Trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, Công nghệ Sinh học được đánh giá một trong những lĩnh vực then chốt, có cơ hội nghề nghiệp rộng mở. Theo tìm hiểu, tại Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng, ngành học này không chỉ được đầu tư về cơ sở vật chất, chương trình đào tạo mà còn chú trọng phát triển năng lực nghiên cứu và thực hành cho sinh viên ngay từ năm đầu tiên.
Ngành Công nghệ sinh học có nhiều tiềm năng trong bối cảnh mới
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Phạm Châu Huỳnh - Giám đốc Trung tâm Công nghệ Sinh học Đà Nẵng đánh giá, Công nghệ sinh học là một trong những ngành khoa học công nghệ mũi nhọn mà Việt Nam đang ưu tiên phát triển.
"Ngành Công nghệ sinh học tại Việt Nam đang trải qua giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Theo thống kê mới nhất, Việt Nam cần ít nhất 35.000 lao động chuyên sâu trong lĩnh vực này đến năm 2025, trong khi nguồn cung hiện tại chưa đáp ứng được nhu cầu.
Về mặt thu nhập, sinh viên tốt nghiệp có thể kỳ vọng mức lương khởi điểm từ 7-15 triệu đồng/tháng tùy theo khu vực và vị trí công việc. Đặc biệt, sau 2-5 năm kinh nghiệm, mức lương có thể đạt 15-40 triệu đồng/tháng, còn ở vị trí chuyên gia cao cấp có thể lên đến hơn 50 triệu đồng. Điều đáng chú ý là ngành này có tốc độ tăng trưởng việc làm 7-10%/năm và tỷ lệ có việc làm sau 12 tháng đạt 85-90%.
Các vị trí việc làm đa dạng từ nghiên cứu phát triển (R&D), kiểm soát chất lượng (QA/QC), sản xuất, đến kinh doanh và giáo dục. Công nghệ sinh học là ngành có tính ứng dụng cao trong nhiều lĩnh vực từ y dược, nông nghiệp, thực phẩm đến xử lý môi trường", Tiến sĩ Phạm Châu Huỳnh chia sẻ.
Cũng theo Tiến sĩ Huỳnh, sinh viên ngành Công nghệ sinh học sau khi tốt nghiệp có nhiều lợi thế để thích nghi với thị trường lao động. Đó là kỹ năng chuyên môn đặc thù như kỹ thuật ADN tái tổ hợp, nuôi cấy tế bào, công nghệ enzyme, và gene editing (chỉnh sửa gen) tạo ra giá trị khác biệt rõ rệt trên thị trường lao động.
"Đặc biệt, khả năng ứng dụng đa ngành là điểm mạnh nổi bật. Trong lĩnh vực y tế-dược phẩm, các kỹ sư có thể tham gia sản xuất vaccine, mô nhân tạo…. Trong nông nghiệp, họ phát triển chế phẩm sinh học thay thế thuốc bảo vệ thực vật, tạo giống cây trồng kháng sâu bệnh. Ngành thực phẩm chức năng và xử lý môi trường cũng cần rất nhiều nhân lực có chuyên môn này.
Cơ hội nghiên cứu phát triển rất phong phú với các viện nghiên cứu hàng đầu như Viện Công nghệ Sinh học, các tổ chức R&D công lập (như Trung tâm Công nghệ Sinh học Đà Nẵng của chúng tôi) và tại các tập đoàn, công ty, đặc biệt trong lĩnh vực như y - dược, thực phẩm, vật liệu mới, môi trường", Tiến sĩ Huỳnh nhấn mạnh.
Về yêu cầu tuyển dụng, Giám đốc Trung tâm Công nghệ sinh học Đà Nẵng chia sẻ: Yêu cầu cơ bản nhất là nền tảng chuyên môn vững chắc cùng kinh nghiệm thực hành. Sinh viên mới ra trường cần có ít nhất 3-6 tháng thực tập tại phòng thí nghiệm hoặc doanh nghiệp để làm quen với môi trường làm việc thực tế.
Về kỹ năng chuyên môn, các kỹ thuật cơ bản như PCR, nuôi cấy vi sinh vật, điện di, chuẩn bị môi trường nuôi cấy là bắt buộc. Đặc biệt, khả năng đọc hiểu và thực hiện giao tiếp tiếng Anh rất quan trọng vì hầu hết tài liệu kỹ thuật đều bằng tiếng Anh.
