Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ngoài những môn học, hoạt động bắt buộc, tự chọn do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành còn có thêm Nội dung giáo dục của địa phương chiếm tới 20% thời lượng giảng dạy ở các nhà trường từ cấp tiểu học đến cấp trung học phổ thông.
Theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về ban hành Chương trình giáo dục phổ thông đã hướng dẫn: “Nội dung giáo dục của địa phương là những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về văn hóa, lịch sử, địa lí, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp...
Nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần giải quyết những vấn đề của quê hương…”. [1]
Điều này cho thấy vai trò, vị thế của Nội dung giáo dục địa phương đang rất được đề cao ở chương trình giáo dục phổ thông 2018 và nếu được đầu tư, chú trọng đúng mức thì môn học này sẽ giúp cho học sinh hiểu biết được những điều bổ ích, thú vị ở địa phương mình.
Tuy nhiên, nhìn từ thực tế của nhiều địa phương thì Nội dung giáo dục địa phương đang có phần thực hiện chậm trễ trong khâu biên soạn, thẩm định, phê duyệt và xuất bản. Thậm chí, nội dung kiến thức cũng đang là nỗi băn khoăn của nhiều thầy cô giáo ở các nhà trường.
 |
Tài liệu Nội dung giáo dục địa phương được đưa vào giảng dạy ở các lớp học phổ thông (Ảnh minh họa: Lã Tiến) |
Sự chậm trễ trong việc biên soạn và phát hành tài liệu giáo dục địa phương
Nếu thực hiện đúng lộ trình thì khi Bộ phê duyệt sách giáo khoa cũng đồng thời Nội dung giáo dục địa phương cũng sẽ được phê duyệt và thời điểm này phải có được tài liệu Nội dung giáo dục địa phương ở lớp 3, lớp 7 và lớp 10.
Tuy nhiên, thực tế thì việc các địa phương đang thực hiện có phần chậm trễ nên đến thời điểm này nhiều địa phương vẫn chưa phát hành được tài liệu Nội dung giáo dục địa phương (bản in) đến tay thầy cô giáo và học sinh ở các nhà trường.
Chính vì thế, có những địa phương đang phải dạy chay, học chay bằng các file FDE mà Sở Giáo dục và Đào tạo gửi qua email nội bộ về các đơn vị. Thậm chí có địa phương vẫn chưa đưa Nội dung giáo dục địa phương vào giảng dạy trong năm học 2021-2022.
Báo Lâm Đồng, ngày 7/9/2021 (thời điểm năm học 2021-2022 đã bắt đầu) dẫn lời ông Nguyễn Văn Hải - Trưởng phòng Giáo dục Tiểu học (Sở Giáo dục và Đào tạo Lâm Đồng) khi đề cập đến tài liệu Nội dung giáo dục địa phương như sau: “Nội dung lịch sử địa phương được biên soạn từ trước nhưng mới theo chủ đề: Văn hóa, lịch sử, địa lý, chưa biên soạn theo nội dung bài học cho giáo viên giảng dạy.
Vì vậy, đây là nguồn dữ liệu có sẵn và hỗ trợ tích cực cho quá trình biên soạn Tài liệu giáo dục địa phương mới vừa đạt yêu cầu về nội dung vừa bảo đảm tiến độ. Thế nhưng, đáng tiếc là việc áp dụng nội dung giáo dục địa phương Lâm Đồng vào chương trình mới, từ lớp 1 (năm học 2020-2021) và lớp 2, lớp 6 (năm học 2021-2022) chưa thành hiện thực”. [2]
Cũng trong bài báo này đã dẫn lời Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Lâm Đồng - bà Phạm Thị Hồng Hải như sau: “Tài liệu giáo dục địa phương tỉnh Lâm Đồng của lớp 1 đã xây dựng hoàn chỉnh và gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt, chất lượng đảm bảo theo yêu cầu...
