Việc thiết lập quỹ học bổng dành cho đào tạo sau đại học là vô cùng cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp đại học có mong muốn tiếp tục học lên cao để nâng cao kiến thức, kỹ năng chuyên môn và mở rộng cơ hội nghề nghiệp, nhưng họ thường gặp phải rào cản về tài chính.
Nhiều người cho rằng, cần có học bổng cho bậc sau đại học nhằm giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho người học đồng thời khuyến khích tinh thần nghiên cứu, sáng tạo, góp phần đào tạo ra đội ngũ cán bộ nghiên cứu nòng cốt trong phát triển khoa học công nghệ.
Cần sự hỗ trợ mạnh hơn nữa cho đào tạo sau đại học
Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó giáo sư, Tiến sĩ Hồ Xuân Quang - Trưởng phòng Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Quy Nhơn cho rằng, để đào tạo nguồn nhân lực các trình độ của giáo dục đại học đều cần có những trợ lực như học bổng để hỗ trợ cho người học.
Ở các nước trên thế giới hầu như đều có học bổng hoặc hỗ trợ từ nhiều nguồn khác nhau cho đào tạo sau đại học. Tuy nhiên, nước ta gần như chưa có quy định cụ thể về quỹ học bổng khuyến khích học tập (trích từ nguồn học phí) dành cho đào tạo sau đại học.
Theo Quyết định số 89/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019 - 2030" là một hướng đi đúng với xu thế chung của thế giới song việc triển khai thực hiện từ nhiều phía còn gặp những khó khăn, vướng mắc.
Vì vậy, việc có học bổng để hỗ trợ cho học viên cao học và nghiên cứu sinh là rất cần thiết. Bên cạnh đó, nguồn học bổng có thể được huy động từ các dự án, nhiệm vụ, chương trình nghiên cứu khoa học, công nghệ, và đặc biệt là từ doanh nghiệp.
Tuy nhiên, muốn gia tăng nguồn học bổng từ các doanh nghiệp thì các đề tài của luận án tiến sĩ và luận văn thạc sĩ phải gắn với nhu cầu thực tế tại các tổ chức, doanh nghiệp.
Thông qua đó, các đề tài, nghiên cứu, ứng dụng ở trình độ sau đại học có thể giải quyết nhiều vấn đề thực tiễn của doanh nghiệp, mở ra cơ hội để các cơ sở giáo dục đại học huy động thêm nguồn học bổng dành cho đào tạo sau đại học.
Cũng như nhiều cơ sở đào tạo khác ở nước ta, hiện Trường Đại học Quy Nhơn chưa có các hỗ trợ học bổng nghiên cứu sinh, học viên cao học trích từ nguồn học phí.
Nhà trường đã thông qua các chương trình hợp tác, kết nối với doanh nghiệp để học viên, nghiên cứu sinh của trường có cơ hội nhận học bổng qua thụ hưởng từ thỏa thuận hợp tác giữa Nhà trường với Quỹ Đổi mới sáng tạo Vingroup (VINIF) hoặc một số dự án hợp tác quốc tế như IUC, MOMA… Tuy nhiên, số lượng người học được nhận học bổng từ các nguồn này còn khá ít ỏi.
Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Nguyễn Thanh Tùng, Phó Trưởng phòng Đào tạo, Quản lý khoa học và Hợp tác quốc tế, Trường Đại học Văn Hóa Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ, hầu như các trường đại học ở nước ta đều không có quỹ học bổng sau đại học cho học viên bậc đào tạo thạc sĩ hay nghiên cứu sinh mà chỉ có học bổng cho bậc đại học.
Đối với hệ đào tạo đại học chính quy, ngoài việc được cấp học bổng theo quy định của nhà nước thì sinh viên còn có nguồn học bổng từ doanh nghiệp, các nhà tài trợ tuy nhiên phần lớn đều tập trung hết vào hệ đại học chính quy .
Theo thầy Tùng, dù ở bậc học nào cũng nên có học bổng cho những người có kết quả đầu vào cao hoặc trong quá trình học tập đạt được những thành tích tốt.
Cấp học bổng cho học viên cao học và nghiên cứu sinh là một việc nên làm, tương tự như đối với sinh viên đại học. Thậm chí, ở nhiều nước trên thế giới hầu như đều có nhiều chính sách hỗ trợ cho người học sau đại học vì đào tạo sau đại học đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao.
