Đứng trước những nguy cơ tổn hại về sức khỏe tâm thần của học sinh, có thể thấy, nhu cầu tư vấn tâm lý cho học sinh trong học đường ngày càng trở nên cần thiết.
Quan trọng là vậy, song, thời gian qua, công tác này tại các trường phổ thông công lập mới chỉ được triển khai ở mức các giáo viên và nhân viên y tế kiêm nhiệm. Chưa có đủ chuyên môn, lại cùng lúc phải thực hiện các nhiệm vụ khác nhau, nên công tác tư vấn tâm lý trong các cơ sở giáo dục công lập thường không thể phát huy tối đa hiệu quả.
Hiện, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Thông tư quy định mã số, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp, bổ nhiệm và xếp lương viên chức tư vấn học sinh trong các cơ sở giáo dục phổ thông và trường chuyên biệt công lập.
Theo đó, chức danh nghề nghiệp viên chức tư vấn học sinh bao gồm:
1. Viên chức tư vấn học sinh hạng III - Mã số: V.07.07.24 (từ hệ số lương 2,34 đến 4,98).
2. Viên chức tư vấn học sinh hạng II - Mã số: V.07.07.23 (từ hệ số lương 4,00 đến 6,38)
3. Viên chức tư vấn học sinh hạng I - Mã số: V.07.07.22 (từ hệ số lương 4,40 đến 6,78).
Thông tư này được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những khó khăn đang tồn tại của công tác tư vấn tâm lý học đường.
Cần viên chức tư vấn có bằng đại học trở lên chuyên ngành Tâm lý học, Xã hội học, Công tác xã hội
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Lê Thị Thu - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông chuyên Hùng Vương (Gia Lai) đánh giá: “Thông tư trên có 3 chương và 12 điều. Thông tư quy định bổ sung vị trí việc làm tư vấn học sinh trong các cơ sở giáo dục phổ thông công lập và trường chuyên biệt là một điểm mới, thể hiện sự quan tâm của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong chăm sóc sức khỏe tâm thần cho học sinh trong trường học và công tác xã hội trường học.
Trong Thông tư đã hướng dẫn chi tiết cho cán bộ quản lý về nhiệm vụ, tiêu chuẩn chuyên môn, tiêu chuẩn năng lực của viên chức thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường học và cách bổ nhiệm xếp lương theo chức danh nghề nghiệp viên chức tư vấn tâm lý.
Theo tôi, sẽ có một số thuận lợi: Thứ nhất, trường có căn cứ để xét tuyển viên chức tâm lý học sinh theo đúng tiêu chuẩn về chuyên môn, tiêu chuẩn về năng lực phù hợp với chức năng nhiệm vụ của viên chức tham vấn tâm lý.
Thứ hai, trường có căn cứ để thành lập Tổ tư vấn tâm lý và xác định định mức giảm tiết dạy (giáo viên kiêm nhiệm).
Thứ ba, có cơ sở pháp lý để Tổ tư vấn tâm lý học đường hoạt động trong bối cảnh những bất ổn tâm lý trong học sinh là vấn đề nhức nhối trong thời gian qua với những biểu hiện tiêu cực như bạo lực học đường, tình trạng bắt nạt trên mạng, học sinh bị rối nhiễu tâm lý dẫn tới các hành vi lệch lạc, tiêu cực…”.
Chia sẻ về kinh nghiệm của nhà trường, cô Lê Thị Thu cho biết: “Hiện tại, Trường Trung học phổ thông chuyên Hùng Vương có Tổ tư vấn tâm lý học đường và có phòng tâm lý để Tổ tư vấn tâm lý hoạt động. Nhà trường cũng đang bố trí giáo viên kiêm nhiệm. Trong thời gian tới, nhà trường cần viên chức tư vấn học sinh có bằng đại học trở lên chuyên ngành đào tạo một trong những ngành: Tâm lý học, Xã hội học, Công tác xã hội.
Trong thời gian qua, nhà trường đã thành lập Tổ tư vấn tâm lý học đường nhằm phòng ngừa, hỗ trợ và can thiệp (khi cần thiết) đối với học sinh đang gặp phải khó khăn về tâm lý trong học tập và cuộc sống để tìm hướng giải quyết phù hợp, giảm thiểu tác động tiêu cực có thể xảy ra; góp phần xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện và phòng, chống bạo lực học đường.
