Những con số "biết nói"
Số liệu của Tổng cục thống kê Việt Nam trong các năm gần đây cho thấy, thâm hụt thương mại của Việt Nam với Trung Quốc ngày càng tăng, từ 12,4 tỷ USD năm 2010 lên 16,3 tỷ năm 2012, tăng nhanh đến 29 tỷ USD trong năm 2014.
Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu với Trung Quốc đã tăng từ 28 tỷ USD năm 2010 lên 41 tỷ năm 2012, gần 59 tỷ năm 2014, chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam.
Nếu nhìn riêng ở số liệu xuất khẩu, năm 2014 xuất khẩu của Việt Nam và Trung Quốc đạt 14,9 tỷ USD, chiếm khoảng 10% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam trong năm, nhưng nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc là 43,8 tỷ USD, chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam.
"Việc mất cân đối rất lớn trong giao dịch thương mại với Trung Quốc là vì chúng ta chưa có một giải pháp hữu hiệu thật sự.
Tôi muốn đề cập đến một vấn đề lớn hơn, nguy hiểm hơn tới nền kinh tế Việt Nam. Phát sinh sự chênh lệch về số liệu xuất nhập khẩu theo công bố của Tổng cục thống kê hai nước. Các số liệu này luôn chênh lệch từ trước tới nay, theo khuynh hướng ngày càng bất lợi cho Việt Nam", đại biểu Mai Hữu Tín nói.
Theo đại biểu Mai Hữu Tín, chỉ lấy riêng số liệu của năm 2014, theo Tổng cục Thống kê Trung Quốc thì Trung Quốc nhập khẩu từ Việt Nam 19,9 tỷ USD, cao hơn trên 30% so với con số công bố của Tổng cục thống kê Việt Nam. Trung Quốc lại xuất khẩu vào Việt Nam 63,7 tỷ USD, cao hơn đến 45% so với con số của Tổng cục thống kê Việt Nam.
Có nghĩa là riêng năm 2014, thâm hụt thương mại của Việt Nam với Trung Quốc là 43,8 tỷ USD, cao hơn rất nhiều so với con số 28,9 tỷ mà chúng ta công bố, một khoảng chênh lệch gần 15 tỷ USD, có nghĩa là nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm gần 38% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam, không chỉ là 30% theo con số công bố của ta.
 |
| Đại biểu Quốc hội Mai Hữu Tín. Ảnh: Nguyên Thảo. |
Việc khác biệt về số liệu xuất nhập khẩu của cơ quan thống kê các nước là việc bình thường, do nhiều lý do, bao gồm khác biệt về cách ghi nhận tỷ giá, về chi phí vận chuyển và bảo hiểm...
Theo Tổng cục thống kê Việt Nam, chi phí vận chuyển và bảo hiểm chiếm khoảng 66% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu. Với hai nước láng giềng có chung biên giới rất dài như Việt Nam và Trung Quốc thì chi phí vận chuyển và bảo hiểm thực tế không thể lớn hơn tỷ lệ 6,6% này được.
Do vậy, nếu Việt Nam ghi nhận 14,9 tỷ USD xuất khẩu cho Trung Quốc thì con số mà Trung Quốc ghi nhận nên vào khoảng 15,9 tỷ USD. Nhưng con số Trung Quốc ghi nhận lại là 19,9 tỷ USD, cao hơn khoảng 4 tỷ USD.
Giữa hai nước còn có hoạt động xuất nhập khẩu tiểu ngạch ở biên giới không được ghi nhận đầy đủ và chắc chắn chiếm một phần trong khác biệt 4 tỷ USD này. Phần còn lại là gì? Chỉ có thể giải thích là phần lớn con số này đến từ hàng hóa Việt Nam xuất khẩu lậu sang Trung Quốc.
Tại sao có xuất khẩu lậu, trong khi chúng ta hết sức khuyến khích xuất khẩu? Hầu hết mặt hàng xuất khẩu chịu thuế suất xuất khẩu bằng 0 và nhà xuất khẩu được hoàn thuế giá trị gia tăng. Lời giải thích hợp lý kế tiếp chỉ là, đó là các mặt hàng Việt Nam cấm xuất khẩu hoặc xuất khẩu phải chịu thuế. Đó là những mặt hàng nào? Theo tôi, đó là tài nguyên, khoáng sản của Việt Nam.
