Thi tốt nghiệp THPT: Bí quyết giành điểm cao môn Lịch Sử

Dựa trên những kiến thức cơ bản, trọng tâm trong chương trình và sách giáo khoa Lịch sử 12 (chương trình giảm tải của Bộ GD& ĐT bắt đầu thực hiện từ năm học 2011-2012 ), từ thực tiễn trong quá trình nhiều năm giảng dạy, ra đề thi và chấm thi ở bậc THPT, báo Giáo dục Việt Nam xin  giới thiệu bài viết tiếp theo của thầy giáo Trần Trung Hiếu, Giáo viên Lịch sử, Trường THPT Chuyên Phan Bội Châu- Nghệ An về một số kỹ năng và phương pháp làm một bài thi tốt nghiệp THPT môn Lịch Sử.

Thứ nhất : Phân tích đề

Trong quá trình làm bài thi, rèn luyện kỹ năng phân tích đề là khâu quan trọng đầu tiên, ảnh hưởng quyết định đến kết quả bài thi.Thí sinh phải đọc kỹ từng câu chữ và xác định yêu cầu của đề ra xem đề hỏi vấn đề gì ? Thời gian, không gian của vấn đề ?

Thứ hai: Lập đề cương sơ lược

Sau khi xác định đúng yêu cầu của đề, thí sinh phải làm đề cương sơ lược (hay còn gọi là lập dàn ý ) vào giấy nháp bằng những tiểu mục, gạch đầu dòng hay sơ đồ hoá kiến thức từng phần, từng câu hỏi của đề thi. Kỹ năng này nếu được làm một cách nghiêm túc sẽ giúp cho học sinh khả năng chủ động và độc lập tư duy trong học tập , khắc phục dần tình trạng làm bài theo ngẫu hứng, nghĩ đến đâu viết đến đó, thậm chí làm bài xong không biết mình viết gì.Quá trình này giúp các em  không những không mất những ý lớn, không bỏ sót những sự kiện quan trọng mà còn tạo ra trật tự, thứ tự trình bày kiến thức, sự kiện theo thời gian của sự kiện và vấn đề, bài viết của các em sẽ đủ ý và mạch lạc.

Thứ ba: Phân bố kiến thức và thời gian hợp lý cho từng phần, từng câu hỏi của đề thi.

Lấy thời gian chia cho từng thang điểm, tương xứng với những câu nhiều điểm sẽ cần lưu lượng kiến thức và ký tự nhiều  hơn.

Cấu trúc đề thi môn Lịch sử trong nhiều năm gần đây thường có 4 câu bắt buộc, 1 câu tự chọn chia thành 2 phần rõ ràng : Lịch sử Việt nam và Lịch sử Thế giới. Phần Lịch sử Việt Nam thường có tỉ lệ thang điểm chiếm 2/3 số lượng câu và nội dung  kiến thức của đề thi (7/10 điểm ) nên thí sinh phải giành nhiều thời gian và kiến thức hơn. Đối với phần Lịch sử Thế giới, các em cũng nên chú ý vì đây là phần câu hỏi dễ “ăn” điểm nhất, yêu cầu chủ yếu thường thiên về trình bày kiến thức, sự kiện.

Khi làm bài, thí sinh không cần thiết phải làm theo đúng thứ tự các câu hỏi của đề thi. Phần nào, câu nào dễ thì làm trước. Nhưng, các em nên lưu ý rằng đã làm câu nào thì nên làm cho xong, tránh sự “nhảy cóc” khi câu này làm dở dang lại sang làm câu khác. Sự chắp vá và tủn mủn của bài thi sẽ làm giám khảo khi chấm rất khó chịu.

Yêu cầu tối quan trọng trong bài thi là thí sinh cần đi thẳng vào vấn đề, không viết lan man, dông dài, tránh vòng vo dẫn đến hậu quả mất nhiều thời gian, xa đề và lạc đề. Đây là lỗi phổ biến trong các bài thi Lịch sử vì nhiều em có một quan điểm rất sai lầm trong khi viết bài là “thà thừa hơn thiếu”, “thà viết nhầm hơn bỏ sót”…

Tuy nhiên, thí sinh khi làm bài thi Lịch sử (cũng như các môn khoa học xã hội khác) trong cấu trúc trình bày nội dung thường phải có 3 phần rõ ràng là mở bài, thân bài và kết luận cho mỗi câu. Khi trình bày giữa các ý phải rõ ràng, mạch lạc. Hết các ý lớn phải xuống dòng, không trình bày gộp tất cả các ý lớn trong bố cục vào phần bố cục của thân bài.

Thứ tư: Tránh nhầm lẫn kiến thức và sự kiện cơ bản.

 Khi làm bài thi, không được trình bày theo kiểu nhớ “mang máng” kiến thức và “sáng tác” thêm sự kiện. Kiến thức lịch sử thường có 2 bộ phận : hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử. Lịch sử là môn thi tuyệt đối “kỵ” với những hiểu biết ngây ngô, với các khái niệm mơ hồ và sự sai sót, nhầm lẫn về kiến thức và sự kiện.

