Có khởi tố hình sự vụ Formosa xả thải ra biển miền Trung?

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ - ông Mai Tiến Dũng cho biết, việc đấu tranh để tìm ra thủ phạm gây xả thải ra môi trường vừa qua của Formosa Hà Tĩnh là việc làm thể hiện thái độ rất cương quyết của Chính phủ Việt Nam. Quan điểm của Thủ tướng và Chính phủ Việt Nam là xử lý nghiêm, không loại trừ bất cứ một cá nhân, tổ chức nào.

“Tuy nhiên, các bạn biết, Việt Nam đang xây dựng một môi trường đầu tư để tạo hình ảnh Việt Nam trong thời kỳ hội nhập và tham gia các nghị định thương mại và đang được các bạn bè quốc tế, các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá rất cao.

Đó là ổn định chính trị, cải thiện môi trường đầu tư và tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư. Việc kinh doanh, đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam thành công chính là khẳng định môi trường đầu tư rất tốt cho các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam”, ông Dũng nói.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ - ông Mai Tiến Dũng công bố nguyên nhân gây ra sự cố ô nhiễm biển miền Trung, khiến hàng loạt sinh vật biển chết bất thường là do xả thải sai quy định từ Formosa Hà Tĩnh. ảnh: Ngọc Quang.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng dẫn ra việc Formosa Hà Tĩnh đã nhận lỗi trước Đảng, Chính phủ và nhân dân Việt Nam và đã đưa ra 5 cam kết trách nhiệm bồi thường và không tái diễn vụ việc tương tự, đồng thời cho hay: “Ở Việt Nam chúng tôi có câu “Đánh kẻ chạy đi, chứ không ai đánh người chạy lại”.

Như vậy, tôi muốn nói rằng, Chính phủ Việt Nam luôn luôn có thái độ rất rõ là xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật của Việt Nam nhưng đồng thời có chính sách hết sức khoan hồng, độ lượng, để thấy rằng các nhà đầu tư nước ngoài có vi phạm nhưng nhận lỗi trước Nhà nước và nhân dân Việt Nam thì sẽ xem xét.

Nếu như các nhà đầu tư cam kết thực hiện đúng pháp luật của Việt Nam thì pháp luật Việt Nam cũng bảo đảm cho các nhà đầu tư hoạt động đúng pháp luật và có hiệu quả, nhưng đồng thời cũng quy định rõ nếu vi phạm pháp luật thì xử lý nghiêm.

Việc nhận lỗi của Tập đoàn Formosa Hà Tĩnh cũng đã thể hiện thái độ trước việc vi phạm trên. Cho nên việc đưa vụ án ra khởi tố hay không thì đây là việc Chính phủ Việt Nam sẽ cân nhắc. Nếu như nhà đầu tư nhận lỗi trước nhân dân Việt Nam thì cũng mong rằng nhân dân Việt Nam có thái độ độ lượng và khoan hồng, thể hiện tấm lòng cao thượng của người dân Việt Nam”.

Ô nhiễm môi trường biển nghiêm trọng đã khiến hàng loạt hải sản chết bất thường, gây ảnh hưởng lớn tới ngư dân tại 4 tỉnh miền Trung. ảnh: Tuổi trẻ.

Hà Tĩnh đánh giá tác động môi trường quá sơ sài?

Mặc dù Formosa đã nhận trách nhiệm, cam kết 5 điểm với Việt Nam và đền bù 500 triệu USD, nhưng vẫn phải đặt ra câu hỏi: Formosa đã có rất nhiều làn gây ra với môi trường tại các nước mà doanh nghiệp này đầu tư.

Vậy tại sao Formosa vẫn lọt vào Hà Tĩnh và gây ra sự cố ảnh hưởng nghiêm trọng tới biển các tỉnh miền Trung?

Ông Đặng Huy Đông - Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, thời điểm thẩm định dự án của Formosa vào năm 2008 thực hiện theo Nghị định 108 hướng dẫn chi tiết về thực hiện Luật Đầu tư năm 2005.

Theo quy định lúc đó, đã phân cấp cho UBND tỉnh và các bộ, ngành liên quan của Trung ương có vai trò đóng góp ý kiến thẩm định.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận được ý kiến của UBND tỉnh Hà Tĩnh hỏi về dự án này và theo chức năng, nhiệm vụ, đã có văn bản số 3871 ngày 29/5/2008, trong đó về phần môi trường nói rõ: “Phần đánh giá tác động môi trường của dự án còn sơ sài, chưa đề cập đến các yếu tố như nguồn gây tác động, đối tượng và quy mô bị tác động, đánh giá các tác động, biện pháp giảm thiểu tác động xấu, phòng ngừa sự cố môi trường.