Yếu tố mà nhiều ứng viên hay bỏ qua là kỹ năng mềm. Công việc trong ngành này thường yêu cầu làm việc nhóm, khả năng giao tiếp tốt với các bộ phận khác nhau từ sản xuất, kiểm soát chất lượng đến kinh doanh. Tính kiên nhẫn và cẩn trọng và chuẩn xác cũng rất quan trọng vì nhiều thí nghiệm kéo dài và đòi hỏi độ chính xác cao.
Đặc biệt cần lưu ý là xu hướng số hóa trong ngành. Ngày nay, nhiều công ty yêu cầu ứng viên biết sử dụng các phần mềm phân tích dữ liệu, quản lý phòng thí nghiệm (LIMS), thậm chí có kiến thức cơ bản về AI và big data. Những ai có kỹ năng này sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ rệt.
"Một điều tôi thường khuyên các bạn trẻ là hãy chủ động tìm hiểu về doanh nghiệp trước khi ứng tuyển. Mỗi lĩnh vực ứng dụng - từ dược phẩm, thực phẩm, nông nghiệp đến môi trường - đều có yêu cầu và văn hóa làm việc khác nhau. Hiểu rõ điều này sẽ giúp ứng viên chuẩn bị tốt hơn và có thể định hướng phát triển sự nghiệp dài hạn", Giám đốc Trung tâm Công nghệ sinh học Đà Nẵng bộc bạch thêm.
Đào tạo luôn gắn liền với thực hành, thực tiễn
Nhằm tìm hiểu rõ hơn về công tác đào tạo ngành học được đánh giá có tiềm năng nêu trên, phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Trần Quang Dần - Trưởng ngành Công nghệ sinh học, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng.
Tiến sĩ Trần Quang Dần cho biết, Công nghệ sinh học là một lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ dựa trên nền tảng tri thức sinh học kết hợp với các lĩnh vực khác để tạo ra các sản phẩm nói chung phục vụ cho con người.
Chương trình đào tạo Công nghệ sinh học của Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng được xây dựng từ năm 2012. Trải qua hơn 10 năm đào tạo, có hơn 400 sinh viên đã tốt nghiệp, tham gia vào thị trường lao động với nhiều vị trí việc làm khác nhau.
Từ năm 2012 cho đến nay chương trình đã không ngừng được rà soát và cải tiến nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội. Hiện nay, định hướng (mục tiêu) chung của chương trình đào tạo ngành Công nghệ sinh học, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng là đào tạo cử nhân có năng lực chuyên môn để thực hành nghề nghiệp và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực công nghệ sinh học y dược, nông nghiệp và môi trường; có khả năng thích ứng với môi trường làm việc và bối cảnh xã hội thay đổi; có khả năng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; có trách nhiệm công dân, ý thức phục vụ cộng đồng, đạo đức nghề nghiệp và thái độ tôn trọng sự khác biệt.
Người học sau khi tốt nghiệp có khả năng vận dụng các kiến thức cơ bản về khoa học chính trị và pháp luật, khoa học tự nhiên và xã hội vào hoạt động nghề nghiệp và đời sống. Vận dụng các kiến thức cơ sở và chuyên ngành vào hoạt động chuyên môn. Thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực công nghệ sinh học y dược, nông nghiệp và môi trường.
Đồng thời, thực hiện công việc chuyên môn tại các đơn vị hoạt động nghề nghiệp. Ứng dụng công nghệ số và ngoại ngữ vào hoạt động nghề nghiệp. Phát triển kỹ năng giao tiếp, thuyết trình và làm việc nhóm. Thể hiện tư duy phản biện, tư duy sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề. Thực hiện những kỹ năng cơ bản về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và học tập suốt đời. Thể hiện trách nhiệm công dân, ý thức phục vụ cộng đồng, đạo đức nghề nghiệp và tôn trọng sự khác biệt.
Bên cạnh những điểm tương đồng, theo thầy Dần, chương trình đào tạo ngành Công nghệ sinh học tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng có những điểm khác biệt nổi bật so với những cơ sở khác cùng đào tạo ngành này. Theo đó, chương trình đào tạo đã được kiểm định chất lượng theo bộ tiêu chuẩn của Bộ Giáo dục và Đào tạo vào năm 2020.
