Bà Bùi Thị An: "Cần minh bạch để không lãng phí mồ hôi, công sức của dân"

Bộ Tài chính vừa công bố dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung Luật Thuế bảo vệ môi trường để lấy ý kiến đóng góp. Theo đó, thuế bảo vệ môi trường đối với xăng có thể được nâng từ mức trần hiện hành 4.000 đồng/lít lên 8.000 đồng/lít.

So với Luật Thuế bảo vệ môi trường năm 2010, mức khung thuế bảo vệ môi trường tăng rất mạnh. Cụ thể, Luật Thuế bảo vệ môi trường năm 2010 áp dụng thuế với xăng là 1.000 - 4.000 đồng/lít. Như vậy mức tăng kịch theo dự thảo mới gấp đôi.

Trong khi đó khung thuế bảo vệ môi trường năm 2010 đưa ra từ 1.000 – 4.000 đồng/lít chúng ta áp dụng mức thu 3.000 đồng/lít gần mức cao nhất. 

Khung thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng xăng có thể tăng lên tối đa 8.000 đồng/lít - ảnh minh họa nguồn Petrolimex

Tuy chưa có đánh giá tác động thuế bảo vệ môi trường lên giá bán xăng, nhưng trong năm 2016 giá xăng dầu điều chỉnh tăng 8 lần, mức tăng gần nhất lên đến gần 1.000 đồng/lít.

Trong bối cảnh giá xăng tăng theo thị trường thế giới nếu áp khung thuế bảo vệ môi trường theo dự thảo Bộ Tài chính thì giá xăng thời gian tới tiếp tục tăng.

Theo PGS.TS Bùi Thị An - nguyên Đại biểu Quốc hội khóa XIII đoàn Hà Nội, Chính phủ cần cân nhắc mức điều chỉnh thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng xăng.

Với khung mức như dự thảo của Bộ Tài chính đưa ra quá cao, làm tăng thêm chi phí vận tải, hàng hóa, hành khách và chi phí đầu vào cho các doanh nghiệp.

Khi giá hàng hóa bị đẩy lên cao thì hệ lụy kéo theo là sức mua giảm, cộng với mức tiêu thụ hàng hóa ở thời điểm hiện tại cũng đang ở mức thấp sẽ tiếp tục gia tăng gánh nặng cho doanh nghiệp.

Doanh nghiệp kinh doanh kém hiệu quả, gặp nhiều khó khăn thì sẽ phải thu hẹp quy mô sản xuất, cắt giảm lao động, thậm chí cả lương-thưởng... những hệ lụy đó hoàn toàn có thể xảy ra, do đó cần phải tính toán cân nhắc thật kỹ thời điểm tăng thuế, tăng bao nhiêu và phải giải quyết được những phát sinh khi xảy ra.

Theo bà Bùi Thị An, xu hướng tăng thuế môi trường trong tương lai là cần thiết, nhưng phải thực hiện có lộ trình và minh bạch, sử dụng đúng mục đích, tránh chuyển sang các mục đích khác và làm lãng phí mồ hôi, công sức của nhân dân.

PGS.TS Bùi Thị An cho rằng, việc tăng thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng xăng phải minh bạch, sử dụng hiệu quả. ảnh: Ngọc Quang.

Trong câu chuyện minh bạch điều chỉnh thuế bảo vệ môi trường, theo PGS. Bùi Thị An cần làm rõ hai vấn đề:

Thứ nhất, khung mức điều chỉ tăng từ 4.000 – 8.000 đồng/lít xăng căn cứ vào đâu? Để đưa mức thu tuyệt đối bằng con số như vậy phải có nghiên cứu về môi trường. Ví dụ, để cải thiện môi trường không khí thì chi phí hết bao nhiêu? Cụ thể hơn, tiền này chi tiêu vào mục A, B, C… từ đó mới đưa ra mức thu hợp lý.

Phải thực hiện được một lộ trình đánh giá khoa học như vậy và phải công bố rộng rãi để toàn dân biết, thấy được sự cần thiết và cùng chung tay bảo vệ môi trường tốt hơn.

Thứ hai, sau khi có được sự đồng thuận của nhân dân và thu được tiền rồi thì sử dụng như thế nào, hết bao nhiêu cũng phải minh bạch. Kết quả sau quá trình chi tiêu số tiền mà nhân dân đóng góp phải đạt được thành quả rõ ràng trong việc bảo vệ môi trường.

