Vừa qua, Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có nhiều bài viết ghi nhận ý kiến phụ huynh, nhà trường liên quan đến những lo ngại xung quanh vấn đề sách giáo khoa, sách tham khảo giả, chất lượng kém. Để rõ hơn về nỗ lực phòng chống buôn bán sách giáo khoa giả từ nhà xuất bản, phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Tùng – Thành viên Hội đồng thành viên (HĐTV), Phó Tổng Biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN).
PV: Thời gian vừa qua, vấn đề sách giáo khoa giả, sách tham khảo bị in lậu là vấn đề gây nhức nhối. Đối với NXBGDVN, vấn nạn này đã ảnh hưởng ra sao đến đơn vị?
Ông Nguyễn Văn Tùng - Thành viên HĐTV, Phó Tổng Biên tập NXBGDVN: Hiện nay, vấn nạn sản xuất, buôn bán sách lậu, sách giả nói chung, trong đó có số lượng không nhỏ là sách giáo khoa, sách tham khảo... đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nhà xuất bản, đặc biệt là với NXBGDVN. Sách giáo dục của NXBGDVN hiện đang bị in và tiêu thụ lậu đứng đầu về số lượng, địa bàn, về mức độ thiệt hại.
Chỉ tính riêng từ đầu năm 2024 đến nay, cơ quan chức năng đã phát hiện và bắt giữ 15 vụ với 5,5 triệu cuốn sách các loại giả sản phẩm của NXBGDVN, giá trị ước tính trên 60 tỉ đồng.
Đối với các nhà xuất bản nói chung và NXBGDVN nói riêng, sách giả gây thiệt hại trực tiếp về kinh tế, giảm sút về doanh thu, do các ấn phẩm này thường được bán với chiết khấu cao vì không phải trả các chi phí như bản quyền, dạy thực nghiệm, giới thiệu, tập huấn…
Bên cạnh thiệt hại về kinh tế, sách giáo khoa giả ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, thương hiệu của NXBGDVN do chất lượng in kém, có sai sót về nội dung, hình thức. Độc giả khi mua phải những ấn phẩm này gây hiểu lầm là sách “chính hãng” của nhà xuất bản dẫn đến việc mất lòng tin vào chất lượng sách.
PV: Có một thực tế qua tìm hiểu của Tạp chí, nhiều độc giả cho biết họ mua phải sách giáo khoa kém chất lượng qua các sàn thương mại điện tử khá nhiều. Đơn vị có đánh giá gì về tình trạng này?
Ông Nguyễn Văn Tùng – Thành viên HĐTV, Phó Tổng Biên tập NXBGDVN: Hiện nay, sách giả, sách lậu ngày càng lộng hành và biến tướng. Ngoài tràn lan ở vỉa hè hay len lỏi vào nhà sách, sách giả, sách lậu còn tràn qua sàn thương mại điện tử, mạng xã hội khiến cho việc kiểm soát vấn nạn này ngày càng trở nên khó khăn và gian nan hơn rất nhiều.
Tình trạng sách giáo khoa giả được công khai bán qua các sàn thương mại điện tử không chỉ để lại nhiều hệ lụy, ảnh hưởng tiêu cực đến các đơn vị xuất bản, phát hành mà còn ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của giáo viên, tác giả, đơn vị xuất bản, đối tác liên kết; triệt tiêu sự sáng tạo và làm thất thu ngân sách nhà nước; đặc biệt có nguy cơ và tác hại đến đối tượng sử dụng chủ yếu là học sinh. Khi mua phải sách giáo khoa giả, học sinh sẽ không thể truy cập và sử dụng online được các giá trị, tư liệu, tiện ích bổ sung, hỗ trợ cho học sinh.
Hành vi phát hành sách giáo khoa giả, kém chất lượng trên các sàn thương mại điện tử cũng phản ánh việc thực thi các quy định về bản quyền và chống sách in lậu còn chưa đủ mạnh, thiếu nhân lực và công nghệ để kiểm soát. Do đó, nhiều đối tượng đã lợi dụng những kẽ hở trong luật pháp để in và phát hành sách lậu.
