Ngày 21/1, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Đề án Phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn 2010-2020.
Được biết, Đề án "Phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn 2010-2020" ban hành kèm theo Quyết định số 959/QĐ-TTg ngày 22/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ.
Theo đó, Quyết định số 959/QĐ-TTg đặt ra mục tiêu “Xây dựng và phát triển các trường trung học phổ thông chuyên thành một hệ thống cơ sở giáo dục trung học có chất lượng giáo dục cao, đạt chuẩn quốc gia, có trang thiết bị dạy học đồng bộ, hiện đại đảm bảo thực hiện nhiệm vụ phát hiện những học sinh có tư chất thông minh, đạt kết quả xuất sắc trong học tập để bồi dưỡng thành những người có lòng yêu đất nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc; có ý thức tự lực; có nền tảng kiến thức vững vàng; có phương pháp tự học, tự nghiên cứu và sáng tạo; có sức khỏe tốt để tạo nguồn tiếp tục đào tạo thành nhân tài, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế. Các trường trung học phổ thông chuyên là hình mẫu của các trường trung học phổ thông về cơ sở vật chất, đội ngũ nhà giáo và tổ chức các hoạt động giáo dục”.
 |
Quang cảnh hội nghị. Ảnh: Báo Giáo dục và Thời đại |
Đề án 959 đã đề ra 6 mục tiêu chi tiết và 6 nhiệm vụ giải pháp để thực hiện các mục tiêu. Sau 10 năm thực hiện Đề án, hệ thống trường trung học phổ thông chuyên đã có sự phát triển mạnh mẽ về quy mô, chất lượng giáo dục và đã đạt được nhiều kết quả nổi bật.
Cụ thể, hệ thống trường chuyên được củng cố và phát triển từ 68 trường chuyên năm 2010 tăng lên 77 năm 2020, đảm bảo mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã có ít nhất một trường chuyên, có nơi có 2 trường chuyên phù hợp với điều kiện và mục tiêu phát triển của địa phương; Quy mô số lượng học sinh đã tăng, tổng số học sinh chuyên chiếm khoảng 2,7% số học sinh trung học phổ thông trên toàn quốc.
Các trường chuyên được đầu tư nâng cấp thành các trường đạt chuẩn quốc gia từ 21 năm 2010 lên 60 trường chuẩn năm 2020 và có chất lượng giáo dục cao; Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học của các trường chuyên từng bước được tăng cường: thiết bị dùng chung và thiết bị dạy học môn chuyên phục vụ cho giảng dạy, bồi dưỡng học sinh năng khiếu. 15 trường trọng điểm quốc gia phát triển, trở thành hình mẫu của các vùng.
Các tỉnh đều có quy định về chính sách đặc thù để thu hút giáo viên về dạy trường chuyên, đảm bảo yêu cầu số lượng, hợp lý về cơ cấu và đạt mức cao của chuẩn nghề nghiệp; tăng cường đầu tư kinh phí cho việc bồi dưỡng, phát triển chuyên môn, nghiệp vụ, tin học, ngoại ngữ cho đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý trường chuyên.
Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên của trường chuyên về cơ bản đã có chuyển biến đáng kể về chất lượng. So với trường trung học phổ thông bình thường khác, đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý của trường chuyên đã có những bước đột phá về trình độ đạo tạo, năng lực chuyên môn. Đây cũng là thành tựu nổi bật đáng ghi nhận khi triển khai thực hiện Đề án.
Chất lượng giáo dục trong các trường chuyên có chuyển biến tích cực. Các nhà trường đã chủ động, linh hoạt xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông phù hợp với điều kiện và mục tiêu của từng trường nhằm thực hiện giáo dục toàn diện và phát huy cao nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của từng học sinh, dần tiếp cận với chương trình giáo dục hiện đại trong khu vực và trên thế giới.
Tổ chức dạy học thí điểm một số môn khoa học bằng tiếng Anh, đưa một số nội dung môn khoa học của chương trình quốc tế tích hợp chương trình giáo dục phổ thông để giảng dạy bằng tiếng Anh. Triển khai các chương trình giảng dạy và tổ chức các hoạt động nhằm tăng cường năng lực ngoại ngữ của học sinh.
Tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với các hình thức phong phú, đa dạng với nhiều nội dung, hình thức mới theo nhu cầu, phù hợp với học sinh, tổ chức các câu lạc bộ thể thao, nghiên cứu khoa học... thu hút đông đảo học sinh của toàn trường (học sinh lớp chuyên và lớp không chuyên) cùng tham gia. Trường chuyên đã tạo ra được một môi trường học tập năng động, sáng tạo, chủ động, tích cực cho cả học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý.
Chất lượng giáo dục đại trà được cải thiện rõ rệt. Tỉ lệ học sinh giỏi của trường chuyên trong cả nước tăng dần qua các năm, năm 2020 tăng gần gấp đôi so với năm 2010. Đối với giáo dục mũi nhọn, trong các năm gần đây, số lượng và chất lượng giải quốc tế của học sinh Việt Nam đã có được sự chuyển biến rất tích cực. Năm 2020, 24/24 thí sinh Việt Nam tham dự các kỳ thi này đều đoạt giải; trong đó có 09 huy chương Vàng, 08 huy chương Bạc, 05 huy chương Đồng và 02 bằng khen.
Sự liên thông giữa việc phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở trường chuyên với việc đào tạo ở đại học tuy còn hạn chế nhưng đã có bước phát triển tích cực; học sinh có năng khiếu nổi bật được vào học tại các lớp cử nhân tài năng, kỹ sư chất lượng cao của các trường đại học chất lượng cao trong nước và các trường đại học có uy tín ở nước ngoài để tiếp tục đào tạo, phát triển năng khiếu.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học đã có quy định về xét tuyển thẳng, ưu tiên xét tuyển thẳng đối với những học sinh đoạt giải trong các kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia, quốc tế và trong các cuộc thi khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia, quốc tế. Các trường đại học đã hỗ trợ tích cực cho học sinh các trường trung học phổ thông chuyên trong việc nghiên cứu khoa học.
Về hợp tác quốc tế: Gần 1/3 số trường chuyên trên cả nước hợp tác với cơ sở giáo dục có uy tín trong khu vực và quốc tế nhằm trao đổi kinh nghiệm, thu hút nguồn lực vào phát triển hệ thống các trường chuyên. Hợp tác quốc tế trong giảng dạy ngoại ngữ tại các trường chuyên từng bước được đẩy mạnh.
Mọi nguồn lực đầu tư cho trường chuyên đạt được kết quả. Đối với nguồn vốn ngân sách địa phương, một số tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương đã quan tâm đầu tư nguồn lực từ ngân sách địa phương để đầu tư xây dựng mới các trường THPT chuyên hiện đại nâng tầm khu vực. Ngoài ra một số địa phương đã huy động được nguồn vốn từ các doanh nghiệp đầu tư cơ sở vật chất.
Hệ thống trường chuyên còn bộc lộ nhiều hạn chế
Mặc dù mô hình hoạt động của trường chuyên trong 10 năm qua đã khẳng định được phần nào vị trí là hình mẫu để có thể nhân rộng về chất lượng giáo dục tại các trường phổ thông khác, hệ thống trường chuyên còn bộc lộ một số hạn chế như:
Một số tỉnh chưa đạt mục tiêu về quy mô học sinh. Tỷ lệ trường chuyên chưa đạt chuẩn quốc gia vẫn còn khá cao. Các thiết bị dạy học hiện đại chưa được khai thác và sử dụng hiệu quả nhất. Trình độ về ngoại ngữ của giáo viên chuyên và cán bộ quản lý hiện nay chưa thể đáp ứng và theo kịp với tốc độ hội nhập quốc tế ngày càng mạnh mẽ.
