Sáng ngày 4/6, tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì và điều hành của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội khóa XV tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp 7. Sau phát biểu mở đầu phiên chất vấn của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội tiến hành chất vấn nhóm vấn đề đầu tiên thuộc lĩnh vực tài nguyên - môi trường.
Nhóm vấn đề thứ nhất thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường sẽ tập trung vào việc quản lý, khai thác, bảo vệ tài nguyên biển quốc gia; tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về an ninh nguồn nước; giải pháp phòng, chống tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu, suy giảm, ô nhiễm nguồn nước; giải pháp nghiên cứu, thăm dò, khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên khoáng sản làm vật liệu xây dựng và tài nguyên, khoáng sản quý hiếm.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh là người trả lời chính. Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, Bộ trưởng các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Xây dựng, Giao thông vận tải cùng tham gia trả lời chất vấn, giải trình về những vấn đề có liên quan.
Giải pháp để công tác phổ biển, giáo dục chính sách pháp luật về biển và hải đảo thiết thực, hiệu quả
Phát biểu tại phiên chất vấn, Đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh - Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh quan tâm đến giải pháp gì để công tác phổ biển, giáo dục chính sách pháp luật về biển và hải đảo thiết thực, hiệu quả?
Theo Đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh, trong Báo cáo số 124 của Bộ Tài nguyên và Môi trường có đề cập đến những kết quả trong công tác phổ biển, giáo dục chính sách pháp luật về biển và hải đảo.
Tuy nhiên, theo nữ đại biểu, vẫn còn tồn tại hạn chế trong công tác này.
Đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh đề nghị Bộ trưởng nêu rõ những đánh giá về những hạn chế trong công tác giáo dục pháp luật về biển đảo đồng thời Bộ trưởng có giải pháp gì để công tác phổ biển, giáo dục chính sách pháp luật về biển và hải đảo ngày càng thiết thực, hiệu quả?
Trả lời chất vấn của đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh về giáo dục pháp luật về biển đảo, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết, Luật Tài nguyên biển và hải đảo, Luật Thủy sản đã được ban hành, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các địa phương cố gắng phổ biến, tuyên truyền đến người dân, đặc biệt là khai thác tài nguyên biển, nuôi trồng đánh bắt hải sản. Về việc đánh bắt trái phép, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh thống nhất với ý kiến của đại biểu Hồng Hạnh là công tác phổ biến pháp luật và ý thức trách nhiệm của người dân rất quan trọng. Do đó, cả hệ thống chính trị phải cùng vào cuộc để tuyên truyền.
Vừa qua để tuyên truyền Luật Tài nguyên nước và Luật Bảo vệ môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với Hội Người cao tuổi, Hội Cựu chiến binh, Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam và các địa phương để phổ biến pháp luật, chính sách của Nhà nước. Đồng thời cần kịp thời kiểm tra, giám sát các sai phạm. Ban Bí Thư cũng đã giao cho người đứng đầu các địa phương chịu trách nhiệm trong việc đánh bắt thủy, hải sản trái phép, không đúng quy định.
Về vấn đề này, Bộ trưởng nêu rõ, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục tuyên truyền phổ biến cho nhân dân các nội dung liên quan đến việc đánh bắt đúng phép, đúng quy định.
“Quy hoạch thủy sản vừa qua đã được Thủ tướng ban hành, trong đó tập trung vào quy hoạch không gian biển, định hướng nuôi xa biển, thay vì đánh bắt với sản lượng lớn và hủy diệt như hiện nay, thời gian tới cố gắng giảm tỉ trọng đánh bắt và tăng tỉ trọng nuôi xa biển” - Bộ trưởng nêu rõ.
Khai thác cát biển có tác động thế nào trong quá trình bảo tồn, phát triển đa dạng sinh học?
Đại biểu Lưu Bá Mạc - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn cho biết, hiện nay có nơi, vẫn có tình trạng có công trình thủy điện chưa thực sự quan tâm, đảm bảo duy trì dòng chảy tối thiểu trên sông, theo đúng quy định. Thậm chí, có nơi cố tình không thực hiện, dẫn tới vấn đề: Nước ở hạ lưu một số công trình thủy điện cạn khô, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển đa dạng sinh học, cũng như sự phát triển du lịch.
Đại biểu Lưu Bá Mạc đề nghị Bộ trưởng cho biết thực trạng và giải pháp của Bộ trưởng trong việc quản lý, kiểm tra, giám sát và giải quyết vấn đề về tình trạng công trình thủy điện chưa đảm bảo duy trì dòng chảy tối thiểu trên sông nêu trên?
Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương nhấn mạnh, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học là nội dung quan trọng của chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển. Hoạt động lấn biển và khai thác cát biển làm vật liệu xây dựng sẽ có tác động lớn tới môi trường biển, nhất là tác động của dòng chảy dọc và ngang, dẫn tới khả năng xói lở bờ biển.
Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết thực trạng, định hướng và giải pháp khắc phục tình trạng trên?
Trả lời chất vấn của Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn về tác động của việc khai thác cát biển đối với bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học biển, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết, Nghị quyết số 36 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về chiến lược phát triển bền vững biển Việt Nam giai đoạn 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2045 đã nêu rõ, việc khai thác, sử dụng tài nguyên biển phải đảm bảo được yêu cầu bảo vệ môi trường, phát triển bền vững.
Bộ trưởng cho rằng, biển là một thể thống nhất, việc khai thác sử dụng tài nguyên biển thuộc nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, các dự án đầu tư về du lịch, công nghiệp, đô thị dọc bờ biển đều cần đánh giá tác động môi trường thật kỹ lưỡng, đảm bảo không ảnh hưởng đến môi trường biển, hệ sinh thái biển, vận tải biển, hàng hải, nuôi trồng thủy hải sản.
Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, để giải quyết những vấn đề chồng lấn, giao thoa này, Quy hoạch biển quốc gia đã có những phân vùng sử dụng, định hướng không gian phát triển, quy hoạch gắn với quy hoạch các ngành, quy hoạch của các địa phương có biển, cần thực hiện nghiêm túc việc quy hoạch để giải quyết vấn đề này, để vừa phát triển được kinh tế vừa bảo vệ được môi trường.
Về quản lý các mỏ hết thời gian cho phép khai thác theo giấy phép, Bộ trưởng cho biết, thời gian cấp phép mỏ tối đa là 30 năm, các mỏ được phép gia hạn nhiều lần, tổng thời gian không quá 20 năm, nghĩa là tuổi thọ của một mỏ theo luật là 50 năm. Như vậy, trường hợp các mỏ sau khi khai thác 30 năm mà đang còn trữ lượng, chủ mỏ đã thực hiện đầy đủ, bài bản các giấy tờ thủ tục, thực hiện đúng nghĩa vụ thuế với Nhà nước, nghĩa vụ bảo vệ môi trường, trước khi hết hạn 45 ngày, chủ mỏ cần làm hồ sơ đề xuất để xin gia hạn. Các cơ quan có thẩm quyền sẽ xem xét hồ sơ để quyết định việc tiếp tục giao mỏ theo quy định.
Về công tác duy trì dòng chảy tối thiểu đối với các công trình thủy điện, Bộ trưởng cho biết, hiện nay, các thủy điện đều phải chấp hành quy định về duy trì dòng chảy tối thiểu để duy trì sinh hoạt của người dân, đặc biệt là các thủy điện ở vùng cao. Bộ đã có nhiều cố gắng thực hiện việc yêu cầu các nhà máy thủy điện lắp hệ thống quan trắc, giám sát, kết nối về Bộ để theo dõi, giám sát, quản lý.
Hiện, đã có hơn 850 hồ thủy điện kết nối về Bộ, khi có hiện tượng không duy trì dòng chảy tối thiểu thì sẽ tổ chức trực tiếp kiểm tra, xử lý theo quy định. Thời gian tới, Bộ sẽ tăng cường kiểm tra, giám sát, đồng thời yêu cầu các địa phương thực hiện kết nối hồ thủy điện với cấp sở, cấp bộ để cùng giám sát, đảm bảo duy trì dòng chảy tối thiểu, không làm ảnh hưởng đến đời sống người dân.
Phát biểu tranh luận, Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường bổ sung thêm thông tin liên quan đến tác động của hoạt động lấn biển, đặc biệt là làm rõ hoạt động khai thác cát biển có tác động thế nào trong quá trình bảo tồn, phát triển đa dạng sinh học? Nhất là vừa qua, Luật Đất đai 2024 đã có quy định về vấn đề này, Nghị quyết của Quốc hội cũng đã giao cho Chính phủ ban hành quy định về hoạt động đất biển.
Liên quan đến hoạt động lấn biển do Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn chất vấn, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, hoạt động lấn biển đã có từ rất lâu, hoạt động lấn biển để phát triển kinh tế - xã hội thì cần phải được đánh giá tác động môi trường nghiêm túc, bảo vệ hệ sinh thái, không làm ảnh hưởng đến môi trường nước, bảo tồn đa dạng sinh học. Về khai thác cát biển, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã nghiên cứu ở Sóc Trăng, hiện đã đánh giá tác động khu vực đó, không ảnh hưởng đến bảo tồn đa dạng sinh học. Chiều sâu của thân mỏ là 7 m, và Bộ Tài nguyên và Môi trường khuyến cáo chỉ khai thác 2 m để đảm bảo môi trường và thực hiện xa bờ khoảng 20 km.
