Obama "rửa mặt" cho Putin

Reuters ngày 13/5 đưa tin, Mỹ và NATO vừa kích hoạt một cơ sở phòng thủ tên lửa ở Romania, một phần trong hệ thống lá chắn tên lửa lớn cho châu Âu với trị giá 800 triệu USD. Sự kiện diễn ra ngày 12/5 có sự chứng kiến của các quan chức Mỹ và Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg ở một căn cứ không quân cũ tại Deveselu, miền nam Romania.

Giới chức Mỹ cho hay, hệ thống Aegis là lá chắn trên mặt đất để bảo vệ NATO khỏi các tên lửa tầm ngắn và tầm trung, nhất là từ Trung Đông, mà cụ thể là từ Iran. Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ, ông Robert Work tuyên bố: “Chừng nào Iran còn phát triển và triển khai tên lửa đạn đạo, chừng đó Mỹ sẽ còn làm việc với các nước đồng minh để bảo vệ NATO”.

Nga ngay lập tức đã nổi giận và cáo buộc Mỹ đang cố gắng bao vây các lực lượng quân sự Nga tại Biển Đen. "Quyết định này có hại và sai lầm vì nó có khả năng đe dọa sự ổn định chiến lược và lợi ích của Nga đang bị ảnh hưởng một cách trực tiếp bởi điều này". ông Mikhail Ulyanov, người đứng đầu bộ phận chống phổ biến và kiểm soát vũ khí, Bộ Ngoại giao Nga, khẳng định.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Barack Obama, ảnh: EPA.

Người phát ngôn của Tổng thống Nga, Dmitry Peskov thì nhấn mạnh: “Các chuyên gia của Nga đã khẳng định, hệ thống phòng thủ tên lửa này sẽ đặt ra mối đe dọa nhất định đối với Nga. Moscow đang triển khai các bước đi cần thiết để đảm bảo an ninh cho mình.”. Mặc dù cả Mỹ và NATO đã nêu rõ rằng hệ thống này không nhằm mục đích hay có khả năng làm tổn hại khả năng răn đe chiến lược của Nga.

Tình hình đang trở nên căng thẳng và dư luận cho rằng đây là một lời cảnh báo trực tiếp của Obama nhắm tới Putin, sau khi đã có những nước cờ khiến cho Kremlin phải lúng túng trong chuyến “kinh lý” đến Châu Âu và vùng đất nóng Trung Đông. Quả thực với hành động như vậy thì Mỹ và NATO đã nhắm tới Nga cho dù tên lửa không chĩa thẳng vào Nga.

Moscow nổi giận là phải. Tuy nhiên, theo cá nhân người viết thì dù có nổi nóng thế nào đi chăng nữa, thì Putin đang như mở cờ trong bụng và thầm cám ơn Obama đã cho một thứ bảo bối mà không chỉ giúp Putin thoát ra khỏi thế bí hiện nay, mà Nga còn có thể lợi đơn lợi kép nhờ cái hệ thống tên lửa “phòng nhiều hơn thủ” Aegis này của Obama. Tại sao lại nhận định như vậy?

Lá chắn Aegis giúp Nga có thể thoát ra khỏi cục nợ Ukraine

Như người viết đã từng phân tích, khi tiếp Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, Tổng thống Putin cho rằng, Nga chờ đợi những thay đổi tại Ukraine thì mới có biện pháp cụ thể trong việc thực hiện điều kiện của Obama về Ukraine, là thể hiện Kremlin bế tắc trong việc giải quyết cục nợ này. Putin chưa biết phải thực hiện như thế nào để không rơi vào thế sửa sai.

Phải thấy rằng, cái gọng kìm cấm vận gây ra bởi nước cờ Ukraine là khó cho Putin nhất trong việc tháo gỡ, giải quyết vấn đề mà làm sao không mất thể diện của nước Nga, không làm mất vị thế của Nga, qua đó mất thêm lợi ích của nước Nga. Ai cũng hiểu rằng Putin rất muốn thoát ra khỏi nước cờ “lợi bất cập hại” này, nhưng chưa có cái cớ hợp lý.

Khi Mỹ kích hoạt lá chắn Aegis đã giúp Putin có một cái cớ rất tốt cho việc thoát khỏi tình thế “tiến thoái bất lưỡng nan” tại Ukraine. Đến giờ này thì Tokyo có thể ngầm hiểu thái độ “lưỡng lự” của Moscow là chờ cho việc kích hoạt Aegis diễn ra như thế nào, động thái và giải thích của Mỹ và NATO ra sao thì Kremlin mới có biện pháp cho Uktaine.

