Cần có cuộc 'cách mạng' về phương tiện giao thông công cộng

Đọc bài viết: "Sao lại thay đổi giờ học chúng cháu" thấy thương các cháu học sinh quá... Đúng là việc thay đổi giờ học đã chưa thực sự được suy nghĩ một cách thấu đáo. Lời góp ý của học sinh này là của người trong cuộc, đầy tính xây dựng và trách nhiệm. Những vị có trách nhiệm hãy lắng nghe với một tinh thần hết sức cầu thị và nhân văn... Nhân đây tôi sẽ gửi tiếp kế sách chống kẹt xe của tôi để người đọc tham khảo và bàn luận.

Tình trạng kẹt xe ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh từ lâu đã trở thành vấn nạn gây bức xúc cho xã hội và người dân của các TP cũng như du khách. Đã có rất nhiều cuộc họp của các ban ngành; hội nghị, hội thảo của những chuyên gia, tốn rất nhiều công sức, giấy mực của các cơ quan truyền thông nhưng tình trạng kẹt xe thì vẫn không thuyên giảm mà ngày càng trầm trọng hơn do đà tăng trưởng kinh tế, dân số và lượng phương tiện giao thông. Vì sao vậy? Đó là vì chưa có một giải pháp nào thực sự tạo ra một cuộc cách mạng về tổ chức và thay đổi văn hóa trong giao thông ở đô thị. Tình trạng giao thông trong nội đô hiện nay thực sự đã rất cần một cuộc cách mạng và kèm theo đó là những giải pháp hết sức quyết liệt nhằm thay đổi bộ mặt giao thông nội đô.

Vậy cuộc cách mạng đó là như thế nào?

Đó là cuộc cách mạng về phương tiện giao thông công cộng. Giải pháp gốc, chính nhất, sợi chỉ đỏ của cuộc cách mạng là phải dựa trên nguyên tắc ưu tiên phát triển phương tiện giao thông công cộng nhằm tạo ra hệ thống vận tải công cộng có tốc độ nhanh hơn và tiện lợi hơn hiện nay. Vì nếu chúng ta có được một hệ thống giao thông công cộng văn minh, an toàn, tiện lợi thì khi đó không cần cấm xe cá nhân, không cần thay đổi giờ làm để gây xáo trộn cuộc sống, người tham gia giao thông sẽ tự từ bỏ xe cá nhân để sử dụng phương tiện công cộng, bộ mặt giao thông các thành phố lớn sẽ thay đổi.

Trên thực tế ở Hà Nội, TP HCM đã thực hiện những ưu tiên cho phương tiện giao thông công cộng như: đã phân làn cho xe buýt lưu thông ở làn trong cùng với xe máy nhưng rõ ràng là chưa có hiệu quả. Xe buýt vẫn di chuyển rất chậm cùng với dòng xe các loại vô cùng đông đúc, xe buýt khi vào bến và ra bến vẫn phải đánh võng gây nguy hiểm cho các phương tiện khác, gây mệt mỏi cho tài xế và hành khách trên xe.

Cuộc cách mạng ở đây là phải làm cách nào đó để giải phóng đường cho xe buýt, dành cho xe buýt lưu thông riêng trên một làn đường riêng. Thực hiện cuộc cách mạng này không còn con đường nào khác là chúng ta phải PHÂN LÀN ĐƯỜNG ƯU TIÊN RIÊNG CHO XE BUÝT THEO CHIỀU NGƯỢC LẠI. Hiện nay ở nội đô Hà Nội và TP Hồ Chí Minh các tuyến đường đều là đường một chiều, trong đó xe buýt lưu thông cùng với các loại xe khác nên xe buýt không thể chạy nhanh và còn làm ách tắc thêm. Theo giải pháp này thì trên các tuyến đường một chiều đó ta mở một làn đường cho riêng xe buýt theo chiều ngược lại. Việc phân làn cho xe buýt lưu thông riêng theo chiều ngược lại có các ý nghĩa như sau:

1. Xe buýt lưu thông trên làn đường dành riêng sẽ rất thuận lợi vì cùng loại phương tiện, cùng tốc độ. Sẽ chấm dứt tình trạng lấn đường của các loại phương tiện khác vào đường của xe buýt. Do đó xe buýt có thể tăng tốc độ, tăng tần suất và tăng số lượng phương tiện phục vụ. Đó chính là một trong những điều kiện tiên quyết để phát triển giao thông công cộng.

2. Các phương tiện khác sẽ bị giảm phần đường nhưng lưu thông cũng không khó khăn hơn mà còn thuận lợi và an toàn hơn vì không phải đi cùng chiều với mấy cái xe buýt to đùng thỉnh thoảng lại chạy vào chạy ra để đón trả khách. Giảm sự xung đột giữa các loại phương tiện.

3. Làn đường dành cho xe buýt chỉ vừa đủ cho một xe buýt lưu thông an toàn nên các xe buýt sẽ không thể đánh võng, vượt nhau tranh tài, không phải chạy ra chạy vào mà hầu như là chạy trên một đường thẳng. Các xe buýt sẽ chạy nối đuôi nhau với cùng tốc độ nhanh và đều như những đoàn tàu trong nội đô.

Giải pháp trên đây không mới mà đã được áp dụng ở Bangkok - Thái Lan từ thế kỷ trước (năm 1993 tôi có đi Bangkok), khi đó Bangkok cũng bị kẹt xe nặng, ở TP HCM chưa bị kẹt xe nghiêm trọng nên tôi chẳng hiểu được ý nghĩa của việc họ đã tổ chức giao thông như vậy, bây giờ thì tôi đã hiểu.