Bên cạnh đó, Tổ tư vấn tâm lý học đường giúp hỗ trợ học sinh rèn luyện kỹ năng sống; tăng cường ý chí, niềm tin, bản lĩnh, thái độ ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ xã hội; rèn luyện sức khỏe thể chất và tinh thần, góp phần xây dựng và hoàn thiện nhân cách”.
Theo nữ Hiệu trường, nội dung tư vấn gồm: Tư vấn tâm lý lứa tuổi, giới tính, hôn nhân, gia đình, sức khỏe sinh sản vị thành niên phù hợp với lứa tuổi; tư vấn, giáo dục kỹ năng, biện pháp ứng xử văn hóa, phòng, chống bạo lực, xâm hại và xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện; tư vấn tăng cường khả năng ứng phó, giải quyết vấn đề phát sinh trong mối quan hệ gia đình, thầy cô, bạn bè và các mối quan hệ xã hội khác. Được thể hiện qua các hình thức: Diễn đàn, hóa trang, vẽ tranh, các cuộc thi, đóng vai, tiểu phẩm...
Về hình thức thực hiện: Tổ tư vấn tâm lý xây dựng các chuyên đề về tư vấn tâm lý cho học sinh tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, diễn đàn, đóng vai, tiểu phẩm, vẽ tranh, các cuộc thi viết về các chủ đề liên quan đến nội dung cần tư vấn cho học sinh; thiết lập kênh thông tin, cung cấp tài liệu, thường xuyên trao đổi với cha mẹ học sinh về diễn biến tâm lý và các vấn đề cần tư vấn, hỗ trợ cho học sinh.
Song song với đó, thực hiện tư vấn, tham vấn riêng, tư vấn nhóm, trực tiếp tại phòng tư vấn.
Giáo viên kiêm nhiệm công tác tư vấn tâm lý được hưởng định mức giảm tiết dạy theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo...”.
Nhiều thuận lợi khi có viên chức tư vấn học sinh trong trường công lập
Cô Trần Thu Hằng - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Tả Ngải Chồ (huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai) cũng chia sẻ: “Hiện nay, phần lớn các cơ sở giáo dục phổ thông công lập đều chưa có viên chức làm nhiệm vụ tư vấn học đường. Công tác tư vấn học sinh đều được thực hiện dưới hình thức giao cho giáo viên kiêm nhiệm. Thông tư này tới đây được ban hành sẽ là căn cứ để thực hiện tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức tư vấn học sinh trong các cơ sở giáo dục phổ thông công lập, khắc phục tình trạng không có biên chế tuyển dụng như hiện nay.
Các quy định trong dự thảo chặt chẽ, cụ thể, đầy đủ, đảm bảo, các trường học sẽ có viên chức tư vấn học sinh trong các cơ sở giáo dục phổ thông và trường chuyên biệt công lập, bao gồm: trường tiểu học; trường trung học cơ sở; trường trung học phổ thông; trường phổ thông có nhiều cấp học; trường trung học phổ thông chuyên; trường phổ thông dân tộc nội trú; trường phổ thông dân tộc bán trú; trường, lớp dành cho người khuyết tật.
Theo đó, bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp viên chức tư vấn học sinh hạng III đối với viên chức được tuyển dụng vào vị trí việc làm viên chức tư vấn học sinh và đáp ứng yêu cầu về tập sự theo quy định hoặc đang làm công tác tư vấn học sinh trong các cơ sở giáo dục phổ thông công lập, đủ tiêu chuẩn quy định”.
Theo cô Trần Thu Hằng, khi có viên chức tư vấn học đường, các trường học sẽ có những thuận lợi như sau: Có viên chức tham mưu xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện công tác tư vấn học sinh của nhà trường.
Báo cáo định kỳ, thường xuyên theo quy định đảm bảo sâu sát.
Quản lý, theo dõi hệ thống hồ sơ, sổ sách liên quan đến công tác tư vấn học sinh.
Thực hiện các hoạt động tư vấn, hỗ trợ cho học sinh khi gặp vấn đề khó khăn ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất.
Phối hợp với tốt với giáo viên, nhân viên trong nhà trường, các tổ chức, cá nhân ngoài nhà trường tổ chức đánh giá, rà soát phòng ngừa và thực hiện các hoạt động tư vấn học sinh.