Việc biên soạn tài liệu giáo dục địa phương lớp 2 và lớp 6, Sở Giáo dục và Đào tạo đang tiến hành thu thập tài liệu; đồng thời đang hoàn tất các thủ tục đấu thầu để phối hợp với nhà xuất bản biên soạn”.[2]
Không chỉ việc chậm trễ này diễn ra ở Lâm Đồng mà ngày 29/11/2021 Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hòa Bình mới có văn bản về việc đọc góp ý bản thảo tài liệu Nội dung giáo dục địa phương tỉnh Hòa Bình, tài liệu dành cho giáo viên. [3]
Trao đổi với chúng tôi, một số giáo viên đang công tác ở tỉnh An Giang cũng cho biết năm học 2021-2022 thì các nhà trường đã giảng dạy Nội dung giáo dục địa phương ở lớp 6 nhưng khi đã dạy xong 3 phân môn ở học kỳ I, 3 phân môn còn lại đang giảng dạy ở học kỳ II được 5 tuần rồi mà tài liệu môn học (bản in) vẫn chưa có. Thầy và trò vẫn đang phải dạy chay, học chay.
Không chỉ Lâm Đồng chưa đưa vào giảng dạy hay như An Giang dạy gần hết năm học mà chưa có tài liệu (bản in) mà chúng tôi tìm hiểu ở một số địa phương cũng đang ở trong trường hợp tương tự.
Đây là sự chậm trễ của cơ quan chủ quản - ủy ban nhân dân tỉnh (thành phố) và sở giáo dục một số địa phương nên dẫn đến sự thiệt thòi cho cả thầy và trò ở các nhà trường.
Lúng túng trong tên gọi và nội dung kiến thức giáo dục địa phương
Thực ra, đến bây giờ thì giáo viên và học sinh ở các nhà trường không biết gọi Nội dung giáo dục địa phương là “môn học” hay là “hoạt động” cho phù hợp bởi Bộ, các sở và các phòng giáo dục khi ban hành thông tư, công văn, hướng dẫn… về trường cũng chỉ gọi là… Nội dung giáo dục địa phương mà thôi.
Cũng chính vì không phân biệt được đây là môn học hay hoạt động nên Bộ và các địa phương khi hướng dẫn, biên soạn, phát hành sách cũng chỉ gọi là Tài liệu Nội dung giáo dục địa phương chứ không gọi là sách giáo khoa Nội dung giáo dục địa phương.
Bên cạnh tên gọi thì nguồn gốc, xuất xứ một số đơn vị kiến thức trong Nội dung giáo dục địa phương cũng đang khiến người dạy, người học băn khoăn - nhất là những chủ đề văn học dân gian trong phân môn Ngữ văn mà câu chuyện Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng đưa văn bản Đồng tiền Vạn Lịch vào Nội dung giáo dục địa phương là một ví dụ điển hình.
Không chỉ chuyện văn bản Đồng tiền Vạn Lịch ở Hải Phòng mà nhiều câu ca dao, tục ngữ…không gắn liền với địa danh, nhân vật đã được đưa vào tài liệu Nội dung giáo dục địa phương trước đây và bây giờ vẫn là vấn đề cần phải được nghiên cứu, đánh giá rõ ràng về nguồn gốc bởi thực tế rất khó phân định rõ ràng.
Bên cạnh đó, việc phân công giảng dạy, cách đánh gia, kiểm tra, vào điểm nhận xét Nội dung giáo dục địa phương hiện nay đang được thực hiện rất manh mún, bất cập.
Có trường phân công cho 1 giáo viên dạy cả Nội dung giáo dục địa phương (bao gồm: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân, Âm nhạc, Mĩ thuật) nhưng cũng có trường phân ra từng phân môn để trả về các tổ chuyên môn giảng dạy.
