Trong phiên chất vấn chiều 30/10 nhiều Đại biểu Quốc hội bày tỏ sự lo lắng khi mà đời sống của người dân ngày càng được nâng cao, nhưng văn hóa thì lại xuống cấp nghiêm trọng; thậm chí mới đây còn có hành vi vứt bỏ con ngay sau khi sinh.
Ông Nguyễn Ngọc Thiện - Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể Thao & Du lịch chỉ rõ, hiện nay sự xuống cấp của đạo đức, xã hội vẫn diễn biến phức tạp. Tôi xin điểm qua một số nhận diện. Như một số giá trị đạo đức truyền thống, lối sống văn hóa tốt đẹp của dân tộc đang bị mai một.
Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong xã hội và trong cán bộ Đảng viên có chiều hướng gia tăng. Đạo đức nghề nghiệp sa sút, gian lận trong học hành bằng cấp, các thủ đoạn chạy chức, chạy quyền, bạo lực gia đình, bạo lực với người cao tuổi. Đó là một vài biểu hiện, một số nhận diện.
 |
| Bộ trưởng Nguyễn Ngọc Thiện. ảnh: quochoi.vn |
Bộ trưởng Nguyễn Ngọc Thiện cho rằng có nhiều nguyên nhân và nêu ra một số giải pháp:
Trước hết, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch được Đảng và Nhà nước giao trách nhiệm tham mưu cho Đảng và Chính phủ để xây dựng con người mới và khắc phục những tồn tại, hạn chế trong sự xuống cấp của đạo đức, xã hội. Bộ cũng đã tham mưu để Trung ương ban hành Nghị quyết 33, xây dựng và phát triển văn hóa con người, đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững của đất nước.
Sau khi có Nghị quyết 33 năm 2014 đã triển khai tổ chức thực hiện, trong 2 năm vừa qua, bộ cũng đã ban hành nhiều nghị định liên quan đến chấn chỉnh, quản lý lễ hội.
Đặc biệt, tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị định 110 quy định về quản lý, tổ chức lễ hội và Nghị định 122 quy định về xét tặng danh hiệu gia đình văn hóa, thôn văn hóa, làng văn hóa, ấp văn hóa, bản văn hóa, tổ chức hội nghị toàn quốc sau 18 năm để tổng kết phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng văn hóa. Và qua nghị định lần này cũng đã có nhiều quy định cụ thể về tiêu chí, quy trình để xét tặng các gia đình văn hóa, làm cho phong trào này đi vào thực chất hơn, hiệu quả hơn.
Một giải pháp nữa là đẩy mạnh xây dựng đạo đức lối sống thông qua xây dựng môi trường văn hóa, đời sống văn hóa, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của các thể chế văn hóa, các sinh hoạt văn nghệ, hoạt động cộng đồng...
Giải pháp tiếp theo là phát huy sứ mệnh của văn học nghệ thuật, vai trò của văn nghệ sĩ đối với xây dựng đạo đức, văn hóa, lịch sử, đề cao vai trò giáo dục đạo đức của văn hóa, nghệ thuật, hướng con người tới chân - thiện - mỹ, làm sao để ngày càng có nhiều bộ phim, tác phẩm, vở diễn, chương trình nghệ thuật có chất lượng cao, góp phần bồi bổ tâm hồn, xây dựng nhân cách, giáo dục đạo đức, đấu tranh với những biểu hiện xuống cấp đạo đức, phát huy tài năng, tâm huyết, trách nhiệm, ý thức công dân của đội ngũ văn - nghệ sĩ.
Bộ cũng đã tăng cường phối hợp liên ngành trong giáo dục đạo đức, lối sống phối hợp với ngành giáo dục đào tạo đưa di sản văn hóa vào trường học, xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực.
Ông Thiện cho biết: “Tuy nhiên, qua thực hiện việc này chúng tôi nhận thấy: Bác Hồ có nói một câu: "Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người" cho nên xây dựng con người, khắc phục những biểu hiện xuống cấp của đạo đức lối sống thì chúng ta cũng phải làm từng bước. Đương nhiên là phải làm quyết liệt và mạnh mẽ hơn.