Như vậy, việc lấy cớ chờ thay đối trong nội bộ Ukraine chỉ là một cách giải thích mang tính “ngoại giao” mà thôi. Và điều đó cũng cho thấy Nga không phải không muốn thực hiện điều kiện của Obama nên Nhật Bản có thể bớt “thất vọng” về thái độ thiếu thực tế của Nga khi đón tiếp ông Shinzo Abe trong chuyến thăm xé rào tói Nga vừa qua. Một mắt xích trong liên minh cấm vận có hy vọng có thể giãn ra.

Mặt khác, Moscow có thể lý giải với Washington và các đồng về việc tham gia vào nước cờ tại Ukraine và lần lữa chưa rút ra vì phải bảo vệ mình trước những động thái không rõ ràng từ đối phương có thể làm hại tới nước Nga. Cho dù nó có thể là nguyên nhân hành động của Washington, nhưng với hành động kích hoạt Aegis thì Kremlin vẫn có thể cho đó là hệ quả.

Việc hiểu đa chiều về hành động của Moscow khi tham gia vào nước cờ Ukraine giúp cho Nga có nhiều cách thoát ra khỏi ván cờ này mà không mất thế, không mất thể diện của nước Nga, đặc biệt Putin có thể “kích hoạt” nước cờ tàn Ukraine từ vô hại đến bất lợi với Obama.

Bởi lẽ Nga có thể thực hiện điều kiện của Obama tuỳ thuộc vào cách hiểu của họ về Aegis.

Khi Kremlin cho rằng Aegis cực kỳ nguy hiểm với nước Nga thì Moscow có thể trì hoãn việc giải quyết ván cờ Ukraine. Nếu thấy ít nguy hiểm thì họ thực thi điều kiện của Obama trong tinh thần hữu hảo. Vậy là từ điều kiện tiên quyết với Putin trong nước cờ Ukraine, Obama đã chuyền thành điều kiện có đối ứng – Moscow phải được một cái gì đó thì mới thực hiện điều kiện đó.

Lá chắn Aegis có thể giúp Nga làm lành với Iran

Việc Moscow bắt tay với Riyah trong việc tìm cách nâng giá dầu thô khiến cho Teheran phật lòng. Bởi lẽ không những Nga và Saudi Arabia có thể làm phương hại tới Iran, mà cả hai còn xem nhẹ vai trò của Iran trên bàn cờ chính trị mới tại Trung Đông, sau khi Iran đổi được bảo bối chương trình hạt nhân lấy dỡ bỏ lệnh cấm vận.

Giữa lúc cuộc “khủng hoảng tinh thần” Saudi Arabia – Iran chưa lối thoát, động thái của Nga càng làm cho Teheran thấy mình không những bị cô lập mà con rơi vào tình cảnh “thân cô thế cô” tại Trung Đông khói lửa. Việc Moscow bắt tay Riyah khiến cho tham vọng “bá chủ Trung Đông” của Saudi Arabia có cơ hội thành hình, đồng nghĩa với Iran trở thành yếu thế tại đây.

Tuy nhiên, cái bắt tay Moscow – Riyah không mang lại kết quả như Kremlin mong muốn, và thậm chí đã bị Obama vô hiệu hoá. Putin và bộ phân tham mưu đã không sang suốt khi đi nước cờ này, kết quả thì không thấy đâu nhưng hậu quả thì thấy ngay. Đó là quan hệ Moscow – Teheran trở thành bất hoà, thậm chí như thù không đội trời chung trên hai chiến tuyến.

Quay lại với Teheran không phải là dễ với Moscow, nhất là khi Bắc Kinh đã ra tay qua chuyến đi Trung Đông của Tập Cận Bình tới thăm cả Iran và Saudi Arabia. Trung Quốc đã có thể làm hài lòng cả Teheran và Riyah và qua đó dần gạt bỏ ảnh hưởng Moscow tại vùng đất nóng này. Hậu quả tai hại của nước cờ không sang suốt này ngày càng tăng thêm gấp bội.

Tuy nhiên, với Teheran thì bắt tay với Bắc Kinh như cầm dao hai lưỡi khi Trung Quốc hiện nay vừa là người sự dụng dầu, vừa là người buôn dầu nên giá dầu không thể hy vọng vào sự thương tình của thương lái Trung Hoa này được. Teheran chấp nhận yêu cầu của Mỹ và phương Tây để chấm dứt chương trình hạt nhân và hy vọng giảm bớt mối nguy từ Washington.

Song khi lá chắn Aegis được kích hoạt và mục đích là phòng và thủ những kẻ thù từ Trung Đông, trong đó Iran được chỉ mặt gọi tên thì Teheran hiểu rằng bảo bối chỉ có giá trị giới hạn trong việc thoát cấm vận chứ không thể giúp Teheran tránh được hiểm nguy từ phương Tây. Ai sẽ cùng hội cùng thuyền để giúp Iran tránh hậu hoạ từ Aegis, nếu không phải là Nga.

