt tội phạm?”.
Chánh án Trương Hòa Bình cho biết, thực tế tình hình làm theo Nghị quyết 69 của Quốc hội có đơn kêu oan các mức án 20 năm cho tới tử hình, chúng tôi xác định có 35 trường hợp, trong đó đã giải quyết được 24 trường hợp, cho thấy cơ bản là kết án đúng người đúng tội. Những vụ hiện đang xem lại là của giai đoạn trước. Các vụ án nổi bật hiện nay là của giai đoạn trước.
“Có oan sai gây ra sự bức xúc trong công luận, bởi vì xét xử người ta mà là moan có thể thi hành án rồi thì không khắc phục được, nhưng cũng phải đánh giá đúng mức tình hình xét xử oan sai từng bước được khắc phục. Trong 24 trường hợp đã giải quyết thì có 3 trường hợp kháng nghị, đề nghị xem xét lại để có mức án phù hợp. 11 trường hợp còn lại thì Tòa án Nhân dân Tối cao đang xem xét tiếp. Chúng tôi sẽ cố gắng kết luận sớm trong thời gian ngắn”, ông Bình cho hay.
Đề cập sâu vào các giải pháp chống oan sai, Chánh án Trương Hòa Bình cho rằng, Trách nhiệm khám nghiệm hiện trường, xét hỏi bị can là của Bộ Công an; của Viện Kiểm sát. Còn đối với Tòa án xác định là phải thực hiện tốt việc tranh tụng, tới đây sửa luật hình sự phải làm sao để phát huy vai trò của luật sư, có thể tham gia từ đầu khi lấy cung. Thực hiện tốt công tác bị can không phải chứng minh mình là tội phạm, mà như vậy thì phải nâng cao năng lực của điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán. Thẩm phán phải có đủ năng lực để qua tranh tụng phát hiện được sai phạm, vi phạm và xử lý triệt để.
Ông Bình nói thêm: “Trách nhiệm của điều tra và kiểm sát cũng phải nâng cao năng lực, nhất là ở giai đoạn điều tra ban đầu, thu thập tài liệu chứng cứ, khám nghiệm hiện trường, giám định… phải làm rất kỹ. Đội ngũ điều tra viên nếu vững vàng, làm tốt việc thu thập chứng cứ tại hiện trường thì sẽ hạn chế được rất nhiều oan sai. Phải giáo dục cán bộ các cơ quan tố tụng trên tinh thần chí công vô tư, xây dựng nền tư pháp trong sạch vững mạnh, truy tố phải đúng người đúng tội, có tinh thần trách nhiệm rất cao vì dân, vì công lý chứ không phải vì thành tích mà nôn nóng”.
Đặt các câu hỏi chất vấn tiếp theo, Đại biểu Bùi Mạnh Hùng (đoàn Bình Phước) đặt vấn đề: Nguyên tắc tối cao trong cải cách tư pháp là lấy tòa án làm trung tâm, lấy xét xử làm trọng tâm, tranh tụng tại phiên tòa là khâu đột phá. Các phán quyết của tòa án phải dựa trên tranh tụng công khai, dân chủ tại phiên tòa. Nhưng điểm bố trí chỗ ngồi giữa Viện Kiểm sát nhân dân và chỗ ngồi của các luật sư bào chữa có sự chênh lệch. Quy định hiện nay, đại diện Viện kiểm sát ngồi ngang với hội đồng xét xử tại phiên tòa, còn luật sư thì ngồi cùng với bị can, bị cáo. Như vậy chưa thực sự đảm bảo tranh tụng dân chủ, công khai, đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến có những phát quyết chưa thực sự khách quan; ý kiến của luật sư chưa thực sự được tôn trọng. Với cách làm như vậy thì có vi phạm quy định chung về cải cách tư pháp hay không?
Đại biểu Hùng cũng tiếp tục đề cập tới Vụ án Lê Bá Mai (tại kỳ họp thứ 8, Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng đã chất vấn ông Nguyễn Hòa Bình - Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao về vụ án Lê Bá Mai) với một loạt các phán quyết khác nhau: Tử hình, vô tội, chung thân, làm cho dư luận bức xúc. Tôi đề nghị các đồng chí khẳng định lại các đồng chí nhận được đơn kêu oan của Lê Bá Mai chưa? Lê Bá Mai đã gửi đơn kêu oan, nhưng Viện trưởng Viện Kiểm sát Tối cao trả lời chưa nhận được đơn. Qua giám sát, Công an tỉnh xác nhận là trại giam đã gửi đơn đi rồi, vậy tại sao hơn 1 năm các đồng chí chưa nhận được?
