Ồn ào Bắt nạt, cắt gọt Tôi đi học nghĩ đến trách nhiệm Hội đồng thẩm định sách

Cháu nội tôi vào học lớp 6. Cháu mang sách giáo khoa ra hỏi nhiều điều, trong đó có hỏi về bài thơ Bắt nạt: Ông ơi, bài thơ đưa vào đây phải là bài hay nhất hả ông?

Giật mình! Tôi đã định không lên tiếng vì đã có quá nhiều bài viết chỉ ra “sạn” trong một số cuốn sách giáo khoa Ngữ văn thời gian vừa qua. Nhưng trước câu hỏi non nớt của cháu mình thì tôi thấy cần góp thêm tiếng nói về vấn sách giáo khoa. Bởi những cuốn sách giáo khoa làm ẩu, tùy tiện sẽ được dùng nhiều thế hệ phải dùng, cái sai, cái tùy tiện sẽ ảnh hưởng đến nhiều thế hệ trẻ.

Bài thơ Bắt nạt được đưa và sách giáo khoa Ngữ văn 6 gây nên nhiều tranh cãi.

Tôi cũng là một người công tác, gắn bó với giáo dục cả cuộc đời, tôi cũng luôn trăn trở làm sao để giáo dục Việt Nam cất cánh. Và muốn cất cánh được thì những kiến thức bậc học phổ thông phải đáp ứng được tiêu chuẩn mà chương trình giáo dục phổ thông mới đã vạch ra. Vì thế, những chia sẻ, quan điểm của tôi đóng góp mong sẽ được những người có trách nhiệm lắng nghe.

Đầu tiên, ai cũng hiểu sách giáo khoa là một sản phẩm văn hóa đặc biệt, nếu có coi là sản phẩm hàng hóa thì cũng phải được tôn vinh là hàng hóa đặc thù có ý nghĩa cao quý trong mọi loại hàng hóa.

Có thể ví như khuôn vàng thước ngọc sử dụng lâu dài cho việc dạy và học trong nhà trường. Bởi đối tượng tiếp nhận nó là nhiều thế hệ trẻ thơ, những chủ nhân tương lai của đất nước. Một thầy thuốc tồi có thể giết chết vài trăm bệnh nhân. Một thầy giáo tệ sẽ làm thui chột vài chục lớp học với một số lượng học sinh xác định được. Nhưng một bộ sách giáo khoa thường có vòng đời trên dưới 20 năm là ngắn nhất, thì ảnh hưởng sẽ là lâu dài.

Với số thời gian ấy, những bộ sách giáo khoa sai sót về kiến thức, lệch lạc về ý nghĩa giáo dục sẽ tác động đến bao nhiêu trẻ em?

Như cháu nội tôi giờ sẽ coi bài Bắt nạt là một trong những bài thơ hay nhất bởi nó được đưa vào sách giáo khoa, vì nó nói đến hip hop và mù tạt. Trong khi đó theo đánh giá của nhiều người trong giới văn chương thì tính nghệ thuật của bài thơ không có. Với giáo viên thì rất khó để phân tích, chỉ ra cho học sinh cái đẹp trong ngôn từ, thể thơ hay tính giáo dục của bài thơ. Cũng không thể gắn cho nó cái mác đồng dao, vè dựa theo tiêu chí thể loại. Cá nhân tôi thấy nó chỉ là bông phèng, tếu táo mà thôi.

Về nội dung bài thơ nhiều người đã nói nhưng cái tôi quan tâm là bài thơ được đưa vào sách giáo khoa Ngữ văn 6 Bộ Kết nối Tri thức với cuộc sống, vậy hội đồng thẩm định có phát hiện ra các “sạn” này không?

Đã có quy trình biên soạn, thẩm định sách giáo khoa nhưng tại sao từ khi có các bộ sách giáo khoa theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 được đưa vào các trường học lại bị phát hiện nhiều “sạn” vậy. Theo tôi nghĩ, để “sạn” có tồn tại thì cần xem lại vấn đề thẩm định sách giáo khoa.

Điều quan trọng hơn hết là chế độ hậu kiểm và quy định chịu trách nhiệm cho từng vị trí trong guồng máy biên soạn, thẩm định, phát hành sách giáo khoa là như thế nào? Để xảy ra các sai sót, “sạn” trong sách giáo khoa dư luận phát hiện, bàn thảo lỗi ấy ai chịu? Tôi thấy các tranh luận về sai sót trong một số cuốn sách Ngữ văn thời gian qua cũng rất ồn ào, vậy Hội đồng thẩm định, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên tổng hợp và trả lời rõ dư luận về các vấn đề trên.

Văn bản “Tôi đi học” trong Sách giáo khoa lớp 1, tập 2 (Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống). Ảnh: Vương Thuỷ

Đặc biệt, từ chuyện cắt xén tác phẩm Tôi đi học của nhà văn Thanh Tịnh, tôi đề xuất :

Muốn cắt xén rút gọn cũng phải có một quy trình vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật. Nước Pháp khi xây dựng lại Nhà thờ Đức Bà, tượng Nữ thần Tự do phiên bản thu nhỏ cũng phải giữ nguyên kiến trúc và hình thức của hai công trình kiến trúc và điêu khắc là mẫu gốc. Chỉ thu nhỏ về kích thước, không ai dám cắt xén tùy tiện để từ mẫu gốc là một con công, nay làm ra con quạ hay con vịt bầu, rồi bảo đó là sáng tạo; đổi mới. Cá nhân tôi cho đó là sự xuyên tạc, làm què quặt mẫu gốc. Đấy là với công trình kiến trúc và điêu khắc còn thận trọng đến thế. Với tác phẩm văn học còn khó hơn nhiều.

Với những tác phẩm văn học đưa vào sách giáo khoa, tôi cho rằng không nên cắt xén như trường hợp đã làm với tác phẩm Tôi đi học của Thanh Tịnh. Mỗi tác phẩm ấy là sáng tạo nghệ thuật độc đáo không lặp lại. Trừ tác giả của tác phẩm ấy, không ai có thể cắt xén mà không làm mất mát hay sai lạc giá trị của tác phẩm. Chưa nói mỗi tác phẩm đều in đậm dấu ấn phong cách của nhà văn. Cắt sửa để làm thay đổi, thậm chí làm mất đi dấu ấn phong cách đó, tác phẩm ấy thì tác phẩm đó không phải là nó nữa.

Chỉ nên tỉnh lược để chọn lấy đoạn, phần hay nhất của tác phẩm chọn làm ngữ liệu. Tránh cắt xén thô thiển. Chỉ có một Thanh Tịnh, một tác phẩm Tôi đi học đã được ghi khắc vào thương nhớ của bao thế hệ, trong đó có tôi. Tôi buồn và ngạc nhiên và không hiểu các vị biên soạn sách trên cắt xén theo nguyên tắc nào?

Trên đây là một số trăn trở của tôi về những sai sót trong sách giáo khoa thời gian qua đã được tranh cãi rất nhiều. Vì tương lai của các thể hệ trẻ thơ, trong đó có con cháu của chính chúng ta, tôi mong Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hội đồng thẩm định sách giáo khoa sớm có phản hồi dư luận về các vấn đề trên.

* Bài viết thể hiện quan điểm, văn phong của tác giả.