Ở đây, chúng tôi đề nghị toàn xã hội phải vào cuộc. Lĩnh vực này có lẽ cũng xuất phát từ gốc đó là kinh tế. Chúng ta nếu giải quyết vấn đề này mà chúng ta bỏ lĩnh vực kinh tế sang một bên thì không giải quyết được. Bởi vì cái gốc của vấn đề vẫn là kinh tế, tồn tại xã hội, quyết định ý thức xã hội. Kinh tế là cái gốc.
Đây là một vấn đề có thể nói rằng rất khó, rất cấp bách, chúng tôi cũng rất trăn trở. Nhưng nếu như để một mình ngành văn hóa hoặc một số ngành loay hoay thế này, thời gian không có, kinh phí có thể nói rằng hiện nay rất ít”.
Đạo đức, nhân cách hình thành từ gia đình
Dùng quyền tranh luận sau đó, Đại biểu Nguyễn Quang Tuấn (Thành phố Hà Nội) nói: “Bộ trưởng nói rằng muốn phát triển văn hóa và đạo đức xã hội thay đổi thì cần phải kinh tế. Rõ ràng phú quý sinh lễ nghĩa nhưng tiền không thể mua được văn hóa, không thể mua được đạo đức xã hội.
Trước đây chúng ta còn nghèo, rất khó khăn, nhưng đạo đức xã hội vẫn được duy trì, văn hóa rất tốt. Bây giờ chúng ta thoát nghèo, thu nhập trung bình thì vấn đề nền tảng đạo đức của xã hội đang bị xuống cấp một cách trầm trọng. Đâu là nguyên nhân?
Nguyên do đầu tiên, một con người có đạo đức, có nhân cách hình thành từ gia đình, bố mẹ sẽ là tấm gương cho các con.
Thứ hai, quan trọng là phải đào tạo. Thầy cô chính là tấm gương cho học trò. Tiên học lễ, hậu học văn. Chúng ta học quá nhiều văn mà chúng ta không quan tâm đến lễ. Chúng ta học quá nhiều chữ trước khi dạy các em, các cháu thành người. Đây chính là điều quan trọng để đạo đức xã hội xuống cấp”.
Làm rõ thêm nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Ngọc Thiện đồng tình với phát biểu của Đại biểu Nguyễn Quang Tuấn.
Ông Thiện cho biết: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển kinh tế - xã hội, Đảng ta đã nói nó là gốc. Từ trước đến nay, cứ nói đến vấn đề đạo đức xã hội là giao cho ngành văn hóa và các ngành xã hội, thôi các anh cứ làm đi, đó là việc của các anh.
Gốc của vấn đề, nếu bây giờ chúng ta vẫn quan điểm đó, vẫn xử lý vấn đề bằng cách đó thì việc khắc phục sự xuống cấp về đạo đức xã hội sẽ rất khó.
Tôi nói cả xã hội phải vào cuộc và chính sự xuống cấp của đạo đức xã hội xuất phát từ các ngành kinh tế, từ lĩnh vực kinh tế. Cho nên chúng ta phải xử lý ở các lĩnh vực đó, không chỉ có xã hội. Ý tôi muốn nói như vậy, còn nếu như vẫn để cho mỗi ngành văn hóa và các ngành cứ loay hoay thì không giải quyết được vấn đề xuống cấp.
Tôi chịu trách nhiệm tham mưu cho Đảng và Nhà nước về lĩnh vực này, tôi cũng xin báo cáo với Quốc hội tình hình như vậy. Có một việc nữa cũng phải nói, trong việc phân bổ ngân sách, kể cả các địa phương, có thể nói dành cho ngành văn hóa rất ít. Ví dụ, trong ba năm vừa rồi, ngân sách cấp cho bảo tồn di sản phi vật thể cấp qua Bộ văn hóa ba năm chỉ được 7,3 tỷ.
Tôi nêu một ví dụ để nếu như chúng ta không có những giải pháp đồng bộ thì đến nhiệm kỳ sau, ai đó làm bộ trưởng cũng sẽ tiếp tục bị chất vấn, lại vấn đề đạo đức xã hội hoặc kỳ họp sau tôi cũng có thể bị chất vấn tiếp. Đương nhiên việc này không thể giải quyết một sớm một chiều. Tôi xin báo cáo với đại biểu Quốc hội việc đó khó và dài, không có ý kiến gì tranh luận về đại biểu với đại biểu Tuấn mà giải thích thêm như vậy”.