Ngoài ra, phối hợp với giáo viên trong các hoạt động giáo dục học sinh liên quan đến công tác tư vấn.
Theo Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Tả Ngải Chồ, nhu cầu tư vấn cho học sinh tại nhà trường là rất lớn, bởi trường có đông học sinh, nhiều độ tuổi, nhiều hoàn cảnh sống, nhiều môi trường sống khác nhau mà giáo viên chủ nhiệm, giáo viên kiêm nhiệm làm công tác tư vấn cho học sinh không thể bao quát, tìm hiểu hết được. Đặc biệt các vấn đề tâm lý học sinh ngày càng phức tạp hơn, tác động xã hội đến môi trường học ngày càng lớn hơn, hàng loạt vụ bạo lực học đường diễn ra ở nhiều nhà trường trên cả nước gây bức xúc trong dư luận, vấn đề cần có nhân viên tư vấn học sinh càng được đặt ra bức thiết hơn.
Thời gian qua, Trường Trung học cơ sở Tả Ngải Chồ đã thực hiện một số giải pháp như sau: Ngay từ đầu năm học, nhà trường đã phân công 01 giáo viên nhiệt tình có trách nhiệm, hiểu biết về tâm sinh lý lứa tuổi, thường xuyên đi sâu đi sát, quan tâm đến đối tượng học sinh làm công tác kiêm nhiệm tư vấn tâm lý học sinh.
Đồng thời, có kế hoạch hoạt động cụ thể. Thường xuyên theo dõi các đối tượng học sinh để nắm bắt tâm tư tình cảm nguyện vọng, mong muốn để tư vấn kịp thời.
Nhà trường cũng lựa chọn các vấn đề nóng, cấp thiết để tư vấn cho học sinh như: Bạo lực học đường, sinh sản và giới tính, vấn đề tình bạn, tình yêu của lứa tuổi học trò, mối quan hệ giữa học sinh và phụ huynh...
Thường xuyên liên hệ với phụ huynh học sinh để theo dõi các em học sinh trong quá trình học tập ở nhà. Lập hồ sơ tư vấn cho các em học sinh đặc biệt tại các lớp. Thường xuyên tổ chức các hoạt động tập thể để tăng cường mối quan hệ đoàn kết giữa học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên.
Ngoài ra, phối hợp tốt với các tổ chức Đội, Đoàn; phối hợp tốt với phụ huynh; phối hợp tốt với y tế để khám chữa bệnh cho học sinh, phối hợp với công an để giáo dục pháp luật cho học sinh.
Tuyển dụng được người tâm huyết là rất khó, hoặc tuyển được nhưng cần đào tạo thêm
Mặc dù được đánh giá là tạo thuận lợi cho nhà trường và học sinh, tuy nhiên, cũng có một số cơ sở giáo dục chia sẻ rằng, có chức danh nghề nghiệp, song, việc các trường công lập có thể tuyển dụng được hay không thì còn chưa thể nói trước.
Cô Hằng cho rằng: “Ý kiến trên cũng có phần đúng, bởi để tuyển dụng được người làm công tác tư vấn học sinh trong trường học phải có bằng tốt nghiệp đại học trở lên chuyên ngành đào tạo thuộc một trong những ngành: tâm lý học, công tác xã hội, xã hội học, đào tạo giáo viên theo chuyên ngành tương ứng với cấp học được tuyển dụng... ngoài ra còn có rất nhiều yêu cầu khắt khe vậy nên để tuyển dụng được người tâm huyết là rất khó. Hoặc có tuyển dụng được nhưng cần đào tạo thêm”.
Theo nữ Hiệu trưởng, để công tác tư vấn cho học sinh được triển khai hiệu quả, cần coi đây là một việc làm quan trọng, hữu ích bởi muốn đạt được hiệu quả giáo dục cần phải hiểu rõ về đối tượng mình muốn giáo dục là ai, có đặc điểm tâm sinh lý như thế nào, thường gặp phải những trở ngại gì trong quá trình học tập ở trường.
Nữ Hiệu trưởng cũng đánh giá mức lương của viên chức tư vấn học sinh như trong dự thảo là hoàn toàn phù hợp, và cần nhanh chóng có chức danh này trong nhà trường.
