Báo Giáo dục Việt Nam xin trân trọng giới thiệu bài viết của Trung tướng Ma Thanh Toàn – nguyên Ủy viên TW Đảng, nguyên Tư lệnh Quân khu II về Hồ Chí Minh, về chiến dịch quan trọng này, và về cả những hình ảnh đặc biệt đó.
Quyết thắng trận này
Nhìn lại lịch sử quân sự thế giới hiện đại, hiếm thấy vị nguyên thủ quốc gia nào trực tiếp đi chiến trường. Riêng Bác Hồ của chúng ta đã ra tận mặt trận, đi suốt chiến dịch Biên giới cuối năm 1950. Hình ảnh Hồ Chí Minh ra trận trong các chiến dịch của cuộc kháng chiến chống thực dân xâm lược đã thấm sâu vào tâm tư, tình cảm của nhiều thế hệ người Việt Nam nói chung, của cán bộ, chiến sỹ Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng.
Giữa năm 1950, cuộc kháng chiến của nhân dân ta đã có bước phát triển mạnh,có điều kiện chuyển sang giai đoạn phản công, tiến công giành quyền chủ động trên chiến trường. Tuy nhiên, việc quân Pháp ra sức củng cố phòng tuyến biên giới; mở rộng chiếm đóng ở Trung Du và đồng bằng Bắc Bộ, tăng cường đánh phá ta trên khắp các chiến trường đã ảnh hưởng lớn đến việc xây dựng và phát triển lực lượng kháng chiến.
Việt Bắc, hậu phương chính của kháng chiến lại nghèo và bị bao vây cô lập nên không đủ khả năng đáp ứng những nhu cầu ngày một tăng của cuộc kháng chiến. Yêu cầu chiến lược của ta lúc này là phá âm mưu địch phong tỏa biên giới phía Bắc, mở đường giao lưu giữa nước ta với các anh em để tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ quốc tế.
Trong bối cảnh đó, tháng 6/1950, Bác Hồ và Ban Thường vụ trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch trên hướng biên giới Đông Bắc thuộc 2 tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn nhằm mục đích: Tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch; Giải phóng một phần biên giới, mở đường giao thông với các nước XHCN, mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc. Đây là một quyết định đúng đắn, chính xác, thể hiện tài thao lược của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc phân tích, nhận định tình hình, chọn hướng và vận dụng thời cơ chiến lược, tạo bước ngoặt cho cuộc kháng chiến chống thực dân xâm lược.
 |
Hình ảnh Bác Hồ ra trận đã trở thành biểu tượng tuyệt đẹp. Ảnh: TL
|
Ngày 27/7, Ban Thường vụ Trung Ương Đảng ra quyết định thành lập Đảng ủy và Bộ chỉ huy Chiến dịch. Đại tướng Võ nguyên Giáp được chỉ định làm Bí thư Đảng ủy mặt trận và Chỉ huy Trưởng kiêm Chính ủy Chiến dịch. Các cán bộ chủ chốt của Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính Trị, Tổng cục Cung cấp (nay là Hậu cần) được cử trực tiếp làm Tham mưu Trưởng, Chủ nhiệm Chính trị và Chủ nhiệm Cung cấp của Chiến dịch. Đây là lần đầu tiên, Bộ chỉ huy Chiến dịch được tổ chức do Bộ Tổng tư lệnh trực tiếp phụ trách và cũng là lần đầu tiên hầu hết các đơn vị chủ lực của Bộ được huy động vào một chiến dịch( gồm: Đại đoàn 308, Trung đoàn 209 và trung đoàn 174).
Do quy mô của Chiến dịch lớn, có nhiều lực lượng tham gia trên địa bàn rộng, rừng núi hiểm trở lại xa căn cứ hậu cần của ta nên việc chuẩn bị, bảo đảm cho Chiến dịch rất khó khăn. Thấy trước được điều đó, trong Hội nghị Quốc phòng ngày 2/9, Bác Hồ đã đề nghị Chính phủ tập trung chỉ đạo tiếp tế cho Chiến dịch Biên Giới và chỉ thị cho các lực lượng tham gia Chiến dịch: “Chiến dịch Cao-Bắc-Lạng rất quan trọng. Chúng ta quyết đánh thắng trận này”.
Địch như con thú bị què cẳng
Việc xác định phương án tác chiến là vấn đề quan trọng và khó khăn nhất. Ban đầu, ý định tác chiến của Bộ chỉ huy Chiến dịch là đánh Cao Bằng trước, sau đó chuyển xuống đánh Đông khê, Thất Khê. Sau khi tổ chức trinh sát thực địa Cao Bằng cho thấy tuy là thị xã biệt lập, nhưng đó là quần thể kiến trúc phức tạp, có hệ thống đồn trại, pháo đài kiên cố do hai tiểu đoàn địch đóng giữ.
