Chiến lược “diễn biến hòa bình” là chiến lược tổng hợp của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch dùng biện pháp “phi vũ trang” là chủ yếu để chống phá, tiến tới lật đổ chế độ chính trị ở các nước xã hội chủ nghĩa.
Thực ra, các biện pháp “diễn biến hòa bình” bằng chiến tranh tâm lý, chiến tranh gián điệp, bóp nghẹt về kinh tế... làm suy yếu, tan rã đối phương nhằm mục tiêu “không đánh mà thắng”, đã được các nhà chính trị, quân sự nhiều nước thực hiện từ lâu.
Nhưng đó thường là những biện pháp hỗ trợ, bổ sung cho các hành động tiến công quân sự.
Vào giữa thế kỷ 20, chủ nghĩa đế quốc phải thừa nhận đòn tiến công quân sự không thể tiêu diệt được các nước xã hội chủ nghĩa; trên thế giới xu thế hòa hoãn phát triển, quan hệ quốc tế ngày càng mở rộng; chủ nghĩa tư bản có bước điều chỉnh, thích nghi, giành nhiều thành tựu về kinh tế, khoa học-công nghệ, đạt được sự ổn định và có mặt phát triển.
Chủ nghĩa đế quốc nhận thấy có thể thực hiện một cuộc tấn công “hòa bình” ngay trong lòng chủ nghĩa xã hội để làm sụp đổ các nước xã hội chủ nghĩa, phương thức mới này được gọi là “diễn biến hòa bình” hay “chuyển hóa hòa bình”.
Cho đến những năm 80 của thế kỷ 20, chủ nghĩa đế quốc mới nâng “diễn biến hòa bình” từ biện pháp hỗ trợ, bổ sung cho hành động quân sự thành chiến lược toàn diện và dùng chiến lược này làm mũi tiến công chủ yếu chống chủ nghĩa xã hội.
Mục tiêu cơ bản, xuyên suốt của chiến lược “diễn biến hòa bình” mà chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch tiến hành là nhằm thủ tiêu chủ nghĩa xã hội hiện thực, xóa bỏ các nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới.
Thủ đoạn để thực hiện mục tiêu trên rất đa dạng, vừa trắng trợn, vừa tinh vi, vừa công khai, vừa lén lút.
Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch thường dùng các thủ đoạn như xuyên tạc lịch sử, bôi nhọ Đảng Cộng sản, bôi nhọ chủ nghĩa xã hội, tuyên truyền tư tưởng tư sản và tô hồng, ca tụng xã hội tư sản hiện đại; bao vây, cô lập về kinh tế;
Đồng thời, sử dụng viện trợ để gây sức ép, thao túng, làm chuyển hóa nền kinh tế xã hội chủ nghĩa theo con đường tư bản chủ nghĩa;
Dùng các chiêu bài tự do, dân chủ, nhân quyền, các vấn đề dân tộc, tôn giáo để kích động, gây mâu thuẫn nội bộ, lôi kéo, mua chuộc các phần tử thoái hóa, biến chất, bất mãn, bất đồng quan điểm để chống phá chủ nghĩa xã hội, xây dựng và cài cắm lực lượng chống chủ nghĩa xã hội từ trong lòng các nước xã hội chủ nghĩa...
Những thủ đoạn trên của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch tác động toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại;
Phối hợp tác động cả bên ngoài và bên trong, cả tổ chức và con người, với tất cả các tầng lớp, thành phần xã hội trong các nước xã hội chủ nghĩa để gây nên “tự diễn biến” từ từ, thầm lặng, làm mục ruỗng chế độ xã hội chủ nghĩa từ bên trong, dẫn tới “tự chuyển hóa”, làm sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa.
Chiến lược “diễn biến hòa bình” là một chiến lược của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch dựa trên sức mạnh tổng hợp, lấy sức mạnh quân sự làm công cụ răn đe, thông qua các biện pháp “phi vũ trang” tác động vào kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại để lật đổ các nước xã hội chủ nghĩa mà không cần chiến tranh.
Chiến lược “diễn biến hòa bình” là một nhân tố hết sức quan trọng làm cho Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu sụp đổ.
Hiện nay, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình” chống phá các nước xã hội chủ nghĩa...
