Hiệp hội các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam ngày 5/7 cho rằng, cơ cấu Hệ thống giáo dục quốc dân chỉ có một.

Những năm chưa đủ điều kiện để thống nhất quản lý theo ngành Chính phủ đã theo từng mảng công việc: nhà trẻ và mẫu giáo, phổ thông, dạy nghề, đại học và trung học chuyên nghiệp để bố trí việc quản lí nhà nước về giáo dục. 

Sau này những mảng công việc trên lần lượt được bố trí vào Bộ Giáo dục và Bộ Đại học-Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề.

Cách đây hơn ¼ thế kỷ, Chính phủ do Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đứng đầu đã sáp nhập hai bộ trên thành Bộ GD&ĐT. Sự hợp nhất này tạo nền tảng vững chắc cho ngành giáo dục theo mô hình của nhiều nước trên thế giới. 

Tuy chưa có những nghiên cứu, những kết luận về hiệu quả của việc thống nhất một đầu mối quản lí nhà nước về giáo dục.

Hiệp hội các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam cho biết, các vấn đề đang hiện hữu hiện nay như: giáo dục mầm non khởi sắc; giáo dục phổ thông phát triển về chất; hệ thống sư phạm được nâng cấp toàn diện; 

Nhiều người ủng hộ Giáo dục nghề nghiệp để cho Bộ GD&ĐT quản lí. Ảnh minh họa Xuân Trung

Các trường đại học đa lĩnh vực, các trường ngoài công lập xuất hiện; đội ngũ nhân lực do chúng ta tự đào tạo đang làm chủ công nghệ trong các lĩnh vực: dầu khí, bưu chính viễn thông, giao thông, xây dựng, nông lâm ngư nghiệp.

Năm 1998, theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Chính phủ đã giao công tác “quản lý Nhà nước về đào tạo nghề” từ Bộ GD&ĐT sang Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và đã tập trung đầu tư lớn cho dạy nghề, thu được những kết quả đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, đến hiện nay giáo dục nghề nghiệp còn có nhiều rào cản cần tháo gỡ. Giáo dục nghề nghiệp, một cấu phần xuyên suốt từ giáo dục trung học phổ thông đến trình độ tiến sĩ, đang từng bước khẳng định vị trí.

Con số từ báo cáo của Bộ GD&ĐT và Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cho thấy cả nước có 219 trường đại học, 407 trường cao đẳng (trong đó 190 trường cao đẳng nghề), 313 trường trung cấp chuyên nghiệp, 280 trường trung cấp nghề và 997 trung tâm dạy nghề.

Tổng cộng là 2.206 cơ sở (nếu tính cả các trung tâm giáo dục thường xuyên, các trung tâm hướng nghiệp con số này có thể nhiều hơn 3.000) chưa kể 2.700 trường THPT. 

Khai thác tốt tiềm năng này có thể thực hiện việc phân luồng học sinh sau THCS và đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng theo nhu cầu xã hội theo tinh thần Nghị Quyết 29.

Có điều, cơ quan của Chính phủ có đủ uy tín, nghiệp vụ và kinh nghiệm để đảm nhận việc này chỉ có thể là Bộ GD&ĐT.

Cùng với sự gia tăng số lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp, ngành giáo dục đã có những tìm tòi, trải nghiệm quý giá.

Bộ GD&ĐT đã kế thừa kinh nghiệm quốc tế, mở thành công nhiều chương trình đào tạo thạc sĩ, thí điểm thành công trình độ đào tạo cao đẳng được xã hội, pháp luật thừa nhận. 

Mô hình cao đẳng được nhân rộng thành cao đẳng nghề bởi Bộ Lao động Thương binh và Xã hội. Những thay đổi này không chỉ đáp ứng nhu cầu nhân lực mà còn có tính chất hội nhập quốc tế.

Tuy vậy, hơn ba ngàn cơ sở giáo dục nghề nghiệp nêu trên hiện nay chưa phải là địa chỉ phân luồng của học sinh  sau THCS. “Sân chơi” của giáo dục nghề nghiệp có “hai trọng tài chính” với luật lệ khác biệt. 

Điều này là “sóng ngầm” làm đổ vỡ những chuẩn mực chung, là vách ngăn đối với phân luồng học sinh phổ thông, là rào cản đối với sự liên thông giữa các cấp học, bậc học, trình độ đào tạo cũng như sự chuyển đổi nghề nghiệp.

Đất nước đang cần một hệ thống giáo dục mạnh, hướng tới xây dựng một thế hệ công dân mới - thế hệ không những kế thừa phát huy tuyền thống đấu tranh giữ nước, dựng nước mà còn là những người làm chủ trong nền kinh tế hội nhập.

Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (NQ-29) đã chỉ rõ phải “đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục”; đã nhấn mạnh trách nhiệm “quản lý theo ngành, lãnh thổ của các bộ ngành địa phương. Phân định công tác quản lý nhà nứơc với quản trị của cơ sở giáo dục và đào tạo”.

Không chỉ dừng lại ở đó, Đại hội Đảng lần thứ XII đã gợi mở việc không còn cơ quan chủ quản. Với tinh thần đó, Chính phủ đang quyết liệt thực hiện đổi mới quản lý hành chính nhà nước và cải thiện môi trường đầu tư. 

Tại phiên họp Chính phủ mới đây (ngày 30/6/2016) Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có thông điệp phương châm làm việc của Chính phủ nhiệm kỳ này là một “Chính phủ kiến tạo chứ không phải chạy theo sự vụ”.

Đối với ngành giáo dục, quản lí nhà nước là thực thi quyền hành pháp để quản lý, điều hành lĩnh vực giáo dục theo quy định của pháp luật. Luật Giáo dục nghề nghiệp có nội dung quản lí nhà nước tại Điều 71. 

Nội dung này cũng là những định chế về quản lí nhà nước tại Điều 99 của Luật Giáo dục và Điều 68 của Luật Giáo dục đại học. 

Điều này có nghĩa là Quốc hội khẳng định “sợi dây điều hành” giáo dục nghề nghiệp cũng là sợi dây điều hành toàn bộ Hệ thống giáo dục quốc dân. 

Với nhãn quan điều khiển học thì sợi dây duy nhất đó chỉ nên trong tay một cơ quan của Chính phủ, đó là Bộ GD&ĐT.

Được như vậy mới đủ điều kiện tập hợp, khơi dậy sức mạnh của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, khắc phục dần những hạn chế và thực hiện tốt mục tiêu giáo dục nghề nghiệp theo tinh thần Nghị Quyết 29.

Hiệp hội cho rằng, việc thống nhất một đầu mối quản lí nhà nước về giáo dục là giải pháp hữu hiệu để thực hiện Nghị quyết 29, chuẩn bị điều kiện cần thiết đi đến bỏ cơ chế chủ quản đối với các cơ sở giáo dục.

Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng, phải  giao Bộ GD&ĐT là cơ quan duy nhất chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lí nhà nước về giáo dục, trong đó có giáo dục nghề nghiệp.

“Bố trí cơ cấu tổ chức của Bộ GD&ĐT “đảm nhiệm 3 mảng công việc lớn của Bộ là: giáo dục phổ thông, dạy nghề, đại học”;

“ba bộ phận có trách nhiệm và quyền hạn cụ thể hoạt động tương đối độc lập trong Bộ, đồng thời bảo đảm những mối liên hệ chung trong bộ máy chung của Bộ” như tinh thần Cố Thủ Tướng Võ Văn Kiệt đã chỉ đạo trước đây” Hiệp hội nhấn mạnh.