Khi kiểm tra định kỳ thì chắp nối mỗi phân môn một đoạn vào đề kiểm tra nhưng đặc trưng và hướng dẫn cho điểm, nhận xét các phân môn đang rất khác nhau. Trong khi, Nội dung giáo dục địa phương thì được hướng dẫn đánh giá bằng nhận xét (Đạt; Chưa đạt).
Chỉ có 35 tiết học/1 năm học nhưng có 6 phân môn, chia làm 2 học kỳ khiến cho việc giảng dạy, kiểm tra, vào điểm, nhận xét môn học rối rắm, chắp vá chẳng theo một trình tự khoa học nào - đó là thực tế giảng dạy Nội dung giáo dục địa phương ở nhiều trường học hiện nay.
Việc biên soạn Nội dung giáo dục địa phương vẫn đang gặp khó khăn
Thời gian qua, Bộ đã ban hành các Thông tư hướng dẫn biên soạn, thẩm định Nội dung giáo dục địa phương và hướng dẫn đánh giá Nội dung giáo dục địa phương vào đầu năm học 2021-2022.
Những nội dung này, Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có nhiều bài viết phản ánh, phản biện khá sâu sắc và cũng đã đưa ra nhiều giải pháp cụ thể. Song, có lẽ những khó khăn về khâu biên soạn, thẩm định để trình Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt thì vẫn còn hiện hữu.
Thực tế cho thấy, nước ta có một diện tích khiêm tốn nhưng có tới 63 tỉnh, thành, trong đó có nhiều tỉnh, thành được tách mới nên những nét văn hóa, giao thoa nhiều khi vẫn khó rạch ròi.
Bên cạnh đó, đội ngũ biên soạn tài liệu Nội dung giáo dục địa phương của các tỉnh, thành thường rất mỏng và không phải là những người viết, biên soạn chuyên nghiệp.
Một số nơi lại chưa có sự phối hợp tốt với Hội Văn học Nghệ thuật của tỉnh (nơi có các phân hội Văn học, Mĩ thuật, Âm nhạc) và Hội lịch sử địa phương để tranh thủ nguồn lực nhằm biên soạn tài liệu này được tốt nhất…
Việc thẩm định tài liệu Nội dung giáo dục địa phương cũng rất khó tìm được những chuyên gia, nhà giáo có kiến thức sâu rộng về chuyên ngành mà mình thẩm định.
Trong khi, Nội dung giáo dục địa phương có tới 6 phân môn và được giảng dạy ở 12 lớp phổ thông - 12 đầu tài liệu lên đến vài ngàn trang ở nhiều chuyên ngành khác nhau, kéo dài trong nhiều năm trời.
Chúng tôi cho rằng, để có được nội dung kiến thức tốt nhất cho Nội dung giáo dục địa phương hiện nay không có gì tốt hơn là các Sở Giáo dục cần phối hợp chặt chẽ, khoa học với Hội Văn học Nghệ thuật; Hội lịch sử địa phương để cùng bàn bạc, thảo luận và chung tay vào biên soạn nhằm có được những đầu tài liệu tốt nhất.
Bên cạnh đó, khâu phê duyệt của Bộ cũng cần được thực hiện nhanh chóng để các địa phương xuất bản và đưa tài liệu Nội dung giáo dục địa phương vào thực hiện đúng lộ trình theo từng năm học nhằm tránh tình trạng dạy chay, học chay và những cuốn tài liệu không có những "hạt sạn" đáng tiếc.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://luatvietnam.vn/giao-duc/thong-tu-32-2018-tt-bgddt-ban-hanh-chuong-trinh-giao-duc-pho-thong-moi-169745-d1.html
[2] http://www.baolamdong.vn/xahoi/202109/noi-dung-giao-duc-dia-phuong-bao-gio-ap-dung-3077404/
[3] https://giaoduc.net.vn/giao-duc-24h/hoa-binh-trien-khai-gop-y-ban-thao-tai-lieu-giao-duc-dia-phuong-va-cho-giao-vien-post222774.gd
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
