Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 6, chiều ngày 31/10, tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Quốc hội thảo luận ở hội trường về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 và nhiều nội dung quan trọng khác. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp.
Tại phiên thảo luận, việc biên soạn sách giáo khoa tiếp tục làm “nóng” nghị trường.
Lo ngại quay lại tình trạng độc quyền, đi ngược xu hướng quốc tế
Phát biểu tại phiên họp, Đại biểu Nguyễn Duy Thanh - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau cho biết: “Tại kỳ họp này, các vị đại biểu Quốc hội đã nhận được Báo cáo kết quả giám sát về việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết 51/2017/QH14 của Quốc hội về việc đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông.
Về cơ bản, báo cáo đã đánh giá một cách khách quan, công bằng những thành công của việc thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội và chỉ ra những hạn chế cần khắc phục trong thực hiện triển khai, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân cả nước vào công cuộc đổi mới giáo dục dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đồng thời, nêu lên những kiến nghị xác đáng có tính hệ thống với Chính phủ để đổi mới một cách hiệu quả hơn”.
Vị đại biểu cho biết, ông đặc biệt đánh giá cao các kiến nghị sau: Một, về nhóm giải pháp hoàn thành thể chế, kiến nghị sửa đổi Thông tư 25 của Bộ Giáo dục và Đào tạo theo hướng đề cao vai trò, trách nhiệm của giáo viên, cơ sở giáo dục trong việc lựa chọn sách giáo khoa. Kiến nghị nghiên cứu bổ sung, sửa đổi Luật Giáo dục.
 |
Đại biểu Nguyễn Duy Thanh - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau. Ảnh: quochoi.vn. |
Hai, về nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Kiến nghị tăng cường giám sát việc triển khai thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.
Ba, về nhóm giải pháp tăng cường các điều kiện để đảm bảo triển khai đổi mới chương trình sách giáo khoa. Kiến nghị tăng cường đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục bảo đảm số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên triển khai có hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông mới. Kiến nghị tăng cường đầu tư bảo đảm cơ sở vật chất để triển khai có hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông mới.
Đánh giá cao một số nhóm giải pháp liên quan đến nội dung này, song, Đại biểu Nguyễn Duy Thanh chỉ rõ, báo cáo giám sát có nêu số liệu trong giai đoạn 2015-2022, Chính phủ đã bố trí 213.449 tỷ đồng cho việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa. Trong đó, chi thường xuyên 81.770 tỷ đồng (chiếm 38,3%), chi đầu tư là 131.679 tỷ đồng (chiếm 61,7%).
Do đó, đại biểu đề nghị các cơ quan cung cấp số liệu cho biết mức chi trên vượt bao nhiêu so với mức chi bình thường cho giáo dục phổ thông theo quy định? Mức chi phục vụ đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông là bao nhiêu, gồm những khoản nào?
Theo đại biểu, nếu không rành mạch, rõ ràng, con số này có thể gây hiểu lầm về cách Chính phủ chi tiêu ngân sách nhà nước và kinh phí phí đổi mới chương trình sách giáo khoa.
“Một trong những chủ trương lớn của Nghị quyết 88 là xã hội hóa việc biên soạn sách giáo khoa. Vậy, đóng góp của các doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp tư nhân là bao nhiêu, chi phí ngân sách nhà nước cho việc này là bao nhiêu? Nhờ xã hội hóa, Nhà nước đã tiết kiệm được bao nhiêu tiền? Nếu không nói rõ điều này thì chúng ta không đánh giá được đầy đủ hiệu quả của chủ trương xã hội hóa” - ông nhấn mạnh.
Về các nhóm giải pháp, Đại biểu Nguyễn Duy Thanh bổ sung kiến nghị đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, ngăn chặn kịp thời tin xấu, độc, sai sự thật, xuyên tạc, nhất là trên không gian mạng, kịp thời đấu tranh phản bác quan điểm, tư tưởng sai trái để không có các thế lực thù địch, gây mất niềm tin vào công cuộc đổi mới giáo dục dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Về việc giao Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn một bộ sách giáo khoa theo Nghị quyết 88, vị đại biểu bày tỏ không tán thành với các lý do:
Về cơ sở pháp lý, việc này không phù hợp với Nghị quyết 122/2020/QH14 của Quốc hội và Luật Giáo dục 2019, cả 2 văn bản nói trên đã điều chỉnh quy định Nghị quyết 88 về việc Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa.
Về cơ sở thực tiễn, việc này không phù hợp với thực tế chủ trương xã hội hóa việc biên soạn sách giáo khoa đã đạt được những kết quả và đang triển khai thuận lợi.
Về hậu quả, việc này dẫn đến không cho phép xã hội hóa, quay lại tình trạng độc quyền, trái với chủ trương khuyến khích xã hội hóa, đi ngược lại xu hướng của quốc tế.
“Tôi tin rằng, nếu Đoàn giám sát có đầy đủ thông tin về chính sách sách giáo khoa của các nước trên thế giới thì có thể không nêu lên kiến nghị này” - Đại biểu Nguyễn Duy Thanh nhấn mạnh.
Cần có một bộ sách để hoàn toàn chủ động trong mọi tình huống?
Phát biểu tranh luận sau đó, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa (Đoàn Đồng Tháp) - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục; thành viên Đoàn giám sát, cho rằng, xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa là một trong những điểm nhấn và thành công khi triển khai đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông.