Bên cạnh đó, đào tạo luôn gắn liền với thực hành, thực tiễn - yếu tố luôn được chú trọng để sinh viên đạt được năng lực chuyên môn. Chương trình đào tạo được rà soát và cập nhật hàng năm để cải tiến chất lượng.
Sinh viên có cơ hội phát triển toàn diện, từ kiến thức cơ bản về đời sống đến kiến thức cơ sở và ngành, từ kỹ năng cơ bản để thích ứng với làm việc cho đến kỹ năng chuyên môn và chú trọng đến hình thành thái độ và phẩm chất nghề nghiệp. Chương trình có sự kết nối và tham gia của các chuyên gia, doanh nghiệp ngoài nhà trường trong quá trình triển khai. Hơn thế, sinh viên có cơ hội tiếp cận các học bổng từ các trường đại học đối tác ở nước ngoài để tiếp tục học ở bậc cao hơn.
Hơn 90% giảng viên tham gia giảng dạy đạt trình độ tiến sĩ
Tiến sĩ Trần Quang Dần cho biết thêm, Công nghệ sinh học là một lĩnh vực công nghệ rộng, dựa trên nền tảng sinh học, có thể tạo ra những sản phẩm, dịch vụ đa dạng phục vụ đời sống. Tùy thuộc vào từng chương trình đào tạo các cơ sở đào tạo sẽ tạo trung vào các định hướng khác trong ứng dụng công nghệ sinh học vào các lĩnh vực.
Với thế mạnh về đội ngũ, có sở vật chất và nhu cầu nguồn nhân lực tại khu vực miền Trung - Tây Nguyên, chương trình đào tạo của Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng tập trung vào 03 định hướng chính. Đó là ứng dụng công nghệ trong y dược, nông nghiệp và môi trường, nhằm đào tạo nguồn nhân lực và nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề thách thức hiện nay trong các lĩnh vực này. Chẳng hạn, vấn đề về bệnh tật và chăm sóc sức khỏe, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến sản xuất nông nghiệp, ô nhiễm môi trường...
Nhà trường có đội ngũ giảng viên có kinh nghiệm, phần lớn được đào tạo từ nước ngoài như: Liên bang Nga, Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc, Bỉ... Các thầy cô năng động và nhiệt tình trong các hoạt động giảng dạy, hướng dẫn sinh viên nghiên cứu khoa học. Hiện nay hơn 90% giảng viên tham gia giảng dạy đạt trình độ tiến sĩ.
Về cơ sở vật chất, bên cạnh các giảng đường, tiện ích, môi trường cảnh quan, dịch vụ phục vụ việc học, Nhà trường đã đầu tư hệ thống bao gồm 08 phòng thí nghiệm trang bị đầy đủ các thiết bị hiện đại, đồng bộ phục vụ giảng dạy thực hành cũng như nghiên cứu khoa học của sinh viên và giảng viên. Các phòng thí nghiệm có tần suất hoạt động rất thường xuyên. Ngoài ra, nhà trường còn phối hợp với các đơn vị đối tác để phối hợp khai thác các thiết bị phục vụ nghiên cứu.
Sinh viên theo học ngành Công nghệ sinh học được trang bị những kiến thức và kỹ năng chuyên sâu nào?
Trưởng ngành Công nghệ sinh học, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng chia sẻ, về kiến thức, sinh viên được trang bị cả những kiến thức cốt lõi chung của ngành cũng như các định hướng chuyên ngành.
Các kiến thức cốt lõi như: công nghệ gene, công nghệ omics, công nghệ tế bào, tin sinh học, công nghệ vi sinh, kỹ thuật và thiết bị công nghệ sinh học... Với các định hướng chuyên ngành, sinh viên được trang bị kiến thức về nguyên lý và ứng dụng của các kỹ thuật, công nghệ ứng dụng trong các lĩnh vực nông nghiệp (nhân giống, chọn tạo giống, nuôi trồng), y dược (sản xuất dược liệu, dược phẩm, phương pháp chẩn đoán,... bằng công nghệ sinh học) và môi trường (các giải pháp công nghệ sinh học trong bảo tồn và xử lý ô nhiễm).
Về kỹ năng, các em có thể thực hiện thành thạo các kỹ thuật, công nghệ từ cơ bản đến phổ biến trong công nghệ sinh học mà từ đó sinh viên có thể tiếp cận các quy trình công nghệ khác nhau, như các kỹ thuật sinh học phân tử, kỹ thuật nuôi cấy, phân tích tế bào...
