Triết lý giáo dục có vai trò như kim chỉ nam, định hướng cho chiến lược phát triển giáo dục. Hàng chục năm qua, nền giáo dục của chúng ta đã trải qua rất nhiều lần cải cách, đổi mới nhưng vẫn chưa thành công, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng đó là do chúng ta chưa có một triết lý giáo dục phù hợp và có tính khả thi.
Tuy nhiên, khi trao đổi với Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó giáo sư Nguyễn Hoàng Ánh - Giảng viên trường Đại học Ngoại thương cho rằng, Việt Nam chưa có triết lý giáo dục bởi lẽ chưa hề có văn bản nào khẳng định triết lý giáo dục của chúng ta cụ thể là gì.
Theo học nhiều năm ở nước ngoài và được biết đến như một “công dân toàn cầu”, bà Nguyễn Hoàng Ánh cho rằng, ở các nước tiên tiến nhà nước không đưa ra một triết lý giáo dục chung mà mỗi cơ sở giáo dục có một mục tiêu đào tạo thể hiện trong phần sứ mệnh của mình, còn các trường ở Việt Nam lại không làm được điều này.
 |
| Triết lý giáo dục Việt Nam (Ảnh minh họa: Satế). |
Bà Ánh nêu ví dụ, trường Harvard đề ra sứ mệnh của mình là: “The mission of Harvard College is to educate the citizens and citizen-leaders for our society. We do this through our commitment to the transformative power of a liberal arts and sciences education”.
(Có nghĩa là: Sứ mệnh của trường Harvard là đào tạo những công dân và công dân – lãnh đạo cho xã hội. Chúng tôi làm điều đó thông qua sự cam kết về quyền lực chuyển hoá của giáo dục khai phóng và khoa học).
Sứ mệnh này cho thấy trường Harvard cam kết đào tạo nên những công dân tốt, với đầy đủ những kiến thức cần thiết cho xã hội thông qua sự tự do tư tưởng và khai phóng và hoàn toàn đáp ứng được bốn cột trụ của giáo dục do UNESCO đề ra năm 1996 là: Học để biết - Học để làm - Học để chung sống - Học để tự khẳng định.
Mặc dù các trường đại học ở Việt Nam bắt đầu đề ra sứ mệnh của mình nhưng rất chung chung, thiếu tính định hướng.
|
|
Ví dụ một trường đại học hàng đầu về khoa học tự nhiên của Việt Nam đề ra sứ mệnh là “Phát triển con người, đào tạo nhân lực chất lượng cao, nghiên cứu khoa học, sáng tạo công nghệ và chuyển giao tri thức, phục vụ xã hội và đất nước”. Sứ mệnh này chỉ đạt được đến mức “Học để làm” chứ chưa đáp ứng được 2 trụ cột còn lại.
Bà Ánh cho rằng, các trường Việt Nam khó có được triết lý giáo dục vì chúng ta chưa có tự do học thuật. Việc cả nước đi học cùng 1 ngày, nghỉ cùng 1 ngày, khai giảng cùng một giờ, thi cùng một đề… đã triệt tiêu sự sáng tạo trong giáo dục.
Chính vì thiếu sự tự do nên sứ mệnh, tầm nhìn của các nhà trường không lên đến tầm của triết lý giáo dục.
Do hiện nay giáo dục Việt Nam mới dừng lại ở học để biết là chính nên tỷ lệ người có bằng cấp thất nghiệp cao, báo động nhất là tình trạng bạo lực học đường có xu hướng tăng, do học sinh không được dạy cách chung sống.
Việc thiếu hụt kiến thức, kỹ năng tự khẳng định mình cũng làm nhiều người người trẻ có lối sống thiếu lành mạnh, ảnh hưởng đến an ninh xã hội.
Do đó, bà Ánh cho rằng, triết lý giáo dục cần hướng tới việc giáo dục tư duy độc lập - nhân tố để phát triển toàn diện của mỗi cá nhân và cũng là đích đến của giáo dục.
Và nhiệm vụ đặt ra cho những người làm giáo dục là chúng ta sẽ vận dụng 4 trụ cột giáo dục của UNESCO như thế nào để xây dựng triết lý giáo dục cho cơ sở đào tạo của mình sao cho phù hợp với thực tiễn giáo dục Việt Nam”, bà Ánh nhấn mạnh.
Trước đó, như Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam thông tin, Thạc sĩ Nguyễn Quốc Vương – tác giả của cuốn sách “Đi tìm triết lý giáo dục Việt Nam” (xuất bản năm 2017) cho rằng, ở Việt Nam trải theo chiều dài lịch sử đều có sự sửa đổi nhất định trong “hình ảnh xã hội tương lai” và “hình ảnh con người mơ ước”.
Ví dụ như từ con người “vừa hồng vừa chuyên”, “con người xã hội chủ nghĩa” sang một cách diễn đạt uyển chuyển hơn như con người trong “Điều 2” của Luật Giáo dục.
Đó là “con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Tuy nhiên trong các văn bản chính thức kể cả Luật Giáo dục (đã sửa đổi) không hề có sự nhấn mạnh “triết lý giáo dục là…”. Tức là trong khi muốn định hướng nền giáo dục tới mục tiêu thì các văn bản định hướng đó lại không nêu rõ và thẳng thắn triết lý giáo dục một các tường minh.
“Sự không tường minh này trong thực tế vừa tạo ra sự tác động mạnh mẽ và kiểm soát tới toàn bộ quá trình giáo dục trên phạm vi quốc gia khiến tạo ra một kiểu người đồng phục về tư duy vừa gây ra phản lực ngăn cản thực tiễn giáo dục phát triển vì triết lý giáo dục không trở thành điểm quy chiếu quan trọng cho thực tiễn.
Tức là vì không có dấu hiệu chỉ rõ triết lý giáo dục cho nên giáo viên vừa đổi mới vừa lo sợ bị…thổi còi, bị trừng phạt”, ông Nguyễn Quốc Vương chỉ rõ.
