Văn hóa chất lượng ngày càng được hình thành và phát triển trong hệ thống giáo dục đại học của nước ta. Đặc biệt, trong 10 năm trở lại đây, vấn đề đánh giá và cải tiến chất lượng bên trong, kiểm định và xếp hạng trường đại học từ bên ngoài ngày càng được các trường đại học quan tâm và chú trọng.
Trong đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học (2018) đã quy định, kiểm định chất lượng là một điều kiện bắt buộc để cơ sở giáo dục thực hiện quyền tự chủ, tự xác định chỉ tiêu tuyển sinh, mở ngành, liên kết đào tạo với nước ngoài, xác định mức học phí tương xứng với chất lượng đào tạo…
Top 10 cơ sở giáo dục đại học có số chương trình đào tạo được kiểm định nước ngoài nhiều nhất
Theo số liệu của Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo), tính đến ngày 31/7/2024, cả nước có gần 2000 chương trình đào tạo (gồm trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ) đã được kiểm định chất lượng.
Trong đó, có 1.373 chương trình đào tạo của 152 cơ sở giáo dục đại học được đánh giá theo tiêu chuẩn trong nước (chiếm 71,62%). Và 544 chương trình đào tạo của 63 cơ sở giáo dục đại học được đánh giá theo tiêu chuẩn nước ngoài (chiếm 28,38%).
Trong đó, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là cơ sở dẫn đầu cả nước về số lượng chương trình đào tạo được kiểm định chất lượng theo tiêu chuẩn nước ngoài (kiểm định quốc tế). Cụ thể, trường có tổng số gần 60 /145 chương trình đào tạo (đại học và sau đại học) - chiếm 10,29% trong tổng số 544 chương trình đào tạo được kiểm định.
Đứng thứ hai là Đại học Bách khoa Hà Nội với 45/131 chương trình đào tạo (đại học và sau đại học) được kiểm định, chiếm 8,27%. Đứng thứ ba là Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng có 38/69 chương trình đào tạo (đại học và sau đại học) được kiểm định, chiếm 6,99%.
Các cơ sở giáo dục đại học còn lại nằm trong top 10 cơ sở có số lượng chương trình đào tạo được kiểm định chất lượng theo tiêu chuẩn nước ngoài nhiều nhất gồm: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Tôn Đức Thắng, Trường Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Hoa Sen.
Kiểm định chất lượng chương trình đào tạo giúp bảo đảm và nâng cao chất lượng chương trình đào tạo; xác nhận mức độ chương trình đào tạo đáp ứng mục tiêu đề ra trong từng giai đoạn nhất định. Đây cũng là căn cứ giải trình với các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền và xã hội về thực trạng chất lượng của chương trình đào tạo. Và là cơ sở cho người học lựa chọn chương trình đào tạo và nhà tuyển dụng lao động tuyển chọn nhân lực.
Hơn 90% chương trình đào tạo được kiểm định thuộc trình độ đại học
Kết quả thống kê cho thấy phần lớn các chương trình đào tạo được kiểm định theo tiêu chuẩn nước ngoài đều thuộc trình độ đại học (chiếm khoảng 93,38%). Số lượng chương trình đào tạo trình độ thạc sĩ được kiểm định hiện vẫn còn khiêm tốn, chiếm 35/544 chương trình đào tạo, tức khoảng 6,43%. Và chỉ có duy nhất 1 chương trình đào tạo trình độ tiến sĩ được kiểm định, đó là chương trình đào tạo Quản trị và Phát triển bền vững của Trường Quản trị và Kinh doanh - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Các chương trình được kiểm định bởi 13 tổ chức kiểm định nước ngoài khác nhau.
Trong số 544 chương trình đào tạo được kiểm định theo tiêu chuẩn nước ngoài, có gần 70% chương trình đào tạo đều được kiểm định bởi Tổ chức Mạng lưới Bảo đảm chất lượng các trường đại học ASEAN (AUN-QA).