"Trong suốt 4 năm học, ngoài việc tham gia các buổi thực hành ở các phòng thí nghiệm, sinh viên còn có cơ hội thực tập thông qua 3 đợt thực tập chính, gồm: Thực tế thiên nhiên, thực tế chuyên ngành và thực tập tốt nghiệp. Ngoài ra, sinh viên còn được tạo điều kiện tham quan, trải nghiệm thông qua các hoạt động kết nối đào tạo và nghiên cứu với doanh nghiệp và hoạt động nghiên cứu khoa học sinh viên", Tiến sĩ Trần Quang Dần khẳng định.
Cũng theo thầy Dần, nhà trường có những suất học bổng dành cho những sinh viên đầu vào có điểm xét tuyển cao, cũng như miễn giảm học phí cho những sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Mức học phí áp dụng đối với ngành học này cũng ở mức tối thiểu theo quy định. Nhà trường cũng tạo điều kiện để sinh viên có thể đóng học phí theo nhiều giai đoạn. Ngoài ra, trong quá trình học tập, các em có thể có cơ hội để tiếp cận các nguồn học bổng khác nhau từ nhà trường, doanh nghiệp và các tổ chức khác.
"Với tư cách là một người đã gắn bó với ngành Công nghệ sinh học, tôi hiểu rằng các em đang đứng trước một ngưỡng cửa quan trọng với nhiều băn khoăn bởi những nguồn thông tin khác nhau. Ngành Công nghệ sinh học là một lĩnh vực đã và đang đầy hứa hẹn trong thời gian tới, vì vai trò của nó trong giải quyết những vấn đề thách thức của nhân loại, từ y học, nông nghiệp đến môi trường. Theo đó, nhu cầu nguồn lực có trình độ cao trong lĩnh vực này chắc chắc chắn sẽ tăng so với trước đây...
Nếu các em có niềm đam mê với sinh học, yêu thích khám phá những bí ẩn của sự sống, mong muốn tạo ra những giá trị mới để cải thiện sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống, hay bảo vệ môi trường, thì đây chính là con đường dành cho các em. Ngành học này đòi hỏi sự kiên trì, tư duy sáng tạo và không ngừng học hỏi, nhưng bù lại, cơ hội nghề nghiệp và tiềm năng phát triển trong tương lai là vô cùng rộng mở.
Đừng ngần ngại trước những khái niệm tưởng chừng phức tạp hay những thử thách ban đầu. Quan trọng nhất là ngọn lửa đam mê và sự tò mò trong các em. Hãy mạnh dạn lựa chọn, bởi chính sự dấn thân của các em hôm nay sẽ góp phần tạo nên những đột phá khoa học của ngày mai", Tiến sĩ Trần Quang Dần nhắn gửi thêm.
Sinh viên được rèn nghề ngay trên ghế nhà trường
Cùng trao đổi, em Trần Thanh Hiếu (sinh viên ngành Công nghệ sinh học, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng) cho biết, chương trình đào tạo tại trường không chỉ đáp ứng mà còn vượt xa kỳ vọng ban đầu khi em tìm hiểu về ngành học này.
Điều khiến Hiếu ấn tượng là sự kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực hành trong suốt quá trình học. Ngay từ năm nhất, sinh viên đã được tiếp cận với các thí nghiệm cơ bản, tham gia nghiên cứu khoa học và có cơ hội học tập thực tế.
Theo Thanh Hiếu, môi trường học tập chủ động, cùng sự hỗ trợ từ giảng viên và điều kiện cơ sở vật chất hiện đại, đã giúp em từng bước phát triển kiến thức và kỹ năng cần thiết để theo đuổi con đường sự nghiệp sau này.
“Em không chỉ được học lý thuyết mà còn được trang bị đầy đủ kỹ năng để thực hành và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Quá trình học giúp em hiểu sâu hơn cả về nền tảng chuyên môn lẫn kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp sau này. Ngay từ năm thứ nhất, nhà trường và Khoa đã tạo điều kiện để sinh viên tham gia vào các hoạt động thí nghiệm và nghiên cứu khoa học bước đầu, giúp gắn kết chặt chẽ giữa lý thuyết và thực tiễn”, Thanh Hiếu chia sẻ.
Nhắc đến dự định sau khi tốt nghiệp đại học, Thanh Hiếu cho biết, bản thân mong muốn theo đuổi các bậc học cao hơn, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và mở rộng cơ hội nghề nghiệp.
