Giáo dục, những bất thường và … bình thường!

Hàng loạt tờ báo chạy tít: “Nhiều chuyên gia, giáo sư cũng phải “bó tay” với đề thi Trung học phổ thông quốc gia năm 2018” hay “Giáo sư từng chinh phục huy chương vàng Toán quốc tế cũng "bó tay" với đề thi Toán Trung học phổ thông quốc gia”,…

Nếu quả thật đề thi khiến giáo sư cũng phải “bó tay” thì đương nhiên phải đặt ra câu hỏi:

Do đề khó quá khiến giáo sư “bó tay” hay giáo sư “bó tay” vì lĩnh vực mà giáo sư quan tâm phải ở tầm “quốc gia đại sự” chứ không phải là giải các bài toán thực tế?

Nếu đề khó quá thì vì sao Hà Giang, một tỉnh miền núi kết quả thi nhiều năm không có gì vượt trội mà học sinh nơi đây năm nay lại cao hơn hẳn nhiều tỉnh thành cả nước?

Nhận định của một số chuyên gia, nhà giáo đều tập trung vào khâu chấm thi, đa số ý kiến cho rằng không thể có gian lận trong phòng thi, tuy nhiên khẳng định như vậy có thể là hơi sớm.

Đã kiểm tra lại thì nên rà soát tất cả các khâu, từ khi thi đến khi công bố kết quả, chỉ có thế mới tránh bỏ sót sai phạm. 

Thông tin được ông Cục trưởng Mai Văn Trinh, (Cục Quản lý chất lượng - Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho hay đã phát hiện đối tượng gây ra sai phạm này.

Có hai khả năng, sai phạm do trình độ chuyên môn, nghiệp vụ kém của cán bộ thuộc Hội đồng thi hoặc sai phạm có chủ đích nhằm nâng điểm cho một số đối tượng “đặc biệt” (họ hàng, con em cán bộ) hoặc vì mục đích kinh tế?

Nếu khả năng thứ hai xảy ra thì xử lý thế nào các đối tượng sai phạm bao gồm cả cán bộ và thí sinh?

Không thể chỉ chấm lại bài thi và lấy kết quả mới thay thế kết quả cũ bởi không phải ngẫu nhiên các thí sinh được nâng điểm. 

Nếu sự gian dối trong kỳ thi chỉ đến từ phía cán bộ thì việc cần làm là phải xử lý hình sự cán bộ mắc sai phạm chứ không thể xử lý hành chính.

Về phía thí sinh, sau khi nộp bài, biết đáp án (qua truyền thông) thì đã có cơ sở để xác định mình được bao nhiêu điểm.

Điểm bài thi cao bất thường mà không có phản ứng chứng tỏ có thí sinh đó không trung thực, đồng ý với sự gian dối của người lớn.

Trường hợp này cần hủy kết quả thi của thí sinh, thậm chí với những thí sinh liên quan (được nâng điểm) nên cấm thi một thời gian.

Hàng trăm bài báo nói về sự bất thường ở Hà Giang với nghi ngờ có gì đó không bình thường trong công tác tổ chức thi, chấm thi. 

Người viết cho rằng gian lận thi cử trong môi trường giáo dục Việt Nam vốn không có gì lạ, nó xảy ra không chỉ với thí sinh là học sinh phổ thông mà cả với cán bộ, công chức, viên chức, điển hình là vụ thi viên chức giáo dục gần đây ở một tỉnh phía Nam mà báo chí đã phản ảnh.

Xin điểm qua vài sự bất thường xảy ra hàng ngày, ai cũng biết và đều coi là … bình thường:

Thứ nhất, trong khi kết quả thi của Hà Giang bị nghi ngờ và thực tế chứng tỏ sự nghi ngờ đó là đúng - qua phát biểu của ông Mai Văn Trinh - thì năm 2007, kết quả thi Trung học phổ thông quốc gia thấp một cách đặc biệt lại không bị nghi ngờ, lại được đón nhận với những lời khen ngợi, rằng đó là một kỳ thi minh bạch, không tiêu cực.

Nếu công nhận kết quả thi Trung học phổ thông quốc gia đạt trên 90% là bình thường thì tỷ lệ 67,5% của năm 2007 là không bình thường và ngược lại (xin xem bảng thống kê).

        Bảng 1: Tỷ lệ đỗ tốt nghiệp Trung học phổ thông quốc gia từ 2005 đến 2018

Nếu công nhận kỳ thi năm 2007 phản ánh đúng thực chất trình độ của thí sinh cả nước thì có nên xem kết quả những năm có tỷ lệ cao chót vót tới trên 95% (2011, 2012, 2013, 2014, 2017, 2018) là không “thực chất”? 

Xin nói thêm là những năm đầu nhiệm kỳ ông Phạm Vũ Luận làm Bộ trưởng (2010 - 2014) tỷ lệ tốt nghiệp Trung học phổ thông tăng vọt từ 92,7% lên đến 99%, năm cuối nhiệm kỳ (2015) tỷ lệ này đột ngột giảm xuống chỉ còn hơn 90%.

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ tiếp quản Bộ Giáo dục và Đào tạo từ tháng 4/2016 và tỷ lệ lập tức thay đổi từ 92,93% (2016) lên gần 98% (2018).

Thứ hai, khi ông Bộ trưởng cũ nói giáo dục là một “trận đánh lớn” thì ông Bộ trưởng mới nói:

“Tôi quan niệm giáo dục không phải là một trận đánh, giáo dục là con người…”. 