Đồng thời, trong thị trường vẫn tồn tại một bộ phận khách hàng muốn mua sách với giá thành rẻ do họ chưa có ý thức về bảo vệ bản quyền, cũng chưa hiểu rằng sử dụng sách lậu, sách giả là tiếp tay cho việc vi phạm pháp luật. Họ đơn giản coi việc mua sách lậu là cách để tiết kiệm tiền mà không nghĩ đến hậu quả lâu dài. Do đó vô tình tiếp tay cho vấn nạn này phát triển.
PV: Thời gian qua, NXBGDVN đã có những giải pháp cụ thể ra sao để hạn chế sách giáo khoa giả, sách giáo khoa lậu, thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Tùng – Thành viên HĐTV, Phó Tổng Biên tập NXBGDVN: Để ngăn chặn vấn nạn sách lậu và sách giả, cần áp dụng đồng bộ các biện pháp từ phía các nhà xuất bản, cơ quan quản lý và người tiêu dùng. Có thể kể ra một số biện pháp mà NXBGDVN đã thực hiện để ngăn nạn sách giả bán trên thị trường như sau:
Duy trì yêu cầu chuẩn mực cao và tính chính xác đối với chất lượng nội dung và hình thức, mẫu mã sách của NXBGDVN.
Áp dụng các công nghệ mới để ngăn ngừa sách giáo dục giả và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ như: mã vạch, QR code, tem chống giả đặc thù, tem công nghệ mới dán trên xuất bản phẩm để có quyền truy cập vào tài nguyên, dữ liệu online, ứng dụng nhận diện sách thật, sách giả...
Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, cơ quan bảo vệ pháp luật, chính quyền địa phương... để phát hiện, xử lý các hành vi in và phát hành sách giả.
Chú trọng tuyên truyền, nâng cao ý thức bạn đọc về tác hại của sách giả, sách lậu thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, các hội thảo, triển lãm, trưng bày nhận diện sách thật, sách giả...
Để ngăn chặn tiến tới đẩy lùi nạn in lậu sách cần phải có thêm những biện pháp mạnh mẽ, triệt để và đồng bộ. Cần tăng cường áp dụng các hình phạt nghiêm khắc đối với hành vi sản xuất, phân phối và tiêu thụ sách lậu, sách giả.
Đồng thời, công tác chống nạn sách lậu, sách giả cũng rất cần sự vào cuộc, hỗ trợ và đẩy mạnh truyền thông từ phía các cơ quan thông tấn, báo chí để nâng cao ý thức người tiêu dùng.
Nếu có sự phối hợp chặt chẽ từ các cơ quan quản lí nhà nước, của các nhà xuất bản và nhất là các đơn vị báo chí, truyền thông, chúng tôi tin rằng công tác chống nạn sách lậu, sách giả sẽ có nhiều thay đổi tích cực.
PV: Để giúp phụ huynh, học sinh, thầy cô hạn chế việc mua phải sách giáo khoa giả, kém chất lượng, NXBGDVN có khuyến nghị gì?
Ông Nguyễn Văn Tùng – Thành viên HĐTV, Phó Tổng Biên tập NXBGDVN: Chúng tôi khuyến cáo các giáo viên, phụ huynh và học sinh tìm mua sách tại hệ thống phân phối chính thức của NXBGDVN, các công ty Sách - Thiết bị trường học địa phương, không mua sách từ các nguồn trôi nổi trên thị trường để tránh mua phải sách in lậu, sách giả.
Kiểm tra kỹ sách trước khi mua: chất lượng in, đối chiếu giá với giá niêm yết.
Khi phát hiện sách giả, giáo viên, phụ huynh gửi thông tin ngay đến NXBGDVN, sàn thương mại điện tử, cơ quan chức năng... để ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm.
PV: Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trao đổi.