Thống kê kết quả kiểm định chất lượng các chương trình đào tạo tại Việt Nam của các tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài. Bảng: Doãn Nhàn
Đáng chú ý, nhiều chương trình đào tạo được kiểm định cùng lúc bởi nhiều tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài. Chẳng hạn:
Trường Đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh có chương trình Điện tử - Viễn thông được kiểm định bởi 2 tổ chức AUN-QA và AQAS, chương trình Cơ kỹ thuật được kiểm định bởi 2 tổ chức AUN-QA và ASIIN; và đặc biệt chương trình Quản trị kinh doanh (Thạc sĩ Maastricht School of Management-MSM) được kiểm định bởi 3 tổ chức ACBSP, AMBA và IACBE,...
Trường Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh có chương trình Khoa học máy tính được kiểm định bởi 2 tổ chức AUN-QA và ASIIN; chương trình Quản trị kinh doanh được kiểm định bởi 2 tổ chức AUN-QA và ACBSP; chương trình Kỹ thuật Y sinh được kiểm định bởi 2 tổ chức AUN-QA và ABET,...
11 cơ sở giáo dục đại học Việt Nam đạt tiêu chuẩn kiểm định nước ngoài
Về kiểm định cơ sở, tính đến ngày 31/7/2024, cả nước có 11 cơ sở giáo dục đại học được công nhận đạt chuẩn chất lượng giáo dục theo tiêu chuẩn nước ngoài. Trong đó, Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng cũng tiếp tục góp mặt trong danh sách này.
Đáng chú ý, trong danh sách có tới 7/11 cơ sở đào tạo thuộc khối ngành kỹ thuật, bao gồm: Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, Trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), Trường Đại học Tôn Đức Thắng.
Ngoài ra còn một số cái tên khác như: Trường Đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh), Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Văn Lang và Trường Đại học Anh quốc Việt Nam (BUV).
Các cơ sở đào tạo trên được kiểm định bởi 5 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài với các tiêu chí đánh giá khác nhau, gồm: HCERES, AUN-QA, FIBAA, ASIIN và QAA. Trong đó, có 6/11 cơ sở đại học đã được kiểm định chất lượng bởi tổ chức HCERES đến từ Pháp.
Trách nhiệm của các tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài hoạt động tại Việt Nam
Tính đến nay (31/8/2024), cả nước ta có 7 trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục trong nước và 10 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài được Bộ Giáo dục và Đào tạo công nhận hoạt động tại Việt Nam.
Các tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục trong nước sử dụng chung bộ tiêu chuẩn đánh giá theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo (Thông tư số 12/2017/TT-BGDĐT ngày 19/5/2017 quy định về kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học và Thông tư số 04/2016/TT-BGDĐT ngày 14/3/2016 ban hành quy định về tiêu chuẩn đánh giá chất lượng chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục đại học).
Trong khi đó, các tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài sử dụng bộ tiêu chuẩn đánh giá riêng; phần lớn các tổ chức được cấp phép thực hiện hoạt động kiểm định chất lượng theo định hướng lĩnh vực đào tạo.
Đơn cử như tổ chức ASIIN (Đức) thực hiện các hoạt động đánh giá, công nhận tại Việt Nam đối với cơ sở giáo dục đại học và các chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục đại học thuộc các lĩnh vực: Khoa học tự nhiên, kỹ thuật, Toán và thống kê, Máy tính và công nghệ thông tin, Khoa học giáo dục và đào tạo giáo viên.
Hay tổ chức FIBAA (Thụy Sĩ) thực hiện các hoạt động đánh giá, công nhận tại Việt Nam đối với cơ sở giáo dục đại học và các chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục đại học thuộc các lĩnh vực: Pháp luật, Kinh doanh và quản lý, Khoa học xã hội và hành vi.
Trong khi đó, tổ chức THE-ICE thực hiện các hoạt động đánh giá, công nhận theo quy trình và các tiêu chuẩn ghi trong hồ sơ đề nghị đối với các cơ sở giáo dục có chương trình đào tạo trình độ đại học các nhóm ngành du lịch, khách sạn, nhà hàng theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Theo tìm hiểu của phóng viên, tháng 6 năm 2021, lần đầu tiên có tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài được công nhận hoạt động và thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục tại Việt Nam.