Khi Bác nghe phương án đánh Đông Khê đã phân tích ngay, đại ý: Ta đánh vào Đông Khê trước là đánh nơi quân địch tương đối yếu. nhưng đây lại là điểm xung yếu trong hệ thống phòng thủ biên giới của địch. Cứ điểm Đông khê bị diệt, địch khác nào con thú bị què cẳng, nhất định phải lồng lộn lên phản ứng, tìm mọi cách chiếm lại để giữ Cao Bằng, hoặc để đón quân ở Cao Bằng rút về. Ta sẽ dàn quân ở những nơi do ta lựa chọn, bủa lưới thép săn thú vào tròng. Quân viện của địch ta đã diệt được, lúc ấy muốn chiếm Cao Bằng không khó lắm.
Nếu chúng lại tự rút bỏ Cao Bằng, càng tốt cho ta đánh địch trong vận động. Đây là cách khách quan, khoa học, thể hiện nhãn quan quân sự xuất sắc và chỉ đạo thiên tài của Bác đối với chiến dịch. Thực tiễn Chiến dịch sau đó đã diễn ra đúng như nhận định của Người.
Theo chân chiến sĩ
Mặc dù bận trăm công nghìn việc của một Chủ tịch nước, nhưng do tính chất tối quan trọng của Chiến dịch Biên Giới, đầu tháng 9, Bác Hồ đã lên đường ra mặt trận để trực tiếp chỉ đạo, theo dõi và động viên các lực lượng tham gia Chiến dịch.
Việc người ra mặt trận làm cho mọi người càng thâm sâu ý nghĩa quan trọng của Chiến dịch sắp mở; là lời động viên mạnh mẽ nhất, xúc động nhất lan truyền trong sâu thẳm toàn thể đội ngũ dân công, bộ đội tham gia Chiến dịch. Từ Lam Sơn, Người làm việc với Tỉnh Ủy Cao Bằng, sang Quảng Uyên làm việc Bộ chỉ huy Chiến dịch. Tại đây, ngày 10/9 Bác phê chuẩn quyết tâm tác chiến của Bộ chỉ huy Chiến dịch. Sau đó, Bác dự Hội nghị cán bộ chỉ huy cấp trung đoàn và đại đoàn do Bộ chỉ huy Chiến dịch triệu tập để nghe phổ biến kế hoạch tác chiến.
Người nói: “Bộ chỉ huy chiến dịch nói là các chú họp lần cuối cùng để chuẩn bị trận đánh. Đây chưa phải là lần cuối cùng! Chưa đánh thắng thì chưa được coi là đã chuẩn bị xong…”. Bác còn yêu cầu cán bộ các cấp tuyệt đối không được chủ quan, khinh địch mà phải quán triệt và làm tốt công tác chuẩn bị về mọi mặt, nhất là liên tục củng cố quyết tâm chiến đấu cho bộ đội trong suốt quá trình Chiến dịch.
Theo sát bước chân chiến sĩ, ngày 13/9, Bác rời Sở chỉ huy Chiến dịch đến mặt trận Đông Khê, trực tiếp theo dõi diễn biến và chỉ đạo trận mở màn Chiến dịch tiêu diệt cụm cứ điểm Đông khê tại đài quan sát Chiến dịch (ở đỉnh Ngườm Cuông, núi Báo Đông). Khi trận đánh gặp khó khăn, người đồng ý với đề nghị của Bộ chỉ huy Chiến dịch cho các đơn vị lui ra ngoài rút kinh nghiệm, chấn chỉnh lại đội hình, củng cố thêm quyết tâm và chỉ thị: Dù khó khăn đến đâu cũng kiên quyết khắc phục đánh cho kỳ thắng trận đầu.
|
Bác Hồ và Tướng Giáp tại chiến dịch Biên giới. Ảnh TL
|
Nhử thú dữ vào tròng
Ngay sau chiến thắng đó, Bác Hồ và Bộ chỉ huy nhận định địch có thể chiếm lại Đông khê để đón quân ở Cao bằng rút lui. Do vây, ý đồ tác chiến của ta là “ nhử thú dữ vào tròng” để “ khép vòng lưới thép” tiêu diệt địch. Đúng như dự kiến, Bộ chỉ huy quân Pháp ở Đông Dương quyết định rút lực lượng đồn trú ở thị xã Cao Bằng Sác-tông chỉ huy về Đông Khê theo Đường số 4; đông thời, sử dụng binh đoàn cơ động do Lơ Pa-giơ chỉ huy từ Thất Khê lên chiếm lại Đông khê làm bàn đạp đón cánh quân từ Cao Bằng về.