Đại biểu Bùi Mạnh Hùng đánh giá cao cách làm mới là tập hợp đại diện tòa án, viện kiểm sát, công an và chia làm 2 nhóm nghiên cứu mở rộng (1 bên buộc tội và 1 bên chứng minh không phạm tội), nhưng tại sao các đồng chí không triệu tập những người đã tham gia xét xử trước kia để đảm bảo khách quan hơn?
Trả lời những câu hỏi trên, Chánh án Trương Hòa Bình cho biết, về chỗ ngồi của đại diện Viện kiểm sát và luật sư bào chữa cho bị can, bị cáo hiện còn có những quan điểm khác nhau và sẽ xem xét, mổ xẻ trong thời gian tới.
Đối với vụ án Lê Bá Mai, Chánh án Trương Hòa Bình cho hay: “Đây là vụ án rất phức tạp về đánh giá chứng cứ, như tôi nói thì tội danh trong khung hình phạt từ 12 năm – 20 năm, tử hình. Mỗi một cấp tòa độc lập đánh giá và mức án đưa ra là như thế, nhưng vấn đề ở đây là do chứng cứ phức tạp nên việc đánh giá có khác nhau, cho nên có lúc truy tố xét xử có tội, sau đó kháng nghị xét xử lại thì không có tội, rồi lại kháng nghị, xét xử có tội.
 |
| Đại biểu Bùi Mạnh Hùng |
Vụ án này kéo dài là có trách nhiệm của các cơ quan tố tụng và về mặt khách quan thì vụ án quá phức tạp. Đến nay, Quốc hội giám sát cũng đánh giá là phải xem xét thận trọng để có kết luận. Liên ngành đã có xem xét song song với công tác giám sát và đến nay kết luận là không có căn cứ để kháng nghị”.
Ngay lập tức, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhắc: Đề nghị Chánh án trả lời thêm Đại biểu Hùng nói rằng Lê Bá Mai có nộp đơn kêu oan cho các cơ quan Trung ương rồi, nhưng ta thì nói chưa nhận được, có phải như vậy không? Thành lập hai nhóm nghiên cứu, nhưng tại sao lại không mời những người như thẩm phán đã trực tiếp xét xử vào nghiên cứu để có trao đổi khách quan, toàn diện?
Chánh án Trương Hòa Bình trả lời: “Đến nay, chúng tôi rà soát không biết có sót lọt gì không, nhưng qua rà soát thì chúng tôi chưa nhận được đơn của Lê Bá Mai, nhưng gia đình, bố của bị án có đơn.
Còn việc xem xét thì đây chuyên ngành đang xem xét kiểm tra lại hồ sơ cho nên không mời các thẩm phán trước đây đã thụ lý giải quyết, còn khi đi vào tố tụng trở lại nếu có thì áp dụng theo quy định của luật. Khi xét xử giám đốc thẩm, hội đồng có thể mời luật sư hay các đơn vị liên quan khác”.
Gần như ngay lập tức, Đại biểu Bùi Mạnh Hùng đề nghị: “Đoàn giám sát tối cao về làm việc với Bình Phước, trại tạm giam đã trả lời là Lê Bá Mai đã gửi đơn ngày 5/9/2013. Vì sao chưa nhận được thì đề nghị các đồng chí kiểm tra lại, vì trong hệ thống báo là các đồng chí đã nhận được rồi”.
Trong phiên chất vấn sáng nay, còn một loạt các câu hỏi của Đại biểu Quốc hội đặt ra về trách nhiệm của ngành tòa án, viện kiểm sát, công an trong công tác điều tra, xét xử; và có cả những câu hỏi cụ thể như Đại biểu Nguyễn Thị Phúc – (tỉnh Bình Thuận) đặt câu hỏi: Oan sai của ông Huỳnh Văn Nén vì sao chưa được giải quyết?
Đại biểu Nguyễn Bắc Việt – Phó trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Thuận thì đặt câu hỏi: Vụ án Dương Chí Dũng đến nay đã kết thúc hay chưa và nếu kết thúc rồi thì có vấn đề để lọt tội phạm hay không?
Tuy nhiên, do thời gian chất vấn chỉ diễn ra trong buổi sáng nên những câu hỏi trên chưa được trả lời.