Từ 3 tổ chức được công nhận hoạt động năm 2021, đến nay cả nước có 10 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài được Bộ Giáo dục và Đào tạo công nhận hoạt động tại Việt Nam. Đó là các tổ chức: HCERES, AUN-QA, QAA, FIBAA, AQAS, ASIIN, ABET, ACBSP, THE-ICE, ACQUIN.
| STT | Tên tổ chức kiểm định | Trụ sở chính | Quyết định công nhận tại Việt Nam |
| 1 | AQAS | Đức (Cologne; 2002) | 1939/QĐ-BGDĐT, ngày 16/6/2021(05 năm) |
| 2 | FIBAA | Đức (Bonn; TL: 1987 tại Thụy Sĩ) |
1940/QĐ-BGDĐT, ngày 16/6/2021(05 năm) |
| 3 | ASIIN | Đức (Dussendorf, 1999) | 1941/QĐ-BGDĐT, ngày 16/6/2021(05 năm) |
| 4 | AUN-QA | Thái Lan (AUN Bangkok, 1998) |
674/QĐ-BGDĐT, ngày 10/3/2022(05 năm) |
| 5 | HCÉRES | Pháp (Paris, 2006) | 2576/QĐ-BGDĐT, ngày 09/9/2022(05 năm) |
| 6 | QAA | Anh (UK và Xứ Wales, 1997) | 2577/QĐ-BGDĐT, ngày 09/9/2022(05 năm) |
| 7 | ABET | Hoa Kỳ Baltimore, MD) |
102/QĐ-BGDĐT, ngày 08/01/2024(05 năm) |
| 8 | ACBSP | Hoa Kỳ Overland Park, Kansas) |
103/QĐ-BGDĐT, ngày 08/01/2024(05 năm) |
| 9 | THE-ICE | Australia (Kelvin Grove, QLD) |
104/QĐ-BGDĐT, ngày 08/01/2024(05 năm) |
| 10 | ACQUIN | Đức (Bayreuth) |
138/QĐ-BGDĐT, ngày 09/01/2024(05 năm) |
Trong các quyết định công nhận hoạt động tại Việt Nam đối với các tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài, Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu các tổ chức có trách nhiệm duy trì, đáp ứng các điều kiện hoạt động theo quy định pháp luật Việt Nam; thực hiện việc kiểm tra, xem xét và đánh giá các chương trình đào tạo các trình độ theo đúng phạm vi của các hội đồng chuyên môn trong hồ sơ đã đăng ký.
Bên cạnh đó, minh bạch thông tin về hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục tại Việt Nam thông qua việc gửi các báo cáo đánh giá ngoài chương trình đào tạo về Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam (qua Cục Quản lý chất lượng) sau khi kết thúc mỗi cuộc đánh giá.
Các tổ chức cũng có trách nhiệm báo cáo Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam định kỳ hằng năm về kết quả hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục tại Việt Nam vào trước ngày 31/12 và báo cáo về sự thay đổi (nếu có) liên quan đến tình trạng pháp lý của tổ chức. Đồng thời, tuân thủ các quy định về giám sát tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục và quy định pháp luật khác có liên quan của Việt Nam.
Thời hạn hoạt động của các tổ chức trên tại Việt Nam là 5 năm đối với việc đánh giá, công nhận chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục đại học.
Cả nước có 17 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục
Cả nước ta hiện có 17 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục trong nước và nước ngoài. Trong đó:
7 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục trong nước, bao gồm: Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội; Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh; Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục, Đại học Đà Nẵng; Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục, Trường Đại học Vinh; Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục trực thuộc Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam; Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục Sài Gòn; Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục Thăng Long.
10 tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục nước ngoài được công nhận hoạt động tại Việt Nam gồm FIBAA, AQAS, ASIIN, HCERES, QAA, AUN-QA, ACBSP, ABET, THE-ICE, ACQUIN.
