Trách nhiệm chủ xe
Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, ước tính đến hết năm 2016 có thêm 23.075 ôtô (gồm 20.068 xe tải và 3.007 xe chở người) hết niên hạn sử dụng theo Nghị định 95 năm 2010 của Chính phủ.
Trước đó, tính đến hết năm 2015 con số xe hết hạn sử dụng đã lên tới 139.500 chiếc. Đáng nói, không ít các phương tiện hết “đát” này vẫn ngày ngày tham gia giao thông, là mối nguy lớn trong công tác đảm bảo an toàn giao thông ở nhiều địa phương.
Theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, từ 1/2018, ôtô và xe máy không đạt tiêu chuẩn sẽ bị thu hồi.
 |
| Chủ phương tiện xe hết niên hạn sử dụng không chịu tháo dỡ mà vẫn tiếp tục để lưu hành sử dụng - ảnh nguồn Thanhhoa.gov.vn |
Quyết định nêu rõ, nhà sản xuất có trách nhiệm tổ chức thu hồi, tiếp nhận sản phẩm thải bỏ do mình đã bán ra thị trường Việt Nam và được hưởng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ theo quy định. Các nhà sản xuất có thể liên kết để cùng nhau thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ cùng loại.
Người tiêu dùng được lựa chọn các hình thức như: Tự chuyển hoặc chuyển giao cho tổ chức, cá nhân thu gom để vận chuyển đến các điểm thu hồi và được hưởng quyền lợi theo chính sách của nhà sản xuất. Người tiêu dùng có quyền yêu cầu nhà sản xuất tiếp nhận các sản phẩm thải bỏ do họ đưa ra thị trường.
Tuy nhiên, thực tế với xe quá đát đặc biệt xe ô tô trước thời điểm xe quá niên hạn sử dụng, chủ phương tiện đã tìm cách trốn đăng kiểm nhằm bán lại.
Theo quy định các xe sắp hết niên hạn được ngành Đăng kiểm lập danh sách quản lý theo đăng ký hành chính, thông báo cho đơn vị chức năng các địa phương.
Trong kỳ đăng kiểm cuối cùng, xe sắp hết niên hạn được dán Tem kiểm định đặc biệt, với gạch chéo màu đỏ trên tem giúp chủ xe, lực lượng chức năng và người dân dễ dàng nhận biết.
Khi hết thời hạn sử dụng, chủ phương tiện có nghĩa vụ nộp lại giấy tờ đăng ký, biển số xe cho cơ quan quản lý đăng ký và không được cho xe tham gia giao thông.
Chính vì hiểu quy định như vậy, nên thực tế rất nhiều xe “trốn biệt” đi đăng kiểm từ 2-3 năm trước khi hết niên hạn sử dụng, đồng thời không nộp lại giấy chứng nhận đăng kiểm cho cơ quan chức năng.
Những xe “hết đát” được chủ xe bán giá rẻ về vùng nông thôn hoặc đưa về các “lò” nhằm phục chế, mổ bán linh kiện.
 |
| Xe quá hạn sử dụng được đưa vào các xưởng sửa chữa để tái sử dụng - ảnh nguồn Báo Sơn La. |
Chính việc đưa xe hết niên hạn sử dụng về vùng nông thôn sử dụng ở vùng sâu vùng xa, chạy những tuyến đường gần… nên việc kiểm tra, kiểm soát rất khó khăn.
Mặt khác do xe hết đát chuyển về vùng sâu vùng sa nơi có địa hình đèo dốc, trong khi xe không còn đảm bảo điều kiện an toàn tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông.
Điển hình như sự cố xe khách 53N-2824 mất thắng trên đèo Bảo Lộc được tài xế Phan Văn Bắc cứu. Qua tìm hiểu được biết nguyên nhân sự cố do xe quá cũ, chiếc xe này sản xuất năm 1996, sẽ hết hạn sử dụng tháng 12/2016.
Tương tự sự cố xảy ra ngày 24/1/2015 tại km605 trên đường Hồ Chí Minh qua huyện Như Xuân (Thanh Hóa) xảy ra vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng giữa một ôtô khách 16 chỗ và một ôtô tải biển số 29H-7506 khiến 9 người chết, 5 người bị thương.
 |
| Chiếc xe tải gặp nạn trong vụ tai nạn khiến 9 người chết ở Thanh Hóa mới đây là xe đã quá hạn sử dụng - Ảnh nguồn Báo Giao thông vận tải |
Cục Đăng kiểm xác định xe tải biển số 29H-7506 sản xuất năm 1989 hết niên hạn sử dụng từ ngày 1/1/2015.
Theo Cục Đăng kiểm, xe tải hết niên hạn này có trong danh sách báo cáo cơ quan chức năng và được thông tin công khai trên trang điện tử của cục nhưng tài xế vẫn lưu hành và để xảy ra tai nạn.