Để thực hiện giải pháp này tất nhiên sẽ phải có rất nhiều công việc kèm theo phải triển khai vì đây thực sự là cuộc cách mạng để thay đổi bộ mặt văn hóa giao thông ở nội đô đó là:

1. Công tác vận động, tuyên truyền:

Đây là công việc quan trọng nhất và đầu tiên phải triển khai rộng khắp, phải tạo ra một làn sóng tuyên truyền bền bỉ và hiệu quả đến mọi người dân vì muốn làm cách mạng là phải dựa vào dân.

2. Công tác xây dựng luật pháp:

Sửa đổi và bổ sung một số điều khoản của hệ thống luật pháp và văn bản dưới luật liên quan đến đảm bảo an toàn giao thông công cộng, trật tự đô thị và xử lý vi phạm đối với các hành vi vi phạm gây cản trở giao thông công cộng theo hướng nghiêm khắc, thiết thực và hiệu quả hơn.

3. Công tác đầu tư phương tiện giao thông công cộng:

Cả trung ương và địa phương cần áp dụng chính sách ưu đãi thuế, lãi vay cho các nhà xe để nâng cấp đầu tư cải thiện chất lượng xe buýt cả về phương tiện và thái độ phục vụ. Khi thị trường vận tải công cộng phát triển tốt chắc chắn sẽ có lãi. Nhưng cũng chỉ cần lấy lãi vừa đủ để tái đầu tư. Mục đích đầu tư dịch vụ vận tải công cộng không phải là để làm giàu.

4. Công tác tổ chức giao thông:

Phải tổ chức lại bến bãi xe ưu tiên cho các phương tiện giao thông công cộng lưu thông một cách hợp lý, thuận tiện. Tổ chức lại một số tuyến đường trong nội đô một cách khoa học và tiện lợi cho người sử dụng phương tiện công cộng. Trong trường hợp đường hai chiều hẹp có thể tổ chức một làn đường riêng cho xe buýt theo cách của tàu điện ở Hà Nội ngày xưa… Tại các điểm giao cắt, vành xuyến có đèn hoặc không có đèn cần kẻ vạch sơn cấm dừng xe trên phần đường dành cho xe buýt và triển khai điều tiết, chỉ huy giao thông.

5. Công tác quản lý giao thông:

Phải coi mọi hành vi vi phạm gây ách tắc giao thông công cộng là hành vi nghiêm trọng vi phạm an ninh kinh tế quốc gia. Cần xử phạt thật nặng, nghiêm khắc đối với mọi hành vi gây cản trở giao thông công cộng như: xử lý hành chính, thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng, gửi thông tin về địa phương, lưu hồ sơ nếu tái phạm thì phạt cải tạo không giam giữ, lao động công ích, nếu nghiêm trọng hơn thì xử lý hình sự. Tịch thu mọi phương tiện, tài sản vi phạm, phát mãi sung công quỹ (kể cả ôtô và hãy nhớ lại câu chuyện gần đây trên thế giới có một ông Thị trưởng ngồi xe thiết giáp nghiền nát một cái xe ôtô đậu sai quy định)

6. Công tác quản lý lòng lề đường:

Tuyệt đối dành lề đường cho người đi bộ. Do đó phải biết hy sinh quyền lợi nhóm ở các cấp quận, phường trong việc lập bãi trông giữ xe. Tất cả các loại xe cá nhân phải để trong nhà. Tất cả các nhà hàng, dịch vụ, chợ, trường... phải có chỗ đậu xe riêng, coi đây là tiêu chí bắt buộc để cấp phép đăng ký kinh doanh. Khi đó mọi người đi mua sắm, ăn uống sẽ vào trong các siêu thị, trung tâm thương mại... Văn hóa mặt tiền sẽ dần biến mất.

7. Tổ chức giao thông tại các cổng trường, nơi công cộng:

Tổ chức phương thức lưu thông đưa đón tại các cổng trường nơi công cộng một cách khoa học hơn. Đó là áp dụng lưu thông liên tục thuận chiều trong trường và các cổng trường, nơi công cộng để không gây ách tắc lưu thông. (Nghĩa là người được đón phải chờ người đón lên xe và đi ngay, cấm người đi đón dừng đậu xe để chờ, cấm tuyệt đối tụ tập mua bán trước cổng trường …)

8. Và các biện pháp khác:

Những giải pháp trên là trước mắt và trên một nền cơ sở hạ tầng hiện tại. Giải pháp lâu dài và căn bản vẫn là phải quy hoạch và đầu tư mới cơ sở hạ tầng, di dời các cơ quan đơn vị công nghiệp, trường học, bệnh viện ra các vành đai ngoài...

Làm cách mạng là phải kiên nhẫn, quyết liệt, nắm chắc thời cơ và phối hợp sử dụng tốt các nguồn lực. Chắc chắn cuộc cách mạng này sẽ thành công nếu có sự đồng thuận của cả hệ thống chính trị, sự ra quân đồng loạt của mọi lực lượng, tổ chức xã hội, các cơ quan truyền thông và sự ủng hộ của nhân dân. Kết quả là sẽ tạo ra một cuộc cách mạng về bộ mặt văn hóa giao thông trong nội đô. Suy cho cùng cuộc cách mạng này là cuộc cách mạng về văn hóa giao thông đô thị.

Trong một bài viết nhỏ chỉ đủ để diễn đạt ý tưởng, khi thực sự đi vào triển khai sẽ gặp vô vàn vấn đề cụ thể cần trao đổi, bàn luận, tôi sẵn sàng tiếp tục bàn luận để giải quyết những vấn đề chi tiết hơn.