Tình trạng người lao động rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần gia tăng đã và đang ảnh hưởng đến mục tiêu an sinh xã hội cũng như việc phát triển người tham gia bảo hiểm xã hội.
Tại thành phố Hải Phòng, tình trạng người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần chưa phải là “điểm nóng” của cả nước.
Nhưng trong 9 tháng của năm 2023 vừa qua, toàn thành phố có 15.295 trường hợp rút bảo hiểm xã hội một lần.
Trước đó, tính từ năm 2016-2022, cơ quan Bảo hiểm xã hội Hải Phòng đã tiếp nhận và giải quyết thanh toán cho hơn 87.000 người rút bảo hiểm xã hội một lần. Bình quân số người nhận BHXH 1 lần tăng 8,4% qua các năm.
 |
Người lao động đến bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính tại Bảo hiểm xã hội huyện An Dương (Ảnh: MĐ) |
Nguyên nhân của tình trạng trên chủ yếu là do tác động của dịch bệnh Covid-19 kéo dài, khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, nhiều doanh nghiệp thiếu đơn hàng sản xuất buộc phải cắt giảm giờ làm, cắt giảm nhân sự, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc làm, thu nhập, đời sống của người lao động.
Nhiều lao động phải nghỉ việc, họ đề nghị hưởng BHXH một lần với mong muốn có một khoản tiền để trang trải cuộc sống hiện tại.
Song song đó, còn do một bộ phận nhỏ người lao động vẫn còn quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con”, chưa hình thành thói quen lúc trẻ đóng BHXH để khi về già có lương hưu, không phải phụ thuộc vào con cháu.
Nhiều lao động trẻ tuổi quan tâm nhiều đến nhu cầu trước mắt (ngắn hạn) hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già (dài hạn).
Việc nhận BHXH một lần chỉ mang lại cho người lao động lợi ích trước mắt mà đã không lường hết được những nguy cơ sẽ đánh mất nhiều quyền lợi lâu dài của bản thân. Cụ thể như sau:
Thứ nhất, mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương của người lao động; tổng mức đóng một năm bằng 2,64 tháng lương.
Khi nhận BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, người lao động sẽ mất 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.
Thứ hai, khi nhận BHXH một lần, toàn bộ thời gian đã hưởng BHXH một lần không còn được tính là thời gian tham gia BHXH, Bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp.
Trong khi thời gian đã đóng, người lao động phải tích lũy hằng tháng, hàng năm chứ không phải đóng một lần mà có được. Đó là sự tích lũy khi trẻ để hưởng khi già.
Đặc biệt là những lao động có thời gian tham gia BHXH với chức danh nghề công việc nặng nhọc độc hại được nghỉ hưu sớm so với lao động trong điều kiện bình thường. Mà khi hưởng BHXH một lần thì cũng mất luôn cả chức danh nghề nặng nhọc độc hại, và cả thời gian đã tham gia bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp.
Hầu như những người đã hưởng BHXH một lần không có cơ hội được hưởng lương hưu, mà nếu sau này có tiếp tục tham gia BHXH đủ điều kiện hưởng lương hưu thì lương hưu cũng rất thấp; không có nguồn thu nhập hằng tháng để đảm bảo ổn định cuộc sống khi về già.
Mà cuộc sống con người khó khăn nhất là khi không còn khả lao động, không có thu nhập ổn định, hay ốm đau bệnh tật, cuộc sống phải phụ thuộc gia đình, xã hội.
Đồng thời, người lao động sẽ không được cấp thẻ BHYT miễn phí để hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già; Thân nhân của người lao động không được hưởng chế độ tử tuất khi không may người lao động qua đời.
Thứ ba, thời gian hưởng trợ cấp ốm đau phụ thuộc vào thời gian tham gia BHXH; mức hưởng tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp cũng phụ thuộc vào thời gian tham gia BHXH nên người lao động đã hưởng BHXH một lần sau đó có việc làm tiếp tục tham gia BHXH nếu không may bị ốm đau, thì thời gian hưởng ốm đau ngắn, mức hưởng tai nạn lao động -bệnh nghề nghiệp thấp.