PGS.TS Bùi Thị An cho biết, từ tháng 5/2015 khi thuế bảo vệ môi trường xăng dầu điều chỉnh từ mức 1.000 đồng/lít lên 3.000 đồng/lít đến nay đã hơn 1 năm. Tuy nhiên, chưa có đánh giá hay báo cáo việc chi số tiền thuế nâng lên đó ra sao?

Từ đó khi dự thảo Luật thuế bảo vệ môi trường đưa ra với điều chỉnh tăng dư luận có quyền đặt câu hỏi: Tăng thuế sẽ dùng vào việc gì?

“Tăng thuế bảo vệ môi trường là cần thiết, nhưng tăng thuế rồi chi vào mục đích gì có chi đúng vào môi trường hay chi vào việc khác?

Đã nói thuế bảo vệ môi trường thì chỉ chi vào môi trường. Quan trọng nhất là phải minh bạch, minh bạch bằng cách người nộp thuế (người dân) được tiếp cận thông tin việc chi tiêu phần tăng thuế”, bà An nêu quan điểm.

Mặt khác, cần phải cân nhắc mức thu để cân đối với toàn bộ nền kinh tế phù hợp với mức sống của người dân.

“Quan trọng nhất ở đây vẫn là minh bạch, chỉ có minh bạch mới tạo sự đồng thuận trong nhân dân. Minh bạch nền tài chính ra để hoạt động hiệu quả và thiết thực”, bà An cho biết thêm.

Giá xăng lên cao ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống người dân

Đồng quan điểm, theo ông Trần Ngọc Vinh - Đại biểu Quốc hội Khóa 13 (đoàn Hải Phòng), bảo vệ môi trường là cần thiết, nhưng bảo vệ môi trường không chỉ dựa trên việc tăng thuế với mặt hàng xăng mà trước hết cần sự vào cuộc quyết liệt, hiệu quả của các ngành, các cấp.

Mặt khác, xăng là mặt hàng thiết yếu, vì thế nếu nâng mức thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng xăng như Bộ Tài chính đưa ra thì sẽ đẩy giá xăng lên cao, gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của tất cả người dân.

“Hầu hết người dân phải di chuyển phương tiện cá nhân đi làm do phương tiện công cộng chưa đáp ứng nhu cầu đặc biệt các khu công nghiệp ngoại thành.

Vì vậy, giá xăng tăng tác động trực tiếp đời sống người lao động đặc biệt là công nhân. Lương công nhân chỉ đảm bảo 60% với nhu cầu thực tế.

Như vậy cần phải nghiên cứu khung mức thuế bảo vệ môi trường cũng như các yếu tố có thể tác động đến giá xăng”, ông Vinh cho biết.

Ông Trần Ngọc Vinh cho rằng, giá xăng tăng cao khiến chi phí sản xuất hàng hóa cũng tăng theo, gây khó khăn cho cả doanh nghiệp và người dân. ảnh: Ngọc Quang.

Bên cạnh đó, ông Trần Ngọc Vinh cho rằng, khi giá xăng tăng sẽ đẩy giá sản xuất, giá đầu vào tăng, đẩy giá thành sản phẩm tăng như vậy rất khó để hàng hóa Việt Nam có thể cạnh tranh với các nước. 

Cùng với việc cân nhắc mức tăng và lộ trình tăng thuế bảo vệ môi trường, ông Trần Ngọc Vinh đặt vấn đề việc việc minh bạch các khoản chi khi thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng xăng được điều chỉnh tăng.

Theo phân tích của ông Vinh, xăng là sản phẩm khi sử dụng gây ô nhiễm môi trường không khí, do đó cần có đánh giá xả thải từ sử dụng xăng dầu gây ô nhiễm môi trường không khí ra sao? Và khi tăng thuế bảo vệ môi trường xăng thì cần trả lời được câu hỏi tăng thuế vấn đề ô nhiễm môi trường có được xử lý hay không?.

Ngoài ra, để giảm vấn đề ô nhiễm môi trường cần nâng cao quy chuẩn về phương tiện cũng như quy chuẩn xả thải môi trường.