Thế là từ một hệ thống “phòng nhiều hơn thủ” của Mỹ và NATO, cả Moscow và Teheran đã tìm thấy nhau từ trong hiểm nguy của đất nước. Việc Teheran và Moscow liên kết chặt chẽ với nhau chỉ còn là thời điểm, khi thời gian cho việc ấy đã bắt đầu.

Thế là Putin đã có thể làm lành với Iran và một mối liên kết tay ba Moscow – Riyah – Teharan cũng tìm cách tăng giá dầu không còn là điều không thể nữa.

Các quan chức Mỹ và NATO trong việc kích hoạt lá chắn Aegis. Ảnh: Reuters.

Với việc kích hoạt lá chắn Aegis, Washington và đồng minh đã giúp cho Moscow có được đồng minh Iran mà sự mật thiết, quan trọng không cần thể hiện qua những hiệp ước, thoả thuận được ký kết. Nó có ngay từ trong tiềm thức với mối nguy hiểm trực tiếp từ phương Tây. Đặc biệt, gọng kìm dầu thô có hy vọng sẽ được bẻ ngoặt, mở ra lối thoát cho Putin.

Lá chắn Aegis giúp Putin có tác động đền chính trường nước Mỹ

Giới quan sát cho rằng lá chắn Aegis hướng tới mục tiêu là Nga và Iran, nhưng mục đích của nó lại nằm ngay ở chính nước Mỹ. Đó là việc kích hoạt lá chắn Aegis như là sự tiếp sức của Tổng thống Barak Obama cho đồng minh của mình là ưng cử viên đảng Dân chủ trong cuộc đua tranh vào Nhà Trắng diễn ra vào tháng 11 tới.

Chính quyền của Tổng thống Obama và đảng Dân chủ bị chỉ trích nhiều vì thái độ thiếu cứng rắn với các đối thủ chiến lược, nhất là Nga. Cho dù đã áp lệnh cấm vận Moscow sau sự kiện Crimea, nhưng việc đó được xem là chưa tương xứng với những gì mà Kremlin đã thực hiện. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến cuộc đua tranh lịch sử mà dự kiến sẽ là cặp Hillary Clinton – Donald Trump.

Bà Hillary bị xem là mất điểm bởi sự thiếu cứng rắn của chính quyền Obama, vì vậy lá chắn Aegis sẽ giúp bà Hillary khắc phục được điều ấy. Và Donald Trump sẽ khó chỉ trích bà và vị Tổng thống Obama mà ông khó ưa. Tuy nhiên, khi Obama giúp Hillary thoát thế yếu thì đồng nghĩa với việc Trump mất đi một cơ hội khai thác lợi thế cho mình.

Như vậy, tác dụng và hiệu ứng của lá chắn Aegis sẽ có ảnh hưởng tới cán cân Hillary Clinton – Donald Trump trong cuộc đua tranh. Trong khi đó tác dụng và hiệu ứng của lá chắn Aegis hoàn toàn phụ thuộc vào phản ứng của Nga và Iran, mà thực chất là phản ứng của Putin và công sự. 

Đặc biệt những hành động tiếp theo của Putin sẽ là tác dụng của là chắn Aegis theo mong muốn của Obama hay phản tác dụng với ông.

Thế là như một người từ trên trời rơi xuống chính trường Mỹ ngay trong giai đoạn gay cấn của cuộc đua trang chiếc ghế Tổng thống thứ 45 của Hợp chủng Quốc Hoa Kỳ, tự nhiên Putin có vai trò ảnh hưởng trực tiếp tới chính trường nước Mỹ nhờ công cụ “lá chắn Aegis” mà Obama đã vô tình cung cấp cho ông.

Phe Dân chủ muốn chiến thắng và tiếp tục điều phối chính trường nước Mỹ thêm một nhiệm kỳ nữa hay phe Cộng hoà muốn lật đổ sự thống trị 8 năm liên tiếp của phe Dân chủ, đều có sự ảnh hưởng của Putin với thái độ về bảo bối lá chắn Aegis. Nó không quyết định được chiếc ghế Tổng thống thuộc về ai, nhưng ai có nó thì có thể có lợi thế trong đua tranh nảy lửa này.

Obama đã muốn triệt Putin qua sự việc “không thể xấu hơn” là sáp nhập Crimea vào Nga và đã áp lệnh cấm vận để thực hiện điều ấy. Còn Putin thì tìm mọi cách để phá thế bao vây của Obama với nhiều quân cờ đã được cho di động.

