Tùy thuộc vào phong tục tập quán và điều kiện kinh tế của mỗi gia đình sẽ có mâm lễ cúng ngày Rằm khác nhau nhưng đều thể hiện sự biết ơn cùng tấm lòng thành kính đối với ông bà tổ tiên, Phật thánh và cầu mong một năm an lành, may mắn.
Thành ngữ có câu:
Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng
Giỗ tết cả năm không bằng ngày rằm tháng Giêng
Ngoài tới chùa cầu bình an, may mắn, sức khỏe trong ngày Rằm, người Việt cũng rất coi trọng lễ cúng tại nhà trong Tết Nguyên Tiêu. Các gia đình thường sắm hai lễ, một là cúng Phật cúng thần linh, hai là cúng gia tiên vào giờ Ngọ.
Mâm cỗ cúng Phật
Mâm lễ cúng Phật thường là đồ chay gồm hoa quả, trà nước, chè xôi. Ngày nay nhiều gia đình cúng rằm bằng bánh trôi, bánh chay, có thể tự tay làm hoặc mua từ bên ngoài với mong ước mọi việc trong năm sẽ hanh thông, trôi chảy và tròn đầy.
 |
| Nhiều gia đình cúng Rằm bằng bánh trôi, bánh chay |
Sự hài hòa về ngũ hành được thể hiện qua màu sắc của các món ăn, có màu vàng của hành kim, màu xanh của hành mộc, màu trắng của hành thủy, màu đỏ của hành hỏa cuối cùng là màu đen của hành thổ. Ăn đồ chay khiến tâm hồn được thanh lọc, tạo sự cân bằng, hướng tới sự tĩnh tâm.
Mâm cỗ cúng gia tiên
Mâm lễ cúng gia tiên thường là mâm lễ mặn đối với những gia đình không theo đạo Phật, khá giống với mâm cỗ ngày Tết. Mâm cỗ mặn thường có 4 bát, 6 đĩa. Với nhà khá giả có thể có nhiều hơn.
Những món ăn trong mâm cỗ cúng cũng thể hiện những ước mong riêng của người Việt. Bánh chưng tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở của muôn loài; thịt lợn đã chế biến thuộc về âm, dưa hành rau củ thuộc về dương, âm dương hài hòa tượng trưng cho sự phát triển.
 |
| Mâm cỗ cúng gia tiên khá giống với mâm cỗ ngày Tết |
Ngoài ra trong mâm cỗ còn có thể có thêm cơm tẻ là lương thực hàng ngày. Mâm cỗ có nếp có tẻ, có âm dương đầy đủ để sinh sôi nảy nở. Bát nước chấm đặt giữa mâm hình tròn tượng trưng cho trời đất vũ trụ, kết nối cổ kim.
Mâm cơm cúng ngày Rằm tháng Giêng cũng phải có đầy đủ các vị. Vị mặn của nước chấm, vị cay của ớt, vị chua của đĩa dưa hành, vị ngọt của bánh, tất cả tạo nên mâm cỗ đủ đầy, cầu mong yên ấm an lành, xua đi những đen đủi có thể đến trong năm mới.
Ngoài ra còn có các vật phẩm khác như:
- Hương hoa vàng mã;
- Đèn nến;
- Trầu cau;
- Rượu