Đề nghị nhà đầu tư lập báo cáo đánh giá tác động môi trường trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền của nhà nước xem xét phê duyệt theo quy định hiện hành”.

Ông Đông khẳng định: “Ngay thời điểm đóng góp ý kiến thẩm định cho UBND tỉnh Hà Tĩnh phê duyệt dự án, chúng tôi đã có cảnh báo”.

Đáng tiếc là những ý kiến của Bộ Kế hoạch và Đầu tư không được thực hiện nghiêm túc, sau đó dẫn tới sự cố lớn làm ô nhiễm nghiêm trọng môi trường biển, gây thiệt hại nặng nề cho ngư dân 4 tỉnh miền Trung.

Cũng liên quan tới trách nhiệm quản lý, ông Trần Hồng Hà – Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, việc cấp phép đối với Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh, nguồn nước thải bao gồm các nguồn: Nước thải công nghiệp, nước thải sinh hoạt, nước thải từ Cảng, nước thải từ sinh hóa, từ các xử lý luyện cốc xuống.

Như vậy việc đưa ra “Quy chuẩn 52” là tiêu chuẩn đối với ngành công nghiệp gang thép kiểm soát 12 thông số.

Có 2 quy chuẩn: Quy chuẩn 40 đối với nước thải công nghiệp. Trên thực tế Quy chuẩn 40 có kiểm soát nhiều thông số hơn. Còn Quy chuẩn 52 kiểm soát nước thải đối với ngành công nghiệp gang thép, ở mức chỉ kiểm soát 12 thông số, tức là yêu cầu thấp hơn một chút, một số thông số như sắt… là chưa kiểm soát.

“Như vậy có thể nói, về mặt quy chuẩn, ngay từ đầu ta chưa tiên lượng được đối với ngành công nghiệp gang thép với lượng nước thải lớn, cần phải tính toán xây dựng như thế nào cho hợp lý và phải bao quát được các thông số", ông Hà nhận định.

Cũng theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, trong lượng nước thải ra, bao gồm cả nước thải từ Cảng, dầu mỡ... thì Quy chuẩn 52 không thể bao quát được. Như vậy phải áp dụng cả Quy chuẩn 40 và 52 mới đúng.

Ở đây có một mặt hạn chế về Quy chuẩn 52, mặt khác là cách áp dụng có thể nói là chưa sát với tình hình và ta chưa tiên lượng được các nguồn thải của FHS. Đây là một vấn đề.

Vấn đề thứ hai, về việc giám sát, trên thực tế giai đoạn vận hành, nguồn ta giám sát chặt chẽ nhất là nguồn nước thải sinh hóa từ sản xuất cốc. Nguồn đó bao gồm: cyanua, phenol và các kim loại nặng và nguồn này cần có hệ thống giám sát đạt tiêu chuẩn của Quy chuẩn 52 trước khi thải vào hệ thống chung.

Nhưng trên thực tế mới trên giai đoạn thử nên ở khâu vận hành, chưa có cơ quan nào vào giám sát khi hệ thống vận hành. Khi họ nói hệ thống đã vận hành ổn định thì cơ quan Nhà nước mới đến.

Đây chính là lỗ hổng về mặt pháp luật trong quá trình thẩm định giai đoạn vận hành nên ta đã không kiểm soát được ngay từ đầu các chất nguy hiểm. Nguồn từ các trạm xử lý nước thải sinh hóa phải đáp ứng Quy chuẩn 52 thì mới được đưa vào nguồn nước thải chung.

Về hệ thống giám sát tự động, trên thực tế cũng chưa có cơ quan nào đến để thẩm định, đánh giá và hệ thống này chỉ quan trắc được 6 thông số còn các nguyên tố đặc biệt như: phenol, cyanua và sắt không quan trắc được.

Đây là các vấn đề trong quá trình thử nghiệm đã tồn tại và pháp luật rõ ràng là có lỗ hổng nên không có sự giám sát của Trung ương và địa phương trong quá trình lắp đặt và quá trình thử nghiệm”, Bộ trưởng Hà cho biết.