Gốc tích của đồng bảo Tày Pọong
Những ngày cuối năm chúng tôi có dịp lên đồn Biên Phòng 551 đóng tại xã Tam Hợp, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An. Hôm chúng tôi đến may mắn được dự lễ kết nghĩa anh em giữa Đồn biên phòng 551 cùng đơn vị nước bạn Lào. Trong tiếng nhạc vui rộn ràng của ngày lễ kết nghĩa giữa hai đơn vị cộng với vị men nồng của bình rượu cần chúng tôi được Thiếu tá Đậu Văn Thân – Đội vận động quần chúng, Đồn Biên phòng 551 kể cho nghe về đồng bào dân tộc Tày Pọong.
Cộng đồng Tày Poọng được xác định là một trong những nhóm địa phương thuộc cộng đồng dân tộc Thổ. Theo các nhân chứng người Tày Poọng ngày trước sống chủ yếu tại Bản Phồng, xã Tam Hợp, huyện Tương Dương, Nghệ An. Xưa kia có thời gian người Tày Poọng còn mở rộng nơi sinh sống sang đất nước Cộng hoà Dân chủ nhân dân Lào. Họ tự nhận mình là Tày Con Kha (người Xá), cũng có khi họ được các cộng đồng láng giềng gọi là Xá Toong Lương.
 |
| Bản Phồng, xã Tam Hợp, huyện Tương Dương, Nghệ An nơi được xem là cuội nguồn của đồng bào dân tộc Tày Pọong (ảnh Xuân Hòa) |
Từ khi di cư quay trở lại sinh sống trên đất Việt Nam, người Tày Pọong được gọi và cũng tự nhận mình là người Tày Poọng (xú là cùn Tày Poọng). Họ gọi người Thái là cùn Tày, người Khơ Mú là Tày Hạy, người H'mông là Tày Mẹo, người Lào là Tày Lào, người Đan Lai là Tày Đan Lai và người Kinh (Việt) là Tày Buôn.
Địa bàn cư trú hiện nay người Tày Poọng thuộc vùng đất giáp Lào. Tập trung chủ yếu ở khu vực phía Tây - Nam của huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An. Người Tày Poọng cư trú tập trung tại các xã: Tam Hợp (gồm Bản Phồng, bản Xốp Nậm), xã Tam Quang (bản Tùng Hương, bản Liên Hương và bản Tam Hương).
 |
| Những ngày gần tết Nguyên đán người phụ nữ Tày Pọong lại đi chợ để sắm đồ tết (ảnh Xuân Hòa) |
Từ xa xưa họ có truyền thống du canh du cư, sinh sống chủ yếu bằng nương rẫy, đan lát và săn bắt. Người Tày Pọong sinh sống trong các ngôi nhà sàn nhỏ, thường được làm ba gian, bếp nấu ăn thường đặt ở gian giữa. Họ không có trang phục truyền thống riêng, mà thường ăn vận giống như các dân tộc láng giềng, nhất là người Thái, người Kinh.
Nhà nước giúp đỡ đồng bào Tày Pọong xui xuân
Sau đêm liên hoan kết nghĩa giữa hai đơn vị của hai nước Việt – Lào, ngay sáng hôm sau chúng tôi được Thiếu tá Thân trực tiếp dẫn lên bản Phồng, xã Tam Hợp, huyện Tương Dương nơi được xem là cội nguồn của người Tày Pọong. Bản Phồng nằm cách Đồn biên phòng 551 khoảng 6km. Cả bản đồng bào Tày Pọong có 146 hộ dân, có đến 52% các hộ dân tại đây vẫn thuộc hộ nghèo cực kỳ khó khăn.
 |
| Những người phụ nữ đồng bảo Tày Pọong đang lo chu tất mọi việc trong nhà khi tết đến, xuân về (ảnh Xuân Hòa) |
Con đường từ Đồn Biên phòng vào bản Phồng của người Tày Pọong không xa nhưng rất khó đi. Những chiếc xe máy được quấn xích xung quanh cứ ì ạch rú ga vượt qua những dốc cao để ngược vào bản Phồng.
Sau hơn 1 giờ vật lộn trên đường dốc gồ ghề chúng tôi cũng đã có mặt tại nhà Trưởng bản Phồng – Viêng Văn Độ. Vừa gặp chúng tôi trưởng bản Độ đã tay bắt mặt mừng. Bởi đường đi lại khó khăn nên rất có ít khách lạ đến bản làng người Tày Pọong. Do vậy mỗi khi có khách lạ đến với bản luôn được đón tiếp như những vị khách quý.
Vừa nhấp cốc nước chè Trưởng bản Độ vừa cho biết: “Mỗi khi tết đến, xuân về các cấp chính quyền, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm tới đồng bào Tày Pọong. Các hộ gia đình đều được hỗ trợ gạo, tiền để người dân có cái tết đầy đủ, sung túc. Tết của đồng bào chúng tôi cũng giống đồng bào dân tộc Kinh, Thái. Cứ mỗi tết đến mọi nhà lại tập trung làm thịt lợn, nấu rượu, gói bánh chưng để vui tết. Người phụ nữ Tày Pọong khi tết đến cũng lo dọn dẹp nhà cửa, đi chợ sắm tết. Còn đàn ông thì lo việc gói bánh, mổ lợn để ăn tết như đồng bào người Kinh.
 |
| Cán bộ, chiến sỹ Đồn Biên phòng 551 cùng cán bộ, chiến sỹ đơn vị nước bạn Lào và người dân đang vui xuân trong đêm kết nghĩa anh em trên quê hương của người Tày Pọong (ảnh Xuân Hòa) |
Cán bộ biên phòng cũng hết sức quan tâm và thường xuyên lên bản để xem cuộc sống người dân ngày tết như thế nào. Năm nào lực lượng biên phòng cũng hộ trợ các hộ nghèo trong bản tiền, quà để ăn tết. Có tết ấm và vui vầy như thế này một phần lớn cũng là nhờ ơn Đảng và Nhà nước”.
Theo Thiếu tá Đậu Văn Thân cho biết: “Trong dịp tết Nguyên đán Ất Mùi này các cấp chính quyền cũng đã hỗ trợ đồng bào người Tày Pọong gạo và tiền để đón tết. Ngoài ra lực lượng Biên phòng tỉnh Nghệ An cũng đã ủng hộ 30 suất quà cho các hộ gia đình người Tày Pọong khó khăn ăn tết. Để đồng bào Tày Pọong có cái tết ấm cúng, no đủ các cán bộ, chiến sĩ tại Đồn Biên Phòng 551 còn ủng hộ mỗi người một ngày lương ủng hộ đồng bào Tày Pọong vui xuân đón tết”.