Tập huấn, bồi dưỡng cho giáo viên khi chưa tuyển được viên chức tư vấn
Trước thông tin sẽ có viên chức tư vấn học sinh trong các trường phổ thông và chuyên biệt công lập, bà Phạm Hoa Hòa - Phó Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thủ Dầu Một (tỉnh Bình Dương) cũng có một số chia sẻ.
Bà Hòa bày tỏ: “Hiện nay, tại các nhà trường, vẫn chưa có nhân viên tư vấn tâm lý chính thức, nên chủ yếu do giáo viên hoặc nhân viên y tế kiêm nhiệm . Tuy nhiên, nhu cầu tư vấn tâm lý của các em là rất lớn, nhất là ở các trường có số học sinh càng lớn, nhu cầu ấy lại càng cao. Đặc biệt, có những lớp có trẻ tự kỷ, tăng động, nhiều khi sẽ xảy ra những trường hợp cần can thiệp... Một số nhà trường cũng mời chuyên gia tư vấn tâm lý về hỗ trợ tháo gỡ các vấn đề cho học sinh, nhưng không nhiều trường làm được như vậy, vì còn phụ thuộc vào kinh phí.
Tới đây, khi có vị trí viên chức tư vấn tâm lý học sinh một cách “danh chính ngôn thuận”, chắc chắn sẽ mang đến nhiều thuận lợi cho các nhà trường.
Một phần, các trường có thể tuyển dụng những nhân viên được đào tạo bài bản, đúng chuyên môn, trình độ. Hơn nữa, có được một nhân viên chuyên trách lĩnh vực này, sẽ có thể thường xuyên bao quát, nắm bắt tình hình của các em học sinh toàn trường.
Từ trước đến nay, các trường trên địa bàn thành phố thường triển khai theo hướng cho nhiều giáo viên thay phiên kiêm nhiệm nhiệm vụ này. Vậy nên, có những trường hợp, các em học sinh buổi trước đang tâm sự với thầy/cô này, thì lần tới, muốn gặp chính các thầy/cô đó để tâm sự, nhưng thầy/cô đó lại đang có tiết, nên không gặp được. Như vậy, vô tình khiến các em ngại chia sẻ vì không muốn nói với một thầy cô khác nữa, và vấn đề tâm lý của các em sẽ không được tháo gỡ ngay lúc đó...
Nếu có một nhân viên tư vấn tâm lý luôn thường trực ở phòng tư vấn, các em sẽ dễ dàng tiếp cận và chia sẻ, sau khi chia sẻ và giải tỏa, tâm trạng sẽ tốt hơn, có thể việc học tập cũng ổn định, tích cực hơn”.
Tuy nhiên, giống như nhiều cán bộ quản lý khác trăn trở, Phó Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thủ Dầu Một cũng băn khoăn: “Phải làm sao để những sinh viên mới tốt nghiệp các chuyên ngành như Tâm lý học, Xã hội học, Công tác xã hội... thực sự thấy được sự quan tâm đối với vị trí viên chức tư vấn trong các trường công lập, hay nói cách khác, phải có thể cạnh tranh được so với các vị trí tương tự tại trường tư thục, hay các trung tâm tư vấn tâm lý độc lập.
Đồng thời, làm sao thu hút được đội ngũ nhân viên tư vấn tâm lý học sinh phải là người thực sự “có tâm”, muốn cống hiến vì sự nghiệp giáo dục”.
Bên cạnh đó, bà Phạm Hoa Hòa cũng đề xuất: “Trong lúc các cơ sở giáo dục chưa tuyển dụng được viên chức tư vấn học sinh theo đúng chuyên môn, theo tôi, nên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên, để công tác kiêm nhiệm tư vấn học đường hiệu quả hơn”.
Đồng quan điểm đó, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông chuyên Hùng Vương cũng cho rằng, trước mắt, nên cải thiện đội ngũ sẵn có, để đảm bảo hiệu quả tư vấn trong học đường cho đến khi có thể tuyển dụng.
“Mặc dù được đánh giá là tạo thuận lợi cho nhà trường và học sinh, tuy nhiên, hiện tại vị trí việc làm này đang phải là kiêm nhiệm, và việc trường công lập có thể tuyển dụng được hay không thì còn chưa thể nói trước. Vì vậy, nhà trường sẽ sắp xếp, động viên giáo viên tự học, tự bồi dưỡng để lấy chứng chỉ” - cô Lê Thị Thu nhấn mạnh.
