"Chuyến tàu vét" lặp lại?
Hội đồng Giáo sư nhà nước vừa công bố danh sách 933 ứng viên được đề nghị xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2025. Con số này tăng 260 ứng viên so với năm 2024, tương đương mức tăng 38,6%.
Đây cũng là năm có số lượng ứng viên giáo sư, phó giáo sư cao nhất kể từ 2019, thời điểm bắt đầu áp dụng Quyết định 37/2018/QĐ-TTg quy định tiêu chuẩn, thủ tục xét công nhận đạt tiêu chuẩn và bổ nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư; thủ tục xét hủy bỏ công nhận chức danh và miễn nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư.
Sự gia tăng mạnh mẽ này khiến dư luận nhớ lại “chuyến tàu vét mang số hiệu 174”, cách đây 8 năm.
Năm 2017, cả nước chứng kiến “cơn sốt” giáo sư, phó giáo sư với hơn 1.200 người được công nhận đạt chuẩn - mức cao nhất chưa từng có, gấp 1,7 lần so với năm 2016 và 2,3 lần so với năm 2015.
Trước nhiều ý kiến tranh cãi trong dư luận, với các nghi vấn về chất lượng và tính minh bạch của quy trình xét duyệt, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu rà soát lại toàn bộ quy trình và hồ sơ ứng viên. Kết quả rà soát cho thấy có 94 hồ sơ bị tạm dừng do chưa đảm bảo tiêu chuẩn hoặc có khiếu kiện.
Kết quả sau quá trình xem xét, 41 hồ sơ không đủ điều kiện công nhận. Như vậy, năm 2017, chính thức có 1.184 người được công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư (83 người), phó giáo sư (1.101 người).
Theo lý giải của Giáo sư Trần Văn Nhung, Tổng thư ký Hội đồng Chức danh giáo sư nhà nước khi đó (nay là Hội đồng Giáo sư nhà nước), có hai nguyên nhân chính.
Thứ nhất, thời hạn nộp hồ sơ năm 2017 kéo dài hơn 6 tháng so với các năm trước, từ ngày 25/5 (năm 2016) đến ngày 5/11 (năm 2017). Nguyên nhân của sự chậm trễ này là do chờ quy chế mới thay thế Quyết định 174. Tuy nhiên, đến tháng 7/2017, Thủ tướng quyết định chưa thay đổi tiêu chuẩn công nhận giáo sư, phó giáo sư trong năm đó, khiến thời gian nộp hồ sơ kéo dài và số lượng ứng viên gia tăng.
Thứ hai, nhiều ứng viên mong muốn được xét theo quy định hiện hành trước khi các tiêu chuẩn mới có hiệu lực, dẫn đến lượng hồ sơ tăng lên đáng kể, tổng cộng 1.537 hồ sơ, bao gồm 151 ứng viên giáo sư và hơn 1.300 ứng viên phó giáo sư. [1]
Năm nay, kịch bản tương tự lại hiện hữu. Vào hồi đầu tháng 2 năm nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Kế hoạch số 153/KH-BGDĐT về việc triển khai thực hiện nhiệm vụ “Sửa đổi hoặc ban hành thay thế Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg Quy định tiêu chuẩn, thủ tục xét công nhận đạt tiêu chuẩn và bổ nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư; thủ tục xét hủy bỏ công nhận chức danh và miễn nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư”.
Theo kế hoạch, dự kiến tháng 10/2025 sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế Quyết định số 37/2018/QĐ-TTg.
Chính vì vậy, dư luận không khỏi đặt câu hỏi: Liệu năm nay có phải là một “chuyến tàu vét” mang số hiệu 37 khi số lượng ứng viên qua Hội đồng Giáo sư cơ sở lên tới 933?
Theo thống kê của phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, năm 2019 - năm đầu tiên thực hiện xét giáo sư, phó giáo sư theo quy định mới (Quyết định 37), số lượng ứng viên giảm mạnh. Cả nước có 424 nhà giáo đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, bằng gần 38% năm 2017.
Và từ năm 2019 đến nay, cả nước có hơn 4.600 ứng viên nộp hồ sơ xét công nhận đạt chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư.
Trong đó, năm 2022 là năm ghi nhận số lượng ứng viên thấp nhất (447 ứng viên), trong khi năm 2025 "lập kỷ lục" cao nhất với 933 ứng viên, tức gấp hơn 2 lần số lượng ứng viên năm 2022.