Bên cạnh đó, việc có học bổng dành cho hệ đào tạo sau đại học sẽ giải quyết được những khó khăn như vấn đề về học phí đúng. Nếu có điều kiện thành lập quỹ học bổng sau đại học thì thì trước mắt nên ưu tiên dành học bổng cho đối tượng nghiên cứu sinh. Quỹ học bổng này nhằm khuyến khích cho những học viên, nghiên cứu sinh như có kết quả nghiên cứu tốt, trong quá trình học tập có thành tích tốt để hỗ trợ, động viên tinh thần.
Đồng thời, đây cũng là một cách để thúc đẩy năng lực của họ. Với những người học có hoàn cảnh khó khăn thì nên khuyến khích có cơ chế để hỗ trợ, giúp họ được phát huy năng lực, chú tâm nghiên cứu toàn thời gian, đảm bảo chất lượng đào tạo. Góp phần tạo ra tri thức mới, hình thành được xã hội học tập, thúc đẩy tiến bộ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Cần lưu ý gì nếu có quỹ học bổng sau đại học?
Bàn về vấn đề này, Trưởng phòng Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Quy Nhơn cho rằng, cần sớm có quy định, hướng dẫn chi tiết về học bổng dành cho đào tạo sau đại học trích từ nguồn học phí theo hướng tự chủ, linh hoạt của các cơ sở đào tạo.
Tuy nhiên, khi có quỹ học bổng này thì việc vận hành quỹ học bổng phải tuân thủ đúng nguyên tắc công khai, minh bạch, bình đẳng, kịp thời, đúng đối tượng thì mới tạo động lực thật sự cho người học.
Đồng thời về phía người học cũng cần có sự cam kết thực hiện rõ ràng về mặt chuyên môn, liêm chính khoa học, đạo đức nghề nghiệp, sử dụng đúng mục đích và phục vụ cho việc phát triển năng lực chuyên môn, đóng góp nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng.
Còn theo thầy Tùng, ngành nghề nào cũng nên có học bổng, việc trường đại học xây dựng quỹ học bổng sau đại học sẽ giúp nghiên cứu sinh chú tâm nghiên cứu toàn thời gian, đảm bảo chất lượng đào tạo cũng như giúp giảm bớt áp lực tài chính cho người học.
Việc thiết lập quỹ học bổng dành cho học viên cao học và nghiên cứu sinh là mong muốn của nhiều cơ sở giáo dục đại học. Tuy nhiên, để thực hiện thành công cần có cơ sở pháp lý rõ ràng. Đồng thời nên có những cơ chế về học bổng từ nguồn ngân sách nhà nước, hoặc thu hút học bổng từ nguồn vốn từ các tổ chức doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Ngô Như Khoa, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp - Đại học Thái Nguyên chia sẻ, với nguồn đào tạo nhân lực chính hiện nay là đào tạo trình độ đại học nhà nước đã có học bổng khuyến khích học tập cho người học theo Nghị định 84/2020/NĐ-CP.
Còn các học bổng sau đại học chủ yếu tập trung vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng ngoại ngữ và nâng cao trình độ chuyên môn trước khi gửi học viên đi đào tạo tiến sĩ ở nước ngoài như Quyết định 911/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án "Đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ cho các trường đại học, cao đẳng giai đoạn 2010 - 2020" hay Quyết định số 89/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019 - 2030".
Cũng theo thầy Khoa, nếu có nguồn học bổng cấp cho người học sẽ tạo điều kiện rất tốt, điều này thúc đẩy năng lực học tập, nghiên cứu. Tuy nhiên nếu muốn có những chính sách về học bổng sau đại học thì cần quan tâm đến mục đích khi cấp học bổng là gì và nguồn kinh phí ở đâu ra, bởi khi có mục tiêu rõ ràng thì sẽ nguồn kinh phí hỗ trợ.
Thầy Khoa lấy ví dụ, tại Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp - Đại học Thái Nguyên, các doanh nghiệp FDI sẵn sàng hỗ trợ học phí cho học viên cao học, miễn là ra trường sẽ làm việc cho doanh nghiệp đó. Các doanh nghiệp sẵn sàng hỗ trợ bởi họ có mục đích rõ ràng, việc cấp học bổng cho học viên để đào tạo cho 1 số vị trí chủ chốt, phục vụ cho việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, làm việc cho doanh nghiệp họ sau này.