Việc xây dựng Kế hoạch giáo dục của nhà trường ở một số nơi vẫn đang coi nặng việc tổ chức bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi, chưa tăng cường nhiều cho học sinh thêm các kỹ năng thực hành, thí nghiệm, nghiên cứu khoa học và các kỹ năng mềm khác. Các chương trình tiên tiến của nước ngoài để đưa vào nhà trường tham khảo còn khiêm tốn; việc tổ chức dạy học thí điểm các môn khoa học bằng tiếng Anh còn hạn chế.
Liên thông giữa trường chuyên và đại học chưa sâu rộng. Việc hợp tác giữa các trường chuyên với các cơ sở giáo dục ở nước ngoài vẫn còn nhiều hạn chế, nhiều hoạt động hợp tác với các cơ sở giáo dục nước ngoài còn chưa có tính chủ động cao.
Phương hướng phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn tiếp theo
Trong giai đoạn tới, hệ thống trường chuyên cần tiếp tục phát huy những thành quả hiện có để đảm bảo các mục tiêu:
Tiếp tục tăng cường cơ sở vật chất theo hướng đồng bộ, hoàn thiện bổ sung tăng cường các thiết bị dạy học hiện đại, trang bị các nguồn học liệu mở đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và chương trình chuyên sâu.
Tăng cường nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục.
Đổi mới tổ chức, quản lý hoạt động của trường chuyên phù hợp với xu thế thời đại mới: xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường đảm bảo ngoài việc phát triển giáo dục mũi nhọn cần tăng cường giáo dục toàn diện cho học sinh, đổi mới quản lý tổ chức hoạt động của nhà trường để các trường chuyên trở thành hình mẫu về phát huy quyền/ trách nhiệm tự chủ về chuyên môn của nhà trường và giáo viên; vai trò tự chủ của học sinh/ tập thể học sinh gắn với các câu lạc bộ khoa học của học sinh.
Xây dựng Khung chương trình nâng cao cho các trường chuyên trên cơ sở phát triển chương trình giáo dục phổ thông 2018, bảo đảm đáp ứng các yêu cầu cần đạt của chương trình, phù hợp với điều kiện và mục tiêu của từng trường chuyên nhằm thực hiện giáo dục toàn diện và phát huy cao nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của từng học sinh.
Hoàn thiện các cơ chế chính sách đặc thù đối với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh nhằm thu hút xã hội hóa, tăng cường liên thông giữa giáo dục chuyên sâu và Đại học, tăng cường hợp tác quốc tế.
Để hệ thống trường chuyên tiếp tục phát huy được những hiệu quả của mô hình giáo dục chất lượng cao, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị:
Thứ nhất, với Chính phủ:
Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành Trung ương liên quan tiếp tục xây dựng và trình Đề án “Phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn 2022 - 2032” nhằm tiếp tục đổi xây dựng hệ thống chuyên trở thành các trường chất lượng cao, đặt trên nền tảng của các trường chuyên hiện có.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương lồng ghép thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu về phát triển hệ thống trường chuyên nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong chương trình, kế hoạch, đề án, dự án phát triển kinh tế, xã hội của Bộ, ngành, địa phương hằng năm và trong từng giai đoạn.
Thứ hai, đối với các địa phương:
Chỉ đạo các sở, ban, ngành đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến những thành tựu đạt được của hệ thống trường chuyên nhằm tăng cường nhận thức đúng đắn về mục tiêu giáo dục của trường chuyên đào tạo tinh hoa cho đất nước.
Quy hoạch, sắp xếp hệ thống trường chuyên phù hợp, cân nhắc việc xây dựng 2 trường chuyên tại các thành phố lớn, tập trung phát triển 1 trường chuyên tại các tỉnh, bên cạnh đó có thể xây dựng hệ thống trường chất lượng cao. Xây dựng cơ chế, chính sách, chỉ đạo đẩy mạnh xã hội hóa, huy động các nguồn lực xã hội tham gia đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại cho các trường chuyên còn thiếu, xây dựng trường chuyên tư thục theo hướng phát triển toàn diện cho học sinh. Trong công tác quy hoạch, ưu tiên diện tích mở rộng cho trường chuyên, đảm bảo trường chuyên đạt chuẩn quốc gia.