Trong 6 năm (từ năm 2019-2024) kể từ khi áp dụng xét đạt chức danh giáo sư, phó giáo sư theo Quyết định 37/2018/QĐ-TTg, đã có hơn 2.700 ứng viên được công nhận đạt chuẩn giáo sư, 2.506 phó giáo sư.
10 ngành, liên ngành có số lượng ứng viên giáo sư, phó giáo sư tăng mạnh nhất năm 2025
Trong tổng số 933 ứng viên của 26 ngành, liên ngành được các Hội đồng Giáo sư cơ sở đề nghị xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư năm 2025, Kinh tế và Y học tiếp tục dẫn đầu về số lượng hồ sơ.
Ngành Kinh tế chiếm tỷ trọng lớn nhất với 153 ứng viên, tương đương 16,4% tổng số hồ sơ. Xếp thứ hai là Y học với 124 ứng viên (13,3%). Đây cũng là hai ngành có mức tăng mạnh nhất so với năm 2024, lần lượt tăng thêm 45 và 42 hồ sơ.
Trong khi đó, một số ngành có số lượng ứng viên giảm nhẹ, trong đó Điện - Điện tử - Tự động hóa giảm 5 hồ sơ, Thủy lợi và Luyện kim đều giảm 3 hồ sơ so với năm trước, ngành Cơ học giảm 1 hồ sơ.
10 ngành, liên ngành có số lượng ứng viên giáo sư, phó giáo sư tăng mạnh nhất năm 2025 bao gồm:
(1) Ngành Kinh tế: Tăng 45 ứng viên; (2) Ngành Y học: Tăng 42 ứng viên; (3) Ngành Vật lý tăng 23 ứng viên; (4) Liên ngành Hóa học - Công nghệ thực phẩm: Tăng 22 ứng viên; (5) Liên ngành Xây dựng - Kiến trúc tăng 16 ứng viên; (6) Ngành Giao thông vận tải: Tăng 15 ứng viên; (7) Liên ngành Cơ khí - Động lực: Tăng 14 ứng viên; (8) Ngành Luật học: Tăng 12 ứng viên; (9) Liên ngành Triết học - Xã hội học - Chính trị học: Tăng 12 ứng viên; (10) Liên ngành Khoa học Trái đất - Mỏ: Tăng 11 ứng viên.
Kinh tế và Y học chiếm gần 30% tổng số ứng viên giáo sư, phó giáo sư cả nước
Riêng với ngành Kinh tế, đây cũng là năm ngành này có số lượng ứng viên cao nhất kể từ 2019 (thời điểm bắt đầu áp dụng Quyết định 37/2018/QĐ-TTg).
Từ 42 hồ sơ năm 2019, sau 6 năm, số lượng ứng viên giáo sư, phó giáo sư ngành Kinh tế năm 2025 đã tăng lên 153 người, tức tăng 264,29% (tương đương gấp 3,6 lần) so với năm 2019.
Đây cũng là mức tăng cao nhất trong toàn bộ 26 ngành, liên ngành xét công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư.
Tương tự, ngành Y học cũng ghi nhận sự gia tăng đáng kể về số lượng hồ sơ ứng viên giáo sư, phó giáo sư trong giai đoạn 2019-2025.
Nếu như năm 2019 chỉ có 47 ứng viên, thì đến năm 2025 con số đã lên tới 124 ứng viên, tức tăng 163,83% sau 6 năm.
Năm 2025, Hội đồng Giáo sư cơ sở đã đề nghị xét công nhận cho 11 ứng viên giáo sư và 142 ứng viên phó giáo sư ngành Kinh tế. Ngành Y học có 15 ứng viên giáo sư và 109 ứng viên phó giáo sư.
Như vậy, chỉ riêng hai ngành này đã có tổng cộng 277 hồ sơ, chiếm gần 30% trong tổng số 933 ứng viên được các Hội đồng Giáo sư cơ sở đề nghị xét công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư năm nay.
Năm 2024, cả nước có 673 ứng viên được Hội đồng Giáo sư cơ sở đề nghị xét công nhận đạt tiêu chuẩn giáo sư, phó giáo sư.
Đến vòng xét của Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành, số ứng viên được đề nghị xét công nhận giáo sư, phó giáo sư giảm xuống còn 630 người.
Và ở vòng xét cuối cùng - Hội đồng Giáo sư nhà nước, có 615 ứng viên được Hội đồng Giáo sư nhà nước thông qua. Trong đó, có 45 ứng viên giáo sư, 570 ứng viên phó giáo sư.
Tài liệu tham khảo:
[1]: https://vnexpress.net/vi-sao-so-luong-giao-su-pho-giao-su-tang-dot-bien-nam-2017-3707319.html
