Năm học 2023-2024, các cơ sở giáo dục thực hiện xét thi đua, khen thưởng theo Luật Thi đua, khen thưởng 2022 (Luật này có hiệu lực từ 01/01/2024).
Theo đó, điểm mới đáng chú ý là việc xét danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở không còn tính tỷ lệ theo nguyên tắc thi đua, khen thưởng “thành tích đến đâu, khen thưởng đến đấy”.
Hình thức khen thưởng Huân chương Lao động các hạng là một danh hiệu vô cùng cao quý do Chủ tịch nước ký trao tặng, rất hiếm có giáo viên đạt trước đây nhưng theo Luật Thi đua, khen thưởng mới, tiêu chuẩn được nới lỏng, mở rộng đối tượng được hưởng.
Nhiều giáo viên trước đây không đạt, thiếu tiêu chuẩn, bị loại từ ban đầu nhưng với Luật Thi đua, khen thưởng mới, nhiều người đã được đề nghị danh hiệu cao quý này trong năm học 2023-2024.
Quy định về tặng Huân chương Lao động hạng ba trước đây rất khó có giáo viên đạt
Theo khoản 1 Điều 24 Nghị định 91/2017/NĐ-CP, Huân chương Lao động hạng ba để tặng hoặc truy tặng cho cá nhân liên tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ có nhiều sáng tạo trong lao động, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, gương mẫu chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đạt một trong các tiêu chuẩn sau:
a) Đã được tặng thưởng “Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ” và 05 năm tiếp theo trở lên liên tục lập được thành tích xuất sắc, trong thời gian đó có 02 sáng kiến được ứng dụng mang lại hiệu quả, có phạm vi ảnh hưởng và nêu gương trong bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương được bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương công nhận;
b) Lập được thành tích đặc biệt xuất sắc đột xuất trong lao động, học tập, công tác có phạm vi ảnh hưởng và nêu gương trong lĩnh vực bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương được bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương công nhận hoặc lập được thành tích đặc biệt xuất sắc đột xuất được giải thưởng cao ở khu vực hoặc thế giới;
c) Có phát minh, sáng chế được ứng dụng mang lại hiệu quả cao, có phạm vi ảnh hưởng và nêu gương trong lĩnh vực thuộc bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương được bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương công nhận;
d) Có công trình khoa học hoặc tác phẩm xuất sắc tiêu biểu trong lĩnh vực thuộc bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương được bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương công nhận.
Đối với giáo viên thì để được đề nghị được tặng Huân chương Lao động hạng ba khi đạt tiêu chuẩn ở điểm a “Đã được tặng thưởng “Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ” và 05 năm tiếp theo trở lên liên tục lập được thành tích xuất sắc, trong thời gian đó có 02 sáng kiến được ứng dụng mang lại hiệu quả, có phạm vi ảnh hưởng và nêu gương trong bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương được bộ, ban, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương công nhận”.
Tức, để đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba phải có các tiêu chuẩn:
Một là, đã được tặng bằng khen của Thủ tướng Chính phủ.
Hai là, có 05 năm tiếp theo trở lên được đánh giá Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ (do thủ trưởng đánh giá).
Ba là, trong 05 năm tiếp theo trở lên có 02 sáng kiến mang hiệu quả trong bộ, ban, ngành, tỉnh, trung ương (gọi chung là sáng kiến đạt cấp tỉnh trở lên).
Với tiêu chuẩn này, rất ít giáo viên đạt, bắt buộc phải 05 năm liên tục được đánh giá Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và một tiêu chuẩn rất khó là phải có 02 sáng kiến đạt cấp tỉnh trở lên.
Nên, trong 01 năm học cả tỉnh chỉ có 1,2 giáo viên được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba, thậm chí có năm không có giáo viên nào do thiếu các tiêu chuẩn, điều kiện.