Quan điểm trái ngược nhau của hai vị Bộ trưởng có phải là nguyên nhân khiến giáo dục luôn “đổi mới”, khiến học sinh bị biến thành “chuột bạch” để thí nghiệm các “phương pháp đổi mới”, chẳng hạn “Bàn tay nặn bột”, “Vnen” hay “Công nghệ giáo dục”,…

Thứ ba, khi dân chúng than thở về chuyện sách giáo khoa thay đổi liên tục khiến năm nào cũng phải bỏ tiền mua cho con cháu thì lãnh đạo ngành Giáo dục và Đào tạo lại thấy bình thường, càng bán được nhiều sách, lợi nhuận càng “khủng”!

Thứ tư, khi cả xã hội sôi sục về chuyện “lò ấp tiến sĩ” và việc phong giáo sư, phó giáo sư năm 2018 thì có bao nhiêu cán bộ liên quan từ các Hội đồng chức danh bị đưa khỏi các hội đồng, bị kỷ luật thích đáng hay chỉ là những “vuốt ve từ vai trở xuống”?

Thứ năm, khi vấn nạn “đạo văn” xảy ra thường xuyên ở khá nhiều cơ sở giáo dục đại học (trong đó có không ít trường nổi tiếng) thì Bộ Giáo dục và Đào tạo đã làm gì ngoài vụ lùm xùm liên quan đến ông Hoàng Xuân Quế (Trường Kinh tế Quốc dân)?

Thứ n, khi…, và khi…

Nêu vài dẫn chứng để thấy, vụ việc Hà Giang không có gì đặc biệt, nó chỉ góp phần làm cho tiếng chuông báo động về chất lượng giáo dục vang to thêm, ngân xa thêm.

Nếu có gì đó “đặc biệt” thì phải kể đến đánh giá của một vị lãnh đạo, rằng “Kỳ thi tổ chức nghiêm túc, khách quan, an toàn, nhẹ nhàng được nhân dân các địa phương ủng hộ…”, rằng theo vị này thì “cơ bản là thành công”. (Vov.vn, 02/07/2018)

Ông Trần Đức Quý – Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Giang khẳng định:

“Sẽ làm rõ việc điểm thi bất thường và có câu trả lời thỏa đáng cho dư luận, không có chuyện bao che cho bất kỳ ai”. [1]

Khẳng định của ông Trần Đức Quý khiến người ta có cảm giác ông là người đứng ngoài trong vụ việc nghiêm trọng này và ông là người rất cương quyết chống thói gian dối trong thi cử.

Thực ra ông Trần Đức Quý chính là Trưởng ban chỉ đạo thi Trung học phổ thông Quốc gia tỉnh Hà Giang và vì thế không thể nói ông không chịu trách nhiệm tí gì về vụ việc đã xảy ra.

Ông Quý có thể không bao che cho ai nhưng liệu có nên tin ông cũng không hề “bao che” cho chính mình?

Đến đây thì một vấn đề cần được thảo luận thêm, đó là quy định trong Luật Giáo dục về việc học sinh học xong Trung học phổ thông cần phải qua một kỳ thi để công nhận tốt nghiệp.

Những năm gần đây, kỳ thi này được lồng ghép “2 trong 1” nghĩa là vừa dùng xét tốt nghiệp Trung học phổ thông (kết hợp với điểm học bạ) vừa dùng làm cơ sở để xét tuyển đại học, cao đẳng.

Cách thức thi này còn duy trì đến 2020 (theo ý kiến của Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ), sau 2020, nếu xuất hiện một vị Bộ trưởng khác thì … chưa biết!

Phải chăng đây cũng chỉ là một dạng “nhường nhiệm kỳ sau giải quyết”?

Người viết cho rằng “Sự kiện Hà Giang 2018” vẫn nằm trong phạm vi bao phủ của chiếc chăn “Giáo dục quốc gia” vốn đã quá cũ đến mức đang có nguy cơ “bục chỉ”.

Những “lò đào tạo tiến sĩ”, các vị giáo sư tố nhau “đạo văn”, những cơ sở giáo dục đại học bị dư luận đánh giá:  

“Nạn “đạo văn” lan tràn ở Đại học … Hà Nội”, vấn nạn mua bằng cấp trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức,… nếu không được giải quyết tận gốc thì không có cơ sở để khẳng định “Sự kiện Hà Giang 2018” sẽ không tái xuất hiện.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khá sốt sắng trong “vụ Hà Giang” nhưng chưa (hay không) thấy Bộ sốt sắng trong những vụ liên quan đến những cá nhân, cơ quan có tiếng tăm, chẳng hạn vụ lùm xùm giữa hai giáo sư Tồn - Thêm, vụ Trưởng khoa Lý luận Chính trị - Đại học Bách Khoa bị nghi “đạo văn”, vụ thi tuyển viên chức giáo dục tại Quảng Ngãi thí sinh từ rớt thành thủ khoa,… 

Chỉ với sự kiện Hà Giang, liệu đã đủ cơ sở để kết luận “Kỳ thi tổ chức chưa nghiêm túc, chưa khách quan và cơ bản là chưa thành công”? 

Nếu kỳ thi là “thành công” thì Hà Giang có bị “oan”, có bị đối xử không công bằng?

Tài liệu tham khảo: 

[1] https://vtc.vn/bo-gd-dt-phat-hien-sai-pham-trong-cham-thi-o-ha-giang-nam-2018-d413664.html