Tờ The Diplomat ngày 2/7 đăng tải bài viết của tác giả Cuong T. Nguyen cho biết chuyến thăm nước Mỹ lịch sử sắp tới của lãnh đạo cấp cao Việt Nam là một minh chứng rõ ràng cho thấy cách hai cựu kẻ thù trong chiến tranh trở thành một đối tác.
Cuong T. Nguyen là một thành viên của Viện Nghiên cứu Quốc tế (SCIS) tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh. Ông cũng từng là nghiên cứu sinh tại Ủy ban Đối ngoại Quốc hội (CIR) thuộc Đại học Chicago (Mỹ).
 |
| Ảnh: Ash Carter/Diplomat. |
Theo tác giả bài viết, chuyến thăm dự kiến đến Washington vào ngày 6-7/7 của các nhà lãnh đạo Việt Nam sẽ giúp tăng cường liên lạc và mối quan hệ chính trị song phương trong thời điểm đặc biệt quan trọng như hiện nay khi hai nước đang cố gắng đạt ký thỏa thuận TPP trước khi ông Obama rời nhiệm sở.
Cả hai cùng quan tâm tới sự gia tăng căng thẳng xuất phát từ những hành động của Trung Quốc bồi lấp, xây dựng và quân sự hóa bất hợp pháp các đảo nhân tạo trong quần đảo Trường Sa của Việt Nam đe dọa phá hoại hòa bình, ổn định khu vực.
Tuy nhiên, ngoài những vấn đề cụ thể trên, chuyến thăm còn là một biểu tượng của quá trình chuyển đổi sang giai đoạn mới trong quan hệ Mỹ-Việt Nam.
Năm 1994, việc Mỹ quyết định dỡ bỏ lệnh cấm vận đối với Việt Nam đã mở ra một kỷ nguyên mới cho tiến trình bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ. Vượt qua những hận thù từ quá khứ chiến tranh, Việt Nam và Mỹ từng bước xây dựng mối quan hệ đối tác toàn diện thông qua một loạt nỗ lực hợp tác trong lĩnh vực an ninh và thương mại.
Hơn nữa, không thể phủ nhận việc Trung Quốc nổi lên là một cường quốc cả về quân sự và kinh tế đã trở thành chất xúc tác giúp thúc đẩy quan hệ Việt-Mỹ.
Tự bản thân Việt Nam cũng có nhiều đặc điểm hấp dẫn đối với Mỹ. Trong bối cảnh mức lương tại Trung Quốc tăng mạnh, nguồn lao động trẻ và rẻ của Việt Nam trở thành đối tượng thay thế hấp dẫn có thể giúp nền kinh tế Mỹ trở nên ít phụ thuộc vào nhập khẩu từ Trung Quốc hơn.
Việc ký kết TPP không chỉ có lợi cho Mỹ và Việt Nam trên phương diện hợp tác kinh tế song phương mà còn đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực cân bằng chiến lược mềm của Washington đối với Trung Quốc.
Thúc đẩy thương mại Việt-Mỹ có vai trò rất quan trọng trong việc giúp cả hai giảm phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc. Thông qua đó hai bên có thể ngăn Bắc Kinh sử dụng kinh tế như những đòn bẩy để đạt được lợi ích chính trị.
Mỹ cũng có thể tận dụng sức mạnh kinh tế của mình thông qua TPP để xây dựng tính hợp pháp cho sự gia tăng hiện diện của mình và phá vỡ vị trí độc tôn của Trung Quốc trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Tác giả bài viết cho rằng, sự thiếu tôn trọng luật pháp và gia tăng hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc đã tạo ra một mối đe dọa đối với an ninh quốc gia của Mỹ và đặc biệt là với Việt Nam, do đặc điểm vị trí địa lý nằm rất gần Trung Quốc.
|
| Bộ trưởng Quốc phòng Phùng Quang Thanh tiếp Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ash Carter. Ảnh: Reuters. |
Mặc dù Washington trung lập trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ, nhưng nước này buộc phải lên tiếng công khai phản đối vì tuyên bố bá quyền của Bắc Kinh ở Biển Đông thực tế là mối đe dọa lớn đối với tự do hàng hải và thương mại quốc tế.
Việc Trung Quốc xua giàn khoan khổng lồ đến vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam đã thúc đẩy sự tăng cường hợp tác giữa Hà Nội và Washington, cho thấy Washington có thể là một trong những đối tác ngoài Nga, có thể giúp Việt Nam xây dựng tiềm lực quốc phòng.
Tác giả bài viết cho rằng, mọi phân tích toàn diện về tình trạng hiện tại của quan hệ quốc phòng Việt-Mỹ sẽ là thiếu sót nếu không nhắc đến bản Tuyên bố chung Tầm nhìn mà Bộ trưởng Quốc phòng Aston Carter và Bộ trưởng Phùng Quang Thanh ký hồi tháng 5.
Thỏa thuận này là phần mở rộng của thỏa thuận được ký kết trong năm 2011. Nó không chỉ bao gồm quyết định gỡ bỏ một phần lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam mà còn mở ra tương lai hợp tác trên lĩnh vực công nghiệp quốc phòng song phương.
Theo tác giả bài viết, đây là một chiến thắng cho cả hai bên. Từ quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, tuyên bố đã làm đa dạng hóa các nhà cung cấp quân sự cho nhu cầu quốc phòng của mình. Từ quan điểm của Washington, điều này có thể cung cấp cho các ngành công nghiệp quốc phòng của Mỹ tiếp cận tốt hơn tới thị trường châu Á mới nổi, giảm bớt ảnh hưởng của các đối thủ khác.
Song song với việc tăng cường hợp tác an ninh và kinh tế, cả Việt Nam và Mỹ đều duy trì chính sách "không tạo cớ cho Trung Quốc hận thù".
Vì lý do này, chính phủ Việt Nam luôn chủ trương độc lập và tự chủ với chính sách "ba không": Không tham gia các liên minh quân sự, không là đồng minh quân sự của bất kỳ nước nào; Không cho bất cứ nước nào đặt căn cứ quân sự trên lãnh thổ Việt Nam; Không dựa vào nước này để chống nước kia.
Về phía Mỹ, nước này cũng không muốn thu hút các biện pháp trả đũa từ kinh tế của Trung Quốc.
Chính phủ Mỹ và Việt Nam thừa nhận sự tất yếu của việc hai bên vẫn còn có một số sự khác biệt về chính trị. Tuy nhiên, sự đồng thuận trong việc thúc đẩy hợp tác song phương hơn nữa sẽ giúp quan hệ Việt-Mỹ ngày càng thu hẹp khoảng cách khác biệt, bước lên một tầm cao mới./.
Nguyễn Hường