Chiếc áo giáp bảo vệ đang rách?
Về nhập khẩu, cũng theo lý luận trên, giá trị nhập khẩu từ Trung Quốc mà Việt Nam ghi nhận đã bao gồm chi phí vận chuyển và bảo hiểm, lẽ ra phải cao hơn giá trị Trung Quốc ghi nhận. Nhưng số liệu Việt Nam ghi nhận lại thấp hơn của Trung Quốc đến khoảng 20 tỷ USD chỉ trong năm 2014, một con số khổng lồ.
Nói rõ hơn, chỉ riêng năm 2014 chúng ta có con số hơn 20 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc lọt vào lãnh thổ Việt Nam, không qua ghi nhận của các cơ quan chức năng Việt Nam, tức không hề chịu thuế, không phải qua các hàng rào quản lý kỹ thuật của Việt Nam và tha hồ tung hoành, cạnh tranh không công bằng với hàng hóa từ các nguồn khác, nhất là hàng hóa của các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam.
Hàng nào được nhập lậu? Chắc chắn là các mặt hàng chúng ta cần hạn chế nhập khẩu và có thuế cao như hàng tiêu dùng, mỹ phẩm, bánh kẹo, điện thoại di động...
Như vậy, nếu sử dụng số liệu xuất nhập khẩu chỉ riêng với Trung Quốc theo Tổng cục thống kê Trung Quốc để tính lại cán cân thương mại của Việt Nam với các nước thì chúng ta chưa từng xuất siêu trong các năm từ 2012 - 2014 như chúng ta đã công bố.
Chúng ta vẫn tiếp tục nhập siêu trong hơn 20 năm qua với con số nhập siêu riêng cho năm 2014 lên đến khoảng 13 tỷ USD.
 |
| Hàng lậu Trung Quốc tràn ngập thị trường Việt Nam. Ảnh: Vnexpress. |
Được biết, con số nhập siêu không chính thức này tiếp tục tăng rất nhanh trong những tháng đầu năm 2015. Ngoài việc gây khó khăn, thiệt hại to lớn cho nền kinh tế Việt Nam thì số lượng hàng nhập khẩu khổng lồ này chắc chắn gây áp lực lớn lên tỷ giá đồng tiền Việt Nam mà chúng ta đang hết sức cố gắng giữ ổn định.
"Ở đây tôi chỉ mới nói đến chênh lệch số liệu trong hoạt động xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Trung Quốc, giữa Việt Nam và cách nước khác, điển hình là Thái Lan có chênh lệch lớn trong việc ghi nhận số liệu xuất nhập khẩu với phần thiệt thòi thuộc về chúng ta.
Thâm hụt thương mại thật sự và đi kèm theo đó là giá trị hàng lậu nhập khẩu vào Việt Nam lớn hơn rất nhiều so với con số mà chúng ta đang sử dụng để tính toán các chính sách của chúng ta.
Việc chúng ta dựa vào số liệu chính thức của chúng ta để cho rằng cơ cấu hàng hóa nhập khẩu thay đổi theo hướng tích cực, giảm tỷ trọng của nhóm mặt hàng cần kiểm soát và cần hạn chế nhập khẩu, theo tôi là không chính xác.
Tôi không cho rằng chúng ta có thể tin tưởng tuyệt đối vào số liệu của Tổng cục thống kê Trung Quốc, nhưng ở mặt nào đó họ đã tính hộ chúng ta giá trị của phần kinh tế ngầm với họ, chúng ta không thể không tính đến giá trị của phần ngầm này khi thiết kế các chính sách của chúng ta", đại biểu Mai Hữu Tín đánh giá.
Một nền kinh tế quốc gia dù mở hay hội nhập đến mức nào vẫn cần có một áo giáp bảo vệ hiệu quả và vững chắc, bảo đảm sự cạnh tranh công bằng giữa các doanh nghiệp và bảo vệ được người tiêu dùng của quốc gia đó.
"Có vẻ với Việt Nam chiếc áo giáp này đang rách trong giao dịch thương mại với Trung Quốc", đại biểu Mai Hữu Tín kết luận.