Trước đây, nhiều giáo viên đã đạt Bằng khen Thủ tướng Chính phủ, nhưng 05 năm liên tục tiếp theo trở lên có 01 năm không được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc 05 năm tiếp theo trở lên được hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nhưng không có sáng kiến hoặc chỉ có 01 sáng kiến đạt cấp tỉnh trở lên thì vẫn không được xét đề nghị Huân chương Lao động hạng ba. Nếu bị ngắt quãng có 01 năm không hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thì xem như xếp hồ sơ, sẽ không được đề nghị Huân chương Lao động hạng ba phải làm lại từ đầu. Dưới đây là một số trường hợp:
Trường hợp 1: Giáo viên A năm 2017 được tặng bằng khen Thủ tướng Chính phủ, năm 2018-2019 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở, có 01 sáng kiến đạt cấp tỉnh; năm 2019-2020 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở, có 01 sáng kiến đạt cấp tỉnh; năm 2020-2021 được đánh giá hoàn thành nhiệm vụ; năm 2021-2022 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở; năm 2022-2023 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở. Năm 2022- 2023, giáo viên này không được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba do có 01 năm không được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Trường hợp 2: Giáo viên B năm 2017 được tặng bằng khen Thủ tướng Chính phủ, năm 2018-2019 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở, có 01 sáng kiến đạt cấp tỉnh; năm 2019-2020 đến năm 2022-2023 có 4 năm liên tục được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở (có sáng kiến đạt cấp huyện, không có đạt cấp tỉnh trở lên). Năm 2022- 2023, giáo viên này không được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba do chỉ có 01 sáng kiến đạt cấp tỉnh, thiếu 1 sáng kiến đạt cấp tỉnh trở lên.
Trường hợp 3: Giáo viên C năm 2014 được tặng Bằng khen Thủ tướng Chính phủ, từ năm 2014-2015 đến năm 2017-2018 có 4 năm liên tục được đánh giá hoàn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở (thời gian này có 02 sáng kiến đạt cấp tỉnh); năm 2018-2019 được đánh giá hoàn thành nhiệm vụ; từ năm 2019-2020 đến năm 2022-2023 là 4 năm liên tục được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở. Năm 2022-2023, giáo viên này cũng không được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba do không có 05 năm liên tục trở lên được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Còn rất nhiều trường hợp không được đề nghị do thiếu tiêu chuẩn 05 năm liên tục được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc thiếu tiêu chuẩn có 02 sáng kiến đạt cấp tỉnh trở lên.
Nới lỏng tiêu chuẩn, nhiều giáo viên được đề nghị Huân chương Lao động hạng ba trong năm 2023-2024
Theo quy định cũ, các trường hợp đã trình bày ở trên, nếu sau khi có bằng khen Thủ tướng Chính phủ không đủ 5 năm liên tục được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc thiếu sáng kiến đạt cấp tỉnh trở lên sẽ không được đề nghị, phải phấn đấu để được tặng Bằng khen Thủ tướng Chính phủ mới và 05 năm tiếp theo được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và có 02 sáng kiến đạt cấp tỉnh mới được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba. Tiêu chuẩn và điều kiện rất khó.
Tuy nhiên, năm học 2023-2024 này, nhiều giáo viên trong những danh sách không đạt, không được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba trước đây, được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba theo Luật Thi đua, khen thưởng mới, do tiêu chuẩn được nới lỏng, dễ hơn rất nhiều so với trước đây.
Cụ thể, căn cứ Điều 44 Luật Thi đua, Khen thưởng 2022 (có hiệu lực 01/01/2024) quy định về nội dung trên như sau:
Điều 44. “Huân chương Lao động” hạng Ba
1. “Huân chương Lao động” hạng Ba để tặng hoặc truy tặng cho cá nhân chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và đạt một trong các tiêu chuẩn sau đây:
“a) Có thành tích xuất sắc tiêu biểu, được bình xét khi sơ kết, tổng kết phong trào thi đua do Bộ, ban, ngành, tỉnh phát động có thời gian thực hiện từ 05 năm trở lên;
b) Có phát minh, sáng chế được ứng dụng mang lại hiệu quả cao, có phạm vi ảnh hưởng và nêu gương ở một trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ, ban, ngành, tỉnh hoặc công trình khoa học và công nghệ hoặc tác phẩm xuất sắc tiêu biểu ở một trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ, ban, ngành, tỉnh;
c) Có nhiều đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, bảo đảm an sinh xã hội, từ thiện nhân đạo, ứng dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật;
d) Có thành tích xuất sắc đột xuất trong lao động, công tác, sản xuất, kinh doanh, học tập và nghiên cứu khoa học hoặc lĩnh vực khác, có phạm vi ảnh hưởng và nêu gương ở một trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ, ban, ngành, tỉnh;
đ) Được giải thưởng quốc tế cao của khu vực;
e) Đã được tặng “Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ” và sau đó có liên tục từ 05 năm trở lên đến thời điểm đề nghị được công nhận hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên, trong thời gian đó có từ 01 năm trở lên được công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và có 03 lần được tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở”;
g) Có quá trình cống hiến lâu dài trong cơ quan, tổ chức, đơn vị.”
Đối với giáo viên đang công tác áp dụng điểm e khoản 1 Điều 44 về tiêu chuẩn, điều kiện để được tặng Huân chương Lao động hạng ba như sau: “Đã được tặng “Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ” và sau đó có liên tục từ 05 năm trở lên đến thời điểm đề nghị được công nhận hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên, trong thời gian đó có từ 01 năm trở lên được công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và có 03 lần được tặng danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở”.