Thứ tư, người tham gia BHXH khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, lương hưu luôn được bảo toàn giá trị, không bị rủi ro khi đồng tiền mất giá.
Như vậy, nếu so với hưởng lương hưu thì nhận BHXH một lần là rất thiệt thòi cho người lao động. Vì người tham gia BHXH khi hưởng lương hưu được hưởng rất nhiều quyền lợi và thực tế đã cho thấy, chính lương hưu mới là chỗ dựa vững chắc cho người lao động khi về già, khi không còn khả năng lao động không có thu nhập.
 |
Lãnh đạo BHXH huyện An Dương giải thích về những thòi khi lĩnh BHXH một lần cho người lao động (Ảnh: MĐ) |
Trước tình trạng gia tăng số lượng người rút BHXH một lần, Bảo hiểm xã hội thành phố Hải Phòng đã có nhiều giải pháp nhằm hạn chế tình trạng trên. Trong đó, BHXH thành phố Hải Phòng đã chủ động tăng cường các giải pháp truyền thông, đối thoại với doanh nghiệp và người lao động;
Đẩy mạnh tuyên truyền về lợi ích tham gia BHXH và những thiệt thòi khi rút BHXH một lần trên các phương tiện truyền thông; tọa đàm trực tiếp với người lao động tại doanh nghiệp.
Khi người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp, mất việc thì được giải quyết chế độ trợ cấp thất nghiệp để vượt qua khó khăn về tài chính; bảo lưu thời gian đóng BHXH, để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện (khi tham gia BHXH tự nguyện đều được ngân sách Nhà nước và ngân sách thành phố hỗ trợ một phần kinh phí theo mức đóng).
Đặc biệt, tại bộ phận 1 cửa của các BHXH quận, huyện - nơi người lao động đến làm thủ tục rút BHXH một lần, công tác tư vấn, giải thích chế độ, chính sách được quan tâm chú trọng hơn cả.
Tại đây, các cán bộ BHXH đều nhiệt tình tư vấn cho người lao động về những thiệt thòi khi thanh toán BHXH một lần; Những quyền lợi khi hưởng chế độ hưu trí.
Nhiều người lao động đến nộp hồ sơ thanh toán BHXH một lần, sau khi được tư vấn đã “từ bỏ” ý định của mình để cuộc sống bảo đảm an toàn sau khi về già. Thậm chí có người không những đã từ bỏ ý định rút BHXH một lần, mà còn tham gia đóng BHXH cho người thân trong gia đình hoặc đã rút BHXH một lần để “giải quyết” việc cấp bách về tài chính của gia đình đã quay trở lại tham gia đóng BHXH tự nguyện…
Theo lãnh đạo Bảo hiểm xã hội Hải Phòng, trong thời gian tới, Nhà nước cần có những giải pháp tổng thể mang tính vĩ mô để thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế, mở rộng sản xuất kinh doanh, có nhiều chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp, tạo môi trường làm việc tốt, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, tạo việc làm, tăng thu nhập, cũng như nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động.
Bên cạnh đó, thực hiện hiệu quả chính sách đào tạo nghề, giới thiệu việc làm và chính sách cho vay với lãi suất thấp đối với người lao động; Sửa Luật Bảo hiểm xã hội theo hướng mở rộng đối tượng tham gia, quyền lợi hưởng; giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí, tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động có nhiều cơ hội để hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động;
Đồng thời, phát hiện, xử lý nghiêm tình trạng mua bán, cầm cố sổ BHXH; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra xử lý nghiêm các trường hợp đơn vị, doanh nghiệp vi phạm về quy định đóng BHXH cho người lao động.
Công đoàn các cấp, chủ sử dụng lao động cần phối hợp với cơ quan BHXH chú trọng thông tin, truyền thông rộng rãi tới người lao động về tính ưu việt, lợi ích lâu dài khi tiếp tục tham gia BHXH;
Khuyến nghị người lao động cần cân nhắc kỹ, không nên quyết định hưởng BHXH một lần mà nên bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện, để có điều kiện tự đảm bảo cuộc sống và chăm sóc sức khỏe cho bản thân khi hết tuổi lao động, về già.