Cuộc chiến đấu vây đánh binh đoàn Lơ Pa-giơ diễn ra quyết liệt từ ngày 2/10 ở các khu vực Khâu Áng, Khâu Luông, Nà Mục, Xuân Hòa… phía Tây Nam Đông Khê. Trong thư gửi các chiến sĩ, ngày 6/10, Bác Hồ nhấn mạnh: “Hiện nay tình hình rất có lợi cho ta. Vậy các chiến sĩ phải quyết tâm tiêu diệt địch cho kỳ hết để giành lấy toàn thắng. Bác theo dõi cuộc chiến đấu anh dũng của các chú từng giờ”.
Như được tiếp thêm sức mạnh, bộ đội ta nhất tề xông lên tiêu diệt địch. Đến chiều 8/10, Lơ Pa-giơ cùng Ban tham mưu và tàn quân địch bị bắt gọn. Khi binh đoàn Lơ Pa-giơ bị tiêu diệt về căn bản, có cán bộ thương bộ đội quá mệt đề nghị xin nghỉ một ngày để lấy lại sức rồi sẽ đánh tiếp binh đoàn Sác- tông.
Để không lỡ thời cơ diệt địch, Bác Hồ liền viết thư cho cán bộ, chiến sĩ trong chiến dịch: “Từ ngày kháng chiến đến nay, trận này là trận đầu tiên bộ đội ta đánh vận động liên tiếp luôn mấy ngày. Đó là một cuộc thử thách lớn. Các chú không quản mệt nhọc, đói rét, ra sức thi đua giết địch… Các chú hoàn thành bảy phần mười cuộc thử thách một cách dũng cảm. các chú cố gắng mà tiêu diệt nốt binh đoàn Sác- tông nhé. Bác và Tổng tư lệnh đã ra lệnh khao các chú một bữa thịt”.
Nhận được thư Bác, quân ta vô cùng phấn khởi, quên hết mệt nhọc, nô nức tiến công địch ở các khu vực Bản Bẹ, Bản Ca, điểm cao 477… Đến 17 giờ ngày 7/10, phần lớn binh đoàn Sác- tông bị tiêu diệt và bắt làm tù binh, trong đó có Sac-tông cùng Ban tham mưu và tên Tỉnh trưởng Cao Bằng. Tác động dây chuyền sau khi hai binh đoàn Lơ Pa-giơ và Sác- Tông bị tiêu diệt đã lan nhanh, sâu rộng hơn dự kiến. Địch ở Thất Khê hoang mang, dao động tột độ và tháo chạy. Chớp thời cơ , bộ đội ta truy kích và giải phóng Na sầm. Hoảng sợ trước thất bại nặng nề, mấy ngày sau địch tự động rút bỏ Đồng Đăng, Lộc Bình, An Châu và Đình Lập (Lạng Sơn).
Như vậy, sau 29 ngày đêm chiến đấu liên tục (16/9- 14/10), Chiến dịch Biên giới kết thúc thắng lợi. Ta đã đánh và tiêu diệt gần 10 tiểu đoàn địch, loại khỏi vòng chiến đấu 8.296 tên, bắt được toàn bộ ban chỉ huy hai binh đoàn Lơ Pa- giơ, Sac-tông và đồn Đông Khê; thu 3.000 tấn vũ khí, phương tiện chiến tranh của địch; giải phóng hoàn toàn khu vực biên giới từ Cao Bằng đến Đình Lập.
Trung tướng Ma Thanh Toàn còn đánh giá, Chiến dịch Đông Khê – Đường 4 năm 1950 ngang tầm Chiến dịch Điện Biên Phủ, ngang tầm Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử tháng 4/1975. Hiện tại bản Nà Lạn (xã Đức Long, Thạch An, Cao Bằng) đã có khu nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh với chiến thắng Biên giới được xếp hạng di tích quốc gia. Trung tướng Toàn đề nghị, các cấp từ xã Đức Long - huyện Thạch An - tỉnh Cao Bằng, từ Quân khu I đến Bộ Quốc Phòng, từ Bộ VHTT&DL đề nghị lên Chính phủ công nhận di tích ở xã Đức Long là di tích lịch sử văn hóa đặc biệt.
* Bài viết đã được Báo GDVN biên tập và đặt tiêu đề.
Trung tướng Ma Thanh Toàn