Để kết liễu sự nghiệp chính trị của Putin bằng việc để lại những di sản của mình trước khi mãn nhiệm, Obama đã có những nước cờ không dễ chịu chút nào cho Putin.

Tuy nhiên, việc khích hoạt lá chắn Aegis là một trong những nước cờ “không thể tốt hơn” khiến cho Putin có thể tương kế tựu kế để rửa hận cho mình và có thể khiến cho Obama kết thúc nhiệm kỳ với nhiều niềm cay đắng cùng với TPP đám phán xong rồi đang bó chiếu và TTIP thì hành trình đang vẫn dở dang. 

Lá chắn Aegis giúp Putin nâng cao vị thế và thực hiện những ván cờ mới của mình

Việc biến nguy cơ từ lá chắn Aegis thành cơ hội của nước Nga phụ thuộc rất nhiều vào tài năng của bộ phận tham mưu xung quanh Tổng thống Putin. Ảnh : Reuters

Có thể thấy rằng việc đi sai nước cờ tại Ukraine, Putin đã khiến cho nước Nga phải trả giá bằng cấm vận và có thể tước bỏ mọi thành quả mà Putin có được trong thành công của cuộc đời làm Tổng thống của mình. Dù tỷ lệ ủng hộ của dân chúng Nga dành cho ông qua thăm dò dư luận cò khá cao, nhưng không thể phụ nhận cảm giác mệt mỏi của người dân Nga thể hiện sự thất vọng họ đối với nước cờ sai của người đứng đầu nhà nước đang tăng lên.

Chắc chắn Tổng thống Putin nhận ra điều ấy và liên tục đi những nước cờ “mở đường máu”, nhưng hầu hết không mang lại hiệu quả vì đó là những nước cờ không sáng suốt trong thế bĩ cực, mà bộ phận tham mưu lại kém tài. Và trong tình thế nước sôi lửa bỏng không thể chần chừ được nữa, ông Putin đã phải có ván cờ mới cho mình và cho nước Nga.

Tuy nhiên, khi ván cờ chưa sắp đặt xong những nước đi lớn, những quân cờ chưa di động thì những cơ hội còn sót lại của nước Nga cứ lần lượt trôi qua. Gần đây nhất là việc không thể khai thác những lợi ích tốt nhất có thể từ chuyến thăm nước Nga hồi đầu tháng này của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe. 

Nhiều người quan tâm rất sốt ruột khi G7 sắp họp mà vị thế của nước Nga không thay đổi được, tình hình của nước Nga không khả quan hơn được thì có thể G7 sẽ có những cú ra đòn nguy hiểm cho Putin.

Những cú ra đòn đó luôn hướng tới mục đích là khiến cho vị thế của ông sẽ chao đảo thêm, qua đó là cho vai trò của ông giảm đi và con tàu Nga có thể trật bánh.

Phải thấy rằng, bảo bối lá chắn Aegis đến với Putin rất kịp lúc, nó khiến cho ông nhen nhóm lại cơ hội cho nước Nga và cho bản thân ông. Lá chắn Aegis giúp Putin không cần phải thanh minh mà người dân Nga đã tự hiểu mối đe doạ với an ninh của nước Nga là có thật, đã hiển hiện rõ ràng và Putin đã “nhìn xa trông rộng” trong việc thực hiện nước cờ Crimea.

Lá chắn Aegis giúp cho người dân Nga thông cảm, thậm chí đồng cảm với vị thế khó khăn của người đứng đầu nhà nước trong chính sách cân bằng giữa chủ quyền quốc gia với lợi ích dân tộc. Uy tín của Tổng thống Putin sẽ có thể gia tăng trở lại trên chính trường Nga và ông có thể trở thành trung tâm đoàn kết của toàn dân tộc Nga trong việc đối phó với sự đe doạ của kẻ thủ.

Tinh thần Nga có thể lại mạnh mẽ phía sau Putin, vị thế của nước Nga qua đó nược nâng cao và ông Putin có thể tự tin thực hiện những nước cờ mới của mình. Tuy nhiên, để có thể có được điều ấy thì bộ phận tham mưu của Putin phải nhìn thấy cơ hội từ chính nguy cơ của lá chắn Aegis và phải có cơ chế khai thác tốt nhất cơ hội ấy.

Việc nóng giận hay hả giận trong sự kiện kích hoạt lá chắn Aegis phải được tính toán chi tiết, cụ thể và chính xác cả về thời điểm, cách thức và mức độ. Vì đây chính là điều kiện quan trọng trong việc biến lá chắn Aegis thành cơ hội mang lại lợi ích cho nước Nga. Và điều đó khiến cho việc dùng lá chắn Aegis như một hành động mà Obama đã giúp rửa mặt cho Putin.