Như vậy, theo quy định mới, điều kiện để được tặng Huân chương Lao động hạng ba được nới lỏng hơn rất nhiều so với trước đây.
Một là, đã được tặng Bằng khen Thủ tướng Chính phủ.
Hai là, có 5 năm liên tục trở lên được đánh giá Hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên (gần như 95-100% giáo viên được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên).
Ba là, trong thời gian đó chỉ cần ít nhất 01 năm được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và cũng trong thời gian đó có ít nhất 03 lần trở lên được tặng danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở trở lên (không cần liên tục).
Như vậy, tiêu chuẩn này đơn giản hơn rất nhiều so với trước đây, không cần phải có 05 năm liên tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, không cần đạt 03 danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở liên tục, cũng bỏ quy định có tiêu chuẩn đạt sáng kiến cấp tỉnh trở lên.
Ba trường hợp giáo viên đã trình bày ở trên không đủ tiêu chuẩn để được tặng Huân chương Lao động hạng ba theo quy định cũ , chỉ cần năm 2023-2024 được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên sẽ được đề nghị Huân chương Lao động hạng ba do đạt tiêu chuẩn theo Luật Thi đua, khen thưởng mới.
Trường hợp 1: Giáo viên A, đã được tặng bằng khen Thủ tướng Chính phủ năm 2017, từ năm 2018-2019 đến năm 2023-2024 (năm đề nghị xét tặng Huân chương Lao động hạng ba) có 6 năm liên tục được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ, có hơn 1 lần được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ (có 4 năm được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, 2 năm hoàn thành tốt nhiệm vụ); giáo viên này đã có 4 lần đạt Chiến sĩ thi đua cơ sở (tiêu chuẩn chỉ cần 3). Do đó, giáo viên này năm học 2023-2024 sẽ được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba.
Trường hợp 2: Giáo viên B, năm 2017 được tặng bằng khen Thủ tướng Chính phủ, từ năm 2018-2019 đến năm 2023-2024 có 5 năm liên tục trở lên được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên, trong đó có đến 5 năm được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; có 5 lần được tặng danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở (tiêu chuẩn chỉ cần 3). Năm 2023-2024, giáo viên này đủ tiêu chuẩn để được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba.
Trường hợp 3: Giáo viên C năm 2014 được tặng Bằng khen Thủ tướng Chính phủ, từ năm 2014-2015 đến năm 2023-2024 có 10 năm liên tục trở lên được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ, trong thời gian này có 8 lần đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ (tiêu chuẩn 1), trong đó đạt 8 lần Chiến sĩ thi đua cơ sở (tiêu chuẩn 3). Năm 2023-2024, giáo viên này đủ tiêu chuẩn để được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba.
Dưới đây, người viết bổ sung thêm một số trường hợp để thấy việc nới lỏng tiêu chuẩn sẽ có nhiều trường hợp được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba hơn so với trước đây.
Trường hợp 4: Giáo viên D, năm 2019 được tặng Bằng khen Thủ tướng Chính phủ, năm 2019-2020 được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ; năm 2020-2021 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở; năm 2021-2022 được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ; năm 2022-2023 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở; năm 2023-2024 được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở.
Năm 2023-2024, giáo viên này sẽ được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba do có đủ tiêu chuẩn đã đạt bằng khen Thủ tướng Chính phủ, 5 năm liên tục được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên, trong đó có 3 lần đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở và có 2 lần được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Trường hợp 5: Giáo viên E đạt bằng khen Thủ tướng Chính phủ năm 2015, năm 2015-2016 đến năm 2019-2020 được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ (không đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở); năm 2020-2021 được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở; năm 2021-2022 được đánh giá hoàn thành tốt nhiệm vụ (không đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở); năm 2022-2023 và năm 2023-2024, giáo viên này đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở.
Giáo viên này năm học 2023-2024 cũng được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba, do đạt các tiêu chuẩn quy định trong Luật Thi đua, khen thưởng.
Nới lỏng tiêu chuẩn năm học này trở đi sẽ có nhiều giáo viên được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba hơn, tại đơn vị người viết công tác, hơn 20 năm qua không có cá nhân nào được đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba, nhưng năm học này có đến 2 người được làm hồ sơ đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba do đủ tiêu chuẩn theo Luật Thi đua, khen thưởng mới. Tại các cơ sở giáo dục trong địa phương nơi người viết công tác, cũng có nhiều trường hợp đề nghị tặng Huân chương Lao động hạng ba.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