Giải pháp gì để ngăn ngừa tình trạng ô nhiễm môi trường?
Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho biết, việc bảo vệ, khai thác tài nguyên quốc gia đã đạt nhiều kết quả, mang lại nhiều lợi ích cho kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc khai thác tài nguyên trên các lĩnh vực còn nhiều bất cập.
Đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị Bộ trưởng cho biết trong thời gian tới, Bộ trưởng có giải pháp gì để ngăn ngừa tình trạng ô nhiễm môi trường?
Đồng thời, đại biểu Phạm Văn Hòa nêu ý kiến tranh luận rằng, hiện nay, quy hoạch vùng ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long có xây dựng những hồ chứa nước ngọt với diện tích rất lớn. Đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp của Bộ trưởng trong việc thực hiện để người dân Đồng bằng sông Cửu Long yên tâm có nước ngọt?
Đối với chất vấn của Đại biểu Phạm Văn Hòa về bảo vệ, khai thác tài nguyên biển, Bộ trưởng cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quy hoạch tổng thể phát triển thủy sản. Biển là thể thống nhất, liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực, chúng ta cần ưu tiên bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đa dạng sinh học, không khai thác tận diệt. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu cho Chính phủ về công tác quy hoạch; phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn báo cáo Thủ tướng về các cơ chế chính sách thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển thủy sản, nuôi biển, nuôi xa biển…
Đại biểu Phạm Văn Hòa tiếp tục phát biểu, nội dung tranh luận của đại biểu với Bộ trưởng chưa có trả lời (nội dung về quy hoạch vùng, đập, hồ chứa nước ở đồng bằng sông Cửu Long...). Do vậy, đại biểu đề nghị Bộ trưởng tiếp tục làm rõ.
Chất vấn về vấn đề cát biển của Đại biểu Phạm Văn Hòa, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết sẽ trả lời bằng văn bản để cụ thể hơn vùng nào khai thác cát biển và bị ảnh hưởng xâm nhập mặn, nhiễm mặn.
Làm rõ bất cập dẫn đến phải xem xét, sửa đổi Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo
Phát biểu tại phiên chất vấn, Đại biểu Lã Thanh Tân - Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng cho biết, Nghị quyết 36-NQ/TW về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đã đề ra mục tiêu đến năm 2030 quản lý và bảo vệ tốt các hệ sinh thái biển, ven biển và hải đảo, tăng diện tích các khu vực bảo tồn biển, ven biển đạt tối thiểu 6% diện tích tự nhiên vùng biển quốc gia, phục hồi diện tích rừng ngập mặn ven biển tối thiểu bằng mức năm 2000.
Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã và sẽ có giải pháp như nào để hiện thực hóa mục tiêu trên của Đảng?
Đại biểu Đồng Ngọc Ba - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Định cho biết, báo cáo có nêu nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, yếu kém trong quản lý, khai thác tài nguyên biển hiện nay là pháp luật về biển còn chưa đầy đủ, thiếu đồng bộ và đồng thời đề xuất trong thời gian tới sẽ đánh giá để sửa đổi Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo.
Tuy nhiên, vị đại biểu cho rằng, kết quả rà soát pháp luật thời gian vừa qua Chính phủ thực hiện cũng như trong Đề án định hướng chương trình xây dựng pháp luật từ đầu nhiệm kỳ chưa xác định nhiệm vụ luật pháp liên quan đến Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo.
Đại biểu Đồng Ngọc Ba đề nghị Bộ trưởng cho biết, hiện nay có những bất cập nào về pháp luật dẫn đến phải xem xét, sửa đổi Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo? Bên cạnh đó, làm rõ trách nhiệm của Bộ trong vấn đề rà soát và kịp thời đề xuất xây dựng luật pháp?
Giải pháp căn cơ khắc phục tình trạng ngập úng tại các đô thị và hồi sinh sông chết
Đại biểu Nguyễn Hữu Thông - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận đề cập, trong những nguyên nhân gây ra ngập úng tại các đô thị, nhất là các đô thị lớn là các công trình bê tông, khu dân cư lấn chiếm ao, hồ. Đại biểu Nguyễn Hữu Thông đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp căn cơ để khắc phục tình trạng trên?
Tại phiên chất vấn, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cũng đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp và kế hoạch của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc hồi sinh các dòng sông chết do ô nhiễm trầm trọng trong thời gian tới, trong đó có hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải?
