Trong lá thư gửi tới Báo Giáo dục Việt Nam, ông Đinh Văn Quế - Nguyên Chánh tòa hình sự Tòa án nhân dân tối cao đã đưa ra những phân tích thấu đáo về “nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội để dư luận, những người có cái đầu nóng giảm nhiệt”. BBT đăng tải nguyên văn bức thư:
Lê Văn Luyện không phải là cá biệt!
 |
| Ông Đinh Văn Quế |
Nhiều năm giữ cương vị Chánh toà hình sự - TAND tối cao, trường hợp phạm tội như Lê Văn Luyện tuy không nhiều, nhưng không phải là cá biệt. Trước khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 đã có Toà án kết án tử hình một bị cáo chưa đủ 18 tuổi phạm tội giết người cướp tài sản; vụ án này đã được đưa ra thảo luận rất kỹ khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 (Bộ luật hình sự đâu tiên của nước ta); cũng có ý kiến cho rằng đối với người chưa thành niên vẫn có thể áp dụng hình phạt tử hình trong trường hợp phạm tội đặc biệt nghiêm trọng;
Nhưng ý kiến này chỉ là thiếu số và cuối cùng Bộ luật hình sự năm 1985 được ban hành đã quy định người chưa thành niên phạm tội dù tội phạm đó như thế nào cũng không áp dụng hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, mà mức hình phạt tù cao nhất đối với họ là 20 năm tù; còn Bộ luật hình sự năm 1999 quy định mức hình phạt tù cao nhất đối với người chưa thành niên không quá 18 năm tù.
Bộ luật hình sự là do Quốc hội ban hành, Đại biểu Quốc hội là người đại diện cho nhân dân, thể hiện ý chí của đại đa số nhân dân; trước khi Quốc hội thông qua, đã lấy ý kiến của toàn dân; các cơ quan tiến hành tố tụng trong đó có Toà án chỉ là cơ quan áp dụng pháp luật.
Thực tiễn xét xử cho thấy có trường hợp giết 3 người nhưng người phạm tội chỉ thiếu 1 ngày là đủ 18 tuổi, nên cũng không thể áp dụng hình phạt tử hình hoặc tù chung thân đối với họ, mà chỉ áp dụng hình phạt tù. Thậm chí, đã có trường hợp bị cáo phạm tội giết người đúng vào ngày sinh nhật, nhưng căn cứ vào giờ sinh thì còn thiếu 10 tiếng đồng hồ nữa thì mới đủ 18 tuổi, cũng được coi là phạm tội khi chưa đủ 18 tuổi.
"Giật gân, câu khách, nói bừa"
Trở lại vụ giết người cướp tài sản tại tiệm vàng “Ngọc Bích” ở Bắc Giang, đã có quá nhiều tờ báo đưa tin, bình luận nhưng tôi thấy chủ yếu cập nhật những thông tin có tính “giật gân” gây bức xúc cho dư luận như: mô tả hành vi giết người man rợ của Lê Văn Luyện; có tờ báo còn giật tít “có đồng phạm”; nhưng khi muốn để xoa dịu dư luận thì một vị Chủ nhiệm Đoàn Luật sư nói bừa rằng, “Luyện phạm hai tội thì mức hình phạt mỗi tội là 18 năm tù”.v.v... Tôi chưa thấy có tờ báo nào phân tích thấu đáo về nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội để dư luận, những người có cái đầu nóng giảm nhiệt.
Bộ luật hình sự (Điều 69) quy định 6 nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội, trong đó nguyên tắc đâu tiên quy định: “Việc xử lý người chưa thành niên phạm tội chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội. Trong mọi trường hợp điều tra, truy tố, xét xử hành vi phạm tội của người chưa thành niên, các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phải xác định khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm”.
Năm 2009, do yêu cầu của tình hình kinh tế, xã hội nên Quốc hội phải sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 1999 với chủ trương là chỉ sửa đổi, bổ sung những vấn đề cấp thiết nhưng vẫn quan tâm đến vấn đề xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội. Do đó, đã nhấn mạnh rằng: “Khi áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội cần hạn chế áp dụng hình phạt tù”.
Có một thực tế là hiện nay, tình trạng thanh thiếu niên phạm tội ngày một gia tăng, nhất là đối với các tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Trước một thực trạng như vậy, nếu chúng ta không nhìn nhận một cách toàn diện, tìm ra nguyên nhân, điều kiện vì sao tình trạng thanh thiếu niên phạm tội ngày một gia tăng ? Phải chăng do pháp luật không nghiêm hay còn có nhiều nguyên nhân khác nữa ? Tôi thì không cho là do pháp luật quy định không nghiêm, mà do công tác giáo dục của ta có nhiều vấn đề cần phải xem lại.
"Sẽ đến lúc, chúng ta bỏ án tử hình"
Đối với người chưa thành niên là người chưa phát triển đầy đủ về thể chất, đặc biệt là về tâm, sinh lý; thiếu kinh nghiệm, bản lĩnh cuộc sống; khả năng tự kiềm chế thấp, dễ bị kích động, dễ bị lôi kéo. Vì vậy, nếu họ vi phạm pháp luật thì trách nhiệm thuộc về gia đình và xã hội.
Tôi không phủ nhận những nghiên cứu gần đây cho thấy thanh thiếu niên ngày càng trưởng thành sớm hơn… điều đó, xã hội càng phát triển, đời sống ngày càng cao thì việc thanh thiếu niên trưởng thành sớm hơn là điều tất yếu, nhưng không vì thế mà bắt họ phải chịu trách nhiệm sớm hơn.
Ở một số nước tiến tiến, có một nền kinh tế phát triển, người ta lại quy định độ tuổi của người chưa thành niên cao hơn Việt Nam, họ quy định người chưa thành niên là người chưa đủ 19 tuổi, thậm chí chưa đủ 20 tuổi. Một xã hội phát triển, có đời sống tinh thần, vật chất ngày càng cao thì pháp luật hình sự càng thể hiện tính khoan hồng hơn. Đến một lúc nào đó, chúng ta cũng bỏ án tử hình như nhiều nước phát tiển trên thế giới mà xã hội vẫn công bằng, dân chủ, văn minh thì còn gì hơn thế.