Trách nhiệm địa phương
Việc loại bỏ xe hết niên hạn sử dụng trên cung đường không chỉ dựa vào ngành giao thông, đăng kiểm hay công an mà cần sự chung tay của cả cộng đồng đặc biệt chính quyền địa phương.
Hiện tượng xe hết niên hạn sử dụng được chuyển về vùng nông thôn, đưa đến những cơ sở chuyên phục chế đặt ra công tác kiểm tra kiểm soát.
Ông Trần Kỳ Hình - Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, thông tư 15 của Bộ Công an quy định khi xe hết niên hạn sử dụng, trong thời gian 15 ngày chủ xe phải nộp biển số xe và giấy chứng nhận đăng ký xe đối với cơ quan quản lý, đăng ký xe.
Nhưng có nhiều chủ xe đưa xe hết đát sử dụng ở vùng sâu vùng xa, chạy những tuyến đường gần... Vì vậy, vấn đề chính là các cơ quan chức năng cần phải tăng cường kiểm tra, xử lý để bảo đảm việc thực thi đúng quy định của pháp luật.
“Do chiếc xe là tài sản của cá nhân khi hết niên hạn sử dụng thì họ có thể để ở nhà. Vì vậy, về mặt luật pháp vẫn chưa có quy định buộc chủ xe phải tháo dỡ, bán phế liệu.
Vấn đề cần có cơ chế chính sách để người có xe hết niên hạn sử dụng đưa xe ra các bãi xe để tháo dỡ thành phế liệu như các nước đã làm”, ông Hình nói.
 |
| Hiện mới chỉ có xe tải, xe bán tải, xe chở người từ 10 chỗ trở lên là có quy định về niên hạn sử dụng - ảnh nguồn Báo Lao Động. |
Một biện pháp nhằm hạn chế xe quá đát lưu thông trên đường là việc công bố công khai xe hết niên hạn sử dụng. Lãnh đạo Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, website của Cục www.vr.org.vn tại mục “Phương tiện hết niên hạn sử dụng” và “Phương tiện sắp hết niên hạn sử dụng” sẽ liên tục cập nhật danh sách các phương tiện hết niên hạn sử dụng để phục vụ việc tra cứu của các cơ quan chức năng và người dân.
“Người dân muốn mua xe cũ có thể tra cứu thông tin này, nhằm tránh mua phải xe trong diện sắp hết đát nhưng chủ xe vẫn cố tình làm mới để qua mặt người mua”, lãnh đạo Cục Đăng kiểm lưu ý.
Danh sách xe hết niên hạn sử dụng được niêm yết tại tất cả các Trung tâm Đăng kiểm xe cơ giới trên toàn quốc, đồng thời được chuyển cho phòng Cảnh sát giao thông, Sở Giao thông Vận tải, Thanh tra giao thông các địa phương theo dõi.
Trong trường hợp các lực lượng chức năng phát hiện xe quá đát vẫn tham gia giao thông thì phương tiện đó sẽ bị tịch thu và xử lý theo quy định tại Nghị định 171/CP của Chính phủ.
Theo ông Ngô Hồng Hệ, Trưởng phòng Kiểm định xe cơ giới (Cục Đăng kiểm Việt Nam), nhằm kiểm soát, ngăn chặn, loại bỏ tận gốc số xe hết niên hạn sử dụng trên, khi các chủ xe, lái xe khi đến đăng kiểm kỳ cuối cùng đều sẽ được thông báo về việc xe sắp hết niên hạn và vận động chủ xe tuân thủ quy định về niên hạn xe.
Chủ xe hết niên hạn sử dụng có trách nhiệm nộp lại giấy chứng nhận đăng ký xe, biển số xe.
Được biết, Bộ Công an cũng quy định trách nhiệm của công an các đơn vị, địa phương và lực lượng chức năng thông qua nhiệm vụ bảo đảm trật tự an toàn giao thông, khi phát hiện xe ô tô hết niên hạn sử dụng tham gia giao thông trên địa bàn phải lập biên bản, đình chỉ lưu hành, tạm giữ chứng nhận đăng ký, biển số xe và xử lý theo quy định của pháp luật; đồng thời thông báo cho cơ quan cảnh sát giao thông cấp đăng ký xe biết để làm thủ tục thu hồi.
Theo Luật Giao thông đường bộ năm 2008 quy định, đối với các phương tiện khi lưu thông trên đường phải đảm bảo các tiêu chuẩn, an toàn kỹ thuật theo quy định; nghiêm cấm các phương tiện không đảm bảo an toàn hoặc đã hết niên hạn sử dụng lưu thông trên đường.
Trường hợp cố tình đưa các phương tiện hết niên hạn sử dụng lưu thông, chủ xe sẽ bị áp dụng mức xử phạt từ 3 - 5 triệu đồng và bị tước giấy phép lái xe 2 tháng.