Trả lời câu hỏi chất vấn của Đại biểu Nguyễn Hữu Thông về nguyên nhân gây ngập úng ở đô thị, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, do quá trình phát triển đập, ao hồ, thủy điện và đây là một trong những nguyên nhân do quá trình đô thị hóa.
Trước đây, chúng ta chưa quy hoạch bài bản, trong đó có quy hoạch đánh giá tác động môi trường. Hiện nay mới chỉ là quy hoạch phát triển đô thị, chủ yếu về hạ tầng, dịch vụ, dân cư mà chưa tính sâu, sát về định hướng lâu dài. Ao, hồ là để điều tiết, giữ, tích trữ nước khi mưa lớn, sau đó hệ thống thoát nước chảy không kịp. Ao, hồ còn là cảnh quan môi trường trong đô thị nhưng đây cũng là nhân tố gây ngập úng đô thị vì do mật độ xây dựng.
Vì vậy, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nêu rõ, nguyên nhân gây ngập úng ở đô thị hiện nay là do quá trình phát triển đô thị, xây dựng nhiều dãy phố, dãy nhà cũng như do hệ thống thoát nước khi mưa lớn chưa đảm bảo ở nhiều đô thị.
Do đó, việc chống ngập úng ở đô thị thì hệ thống phải đồng bộ, phải có thể tích để chứa, để thoát. Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh mong muốn thời gian tới, có nhiều ao hồ vừa là cảnh quan vừa là nơi tích trữ nước, giữ nước khi mưa lớn, chống tràn, ngập úng ở các đô thị. Do đó, cần nghiên cứu quy hoạch, xây dựng đô thị một cách đồng bộ và bài bản, nâng cấp hệ thống thoát nước ở các đô thị, đặc biệt là Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh…
Trả lời câu hỏi chất vấn của Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga về phục hồi các dòng sông chết, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, các sông Bắc Hưng Hải, sông Nhuệ, sông Đáy, sông Cầu.. đang ô nhiễm nặng. Còn dòng sông chết vừa ô nhiễm vừa không có dòng chảy. Thời gian qua, các địa phương và Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tích cực nhưng chưa cải tạo được bao nhiêu vì các khu công nghiệp và làng nghề xả thải ra các dòng sông này cũng như chưa đủ nguồn lực để xử lý (gồm nguồn lực để đầu tư cho hệ thống thu gom, hệ thống xử lý).
Bộ trưởng cho rằng, các địa phương phải chung tay với nhau để xử lý nước thải đồng bộ. Giải pháp căn cơ là phải giữ được nước, nước chảy tự nhiên với lưu lượng nước lớn, điều hòa được dòng chảy. Về vấn đề quản lý, Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7 tới.
Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ thành lập ngay Ủy ban quản lý lưu vực sông, tức là trách nhiệm chung các tỉnh, các bộ ngành và Ủy ban để điều phối vấn đề này. Bên cạnh đó, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị trong giai đoạn 2026-2030, Chính phủ cần quan tâm đầu tư công để xử lý các dòng sông ô nhiễm này.
Liên quan đến vấn đề ngập úng đô thị do san lấp ao hồ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị khẳng định, tình trạng này diễn ra phức tạp do một số nguyên nhân như: Tác động của tự nhiên, biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt; đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, khả năng tiêu thoát nước giảm xuống; công tác quy hoạch chưa đáp ứng được dự báo cũng như đáp ứng các yêu cầu để phòng, chống ngập úng đô thị; việc triển khai thực hiện quy hoạch và do công tác lập, thực hiện các dự án đầu tư theo quy hoạch cũng chưa đáp ứng yêu cầu; ý thức của người dân còn chưa cao, việc xả rác thải vẫn còn diễn ra... dẫn đến là cản trở dòng chảy thoát nước.
Để khắc phục tình trạng trên, Bộ Xây dựng đưa ra các giải pháp, thứ nhất là tiếp tục hoàn thiện pháp luật về cơ chế, chính sách có liên quan đến công tác thoát nước cũng như xử lý nước thải, trong đó có tập trung xây dựng Luật Quy hoạch đô thị, nông thôn; Luật Cấp thoát nước cũng như Luật Quản lý phát triển đô thị và những hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức có liên quan đến xử lý nước thải.
Giải pháp thứ hai là nâng cao chất lượng quản lý quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị.
Giải pháp thứ ba là tập trung nguồn lực để xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị để đảm bảo công tác thoát nước cũng như xử lý nước thải đô thị.
Giải pháp thứ tư là tiếp tục rà soát, tập trung hướng dẫn, đôn đốc, thanh tra, kiểm tra các địa phương để triển khai các quy hoạch cũng như các quy định pháp luật trong công tác xử lý nước thải, thoát nước thải đô thị.