Ví dụ, thí sinh không được nhớ nhầm các khái niệm, thuật ngữ cơ bản giữa “Chính cương vắn tắt , Sách lược vắn tắt” (2/1930) với “Luận cương chính trị” (10/1930),  “Mặt trận dân tộc thống nhất” thành “Mặt trận thống nhất dân tộc”, Chính phủ “Việt nam dân chủ cộng hoà” thành “Việt Nam cộng hoà”…, viết lẫn lộn giữa những từ “đấu tranh” với “chiến đấu”, “khởi nghĩa” với “chiến tranh”, “hội nghị” với “đại hội” …

Đối với những sự kiện lịch sử không nhớ rõ thời gian (ngày, tháng, năm ) và không gian (địa điểm ) cụ thể thì thí sinh không nên ghi đại cho có mà nên liên hệ các sự kiện khác trong cùng một giai đoạn để có thể xác định được mốc thời gian tương đối.

Nếu không nghi ngày tháng cụ thể mà chỉ ghi năm, không nhớ ngày chính xác thì cho biết sự kiện đó diễn ra vào mùa nào, khoảng đầu năm, giữa năm hay cuối năm.

Không nhớ được chính xác địa danh làng, xã, huyện thì cũng phải  nhớ đến địa danh tỉnh hay vùng của nơi xảy ra sự kiện đó. Khi chấm, giám khảo vẫn có thể cho các em điểm cho phần trả lời. Điều chúng tôi xin lưu ý với các thí sinh khi làm bài rằng, bản chất của khoa học lịch sử nếu nêu sự kiện mà không có mốc thời gian thì không còn gì là lịch sử nữa.Nếu không nhớ được địa điểm diễn ra sự kiện thì thí sinh cũng phải định vị được thời gian của sự kiện đó.

Ví dụ: Các em không nhớ được ngày tháng của sự kiện Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc (28/1/1941) sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài thì cũng có thể viết “Mùa Xuân năm 1941, Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc…”

Đối với những sự kiện điển hình, đánh dấu những thắng lợi mang tính bước ngoặt trong tiến trình phần lịch sử Việt nam, thí sinh không được nhầm về ngày tháng năm (3/2/1930, 2/9/1945, 19/12/1946, 7/5/1954, 21/7/1954, 30/4/1975…) hoặc tên các kiến thức, sự kiện như Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945) với sự kiện Nhật đầu hàng quân Đồng minh (15/8/1945), giữa sự kiện chiến thắng Điện Biên phủ (5/1954) với chiến thắng “Điện Biên phủ trên không”, Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1968 với Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975…

Đối với phần lịch sử Thế giới, khi làm bài thi, thí sinh tránh nhầm lẫn giữa các tổ chức quốc tế ( ASEAN với SEATO, VACSAVA với SEV, EU với  UNO…), các hội nghị quốc tế ( Hội nghị Ianta với Hội nghị Sanphranxico…), cuộc cách mạng khoa học-kỹ thuật hiện đại ở thập kỷ 40 của thế kỷ XX với cuộc cách mạng khoa học-công nghệ nửa sau thế kỷ XX…

Thứ năm: Rèn luyện kỹ năng trình bày bài thi.

Đây cũng là một kỹ năng quan trọng, nhất là đối với những môn khoa học xã hội trong hình thức thi tự luận. Nhận thức đề đúng, đề xuất luận điểm hợp lý, có kiến thức phong phú chưa đủ để bài thi có kết quả cao nhất và giá trị của một bài thi không chỉ thể hiện ở phần nội dung mà còn ở phần trình bày.

Kiến thức lịch sử vốn khô khan. Muốn có một bài thi lịch sử hay và đạt điểm cao, thí sinh phải biết trình bày những hiểu biết của mình với đạt lưu loát, rõ ý, chữ viết sạch sẽ, dễ đọc, không mắc các lỗi chính tả thông thường. Khả năng trình bày kém sẽ gây sự mất thiện cảm của các giám khảo trong quá trình chấm.

Điều cuối cùng, chúng tôi xin được khắc sâu với các thí sinh rằng, dù Bộ GD&ĐT đã ban hành chương trình giảm tải kiến thức trong sách giáo khoa, nhưng trong quá trình học và ôn, tuyệt đối các em không nên học tủ theo kiểu đoán mò phần thi, kiến thức của đề thi vì các câu hỏi thường hay lôgic với nhau, có mối quan hệ biện chứng với nhau. Và dù chỉ là đề thi có yêu cầu hay không, khi làm bài các thí sinh vẫn phải vận dụng nhiều thao tác trong một bài làm (trình bày, chứng minh, phân tích, nhận xét, so sánh…). Điều quan trọng là phải xác định thao tác nào là chính, thao tác nào là hỗ trợ. Những luận điểm chính của câu hỏi thường nằm ở thao tác chính, những thao tác bổ trợ sẽ giúp cho nội dung bài làm hoàn chỉnh và trọn vẹn.        

Trần Trung Hiếu