Theo đó, nữ đại biểu trình bày: “Thứ nhất, về số liệu kinh phí thực hiện chương trình sách giáo khoa trong báo cáo của Đoàn giám sát. Nguồn mà Đoàn giám sát đưa vào đó chính là dựa vào Báo cáo số 36 ngày 14/2/2023 của Chính phủ. Những số liệu này chúng tôi đã trực tiếp làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, đã có 2 phiên làm việc với Chính phủ. Đặc biệt, chúng tôi cũng nhận thấy được với đề nghị cần phải bóc tách kinh phí thực hiện cho chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông là bao nhiêu, thật cụ thể như yêu cầu của đại biểu là điều cần làm, nên làm, tuy nhiên, trong quá trình giám sát không thể làm được.
Bởi vì quá trình chúng ta triển khai chương trình sách giáo khoa mới là chúng ta triển khai theo một lộ trình, có sự kết nối giữa thực hiện chương trình cũ và chương trình mới, cho nên chỉ có thể bóc tách một số kinh phí thực hiện riêng, còn vấn đề lương cho giáo viên, vấn đề sửa chữa trang thiết bị đúng là rất khó để chúng ta có thể bóc tách. Xin đề nghị đại biểu sẽ đọc thêm ở báo cáo Phụ lục số 07 về tài chính.
Thứ hai, liên quan tới vấn đề xã hội hóa sách giáo khoa. Đây là một trong những điểm nhấn và cũng là một trong những thành công lớn của chúng ta khi chúng ta triển khai chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 theo Nghị quyết 88 của Quốc hội.
 |
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa (Đoàn Đồng Tháp) - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục; thành viên Đoàn giám sát. Ảnh: quochoi.vn. |
Trong báo cáo ở trang 39, 40, Đoàn giám sát đánh giá rất cao, ghi nhận về những kết quả của quá trình xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa với sự tham gia của 5 bộ sách lớp 1 và 3 bộ sách bắt đầu từ lớp 2, cho đến thời điểm này đang tồn tại 3 bộ sách. Có 1.574 tác giả đã tham gia viết sách, cho thấy đã huy động được một lực lượng rất lớn các nhà khoa học, các nhà giáo tham gia để có thể xây dựng ra những cuốn sách giáo khoa có chất lượng. Chúng ta cũng ghi nhận việc thành công trong xã hội hóa sách giáo khoa là cần thiết.
Tuy nhiên, câu hỏi thứ ba mà đại biểu nêu ra chính là vấn đề Bộ Giáo dục và Đào tạo có nên làm một bộ sách hay không? Như vậy có trái với Nghị quyết 122 của Quốc hội hay không?
Xin thưa với đại biểu, Nghị quyết 88 là nghị quyết gốc và yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo làm một bộ sách giáo khoa.
Tuy nhiên, đến năm 2020, trong Kỳ họp thứ 9 do áp vào năm học mới triển khai lớp 1 chưa có bộ sách của Bộ Giáo dục và Đào tạo thì chúng ta cho phép khi có một sách giáo khoa cho một môn bằng xã hội hóa không sử dụng nguồn ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, qua giám sát, Đoàn giám sát nhận thấy rằng vẫn rất cần thực hiện trách nhiệm của Nhà nước đối với việc xây dựng những nội dung, chương trình, sách giáo khoa.
Đối với việc Bộ Giáo dục và Đào tạo không biên soạn một bộ sách giáo khoa, chúng ta cũng không nghĩ sẽ không tin tưởng vào những sách giáo khoa xã hội hóa.
Tuy nhiên, cần phải có một bộ sách giáo khoa để hoàn toàn chủ động trong mọi tình huống. Khi cần thiết, vẫn có thể đảm bảo được đến đầu năm học mới có sách giáo khoa và trách nhiệm của Nhà nước đối với việc biên soạn sách giáo khoa.
Chúng tôi nghĩ rằng, việc Đoàn giám sát đưa vào kiến nghị đề xuất Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ trình Quốc hội để triển khai thực hiện nội dung liên quan tới việc Bộ biên soạn một bộ sách giáo khoa là điều trong báo cáo cũng thể hiện rất rõ, trong nghị quyết của Đoàn giám sát cũng rất rõ. Rất mong Đại biểu Nguyễn Duy Thanh và các đại biểu Quốc hội nghiên cứu thêm”.
Thời điểm này, không nên giao Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn thêm bộ sách
Tranh luận lại với Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa về việc giao Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn sách giáo khoa, Đại biểu Lưu Bá Mạc - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn bày tỏ quan điểm: “Thời điểm hiện tại, có nên giao cho Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn chủ trì một bộ sách giáo khoa nữa hay không?
Đối với nội dung này, thứ nhất, trên góc nhìn về pháp lý, tôi cũng đồng tình với Đại biểu Mai Hoa là Nghị quyết 88 là nghị quyết gốc, còn Nghị quyết số 122 là có điều chỉnh mục tiêu này.
Trên cơ sở thực tiễn, cá nhân và quan điểm tôi cho rằng cũng chưa nên giao cho Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa mà quan trọng nhất vào thời điểm này tập trung giao cho Bộ nghiên cứu và nghiêm túc triển khai phương án lựa chọn và sử dụng có hiệu quả các bộ sách giáo khoa đã và đang sử dụng hiện tại.
 |
Đại biểu Lưu Bá Mạc - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn. Ảnh: quochoi.vn. |
Việc biên soạn thêm 1 bộ sách giáo khoa tại thời điểm hiện tại không thực sự cấp thiết. Nghĩa là, trên cơ sở các bộ sách giáo khoa và các quyển sách giáo khoa cho từng bộ môn hiện tại, việc tiếp tục lựa chọn sách giáo khoa đảm bảo phù hợp với năng lực và phương pháp giảng dạy của giáo viên. Đồng thời, cũng phù hợp với năng lực học tập cũng như mặt bằng tâm lý của học sinh ở từng địa phương, từng trường là điều quan trọng.
Quan trọng nhất là cần giao cho chính chủ thể này quyền thực sự và trách nhiệm về mặt chuyên môn là được lựa chọn sách giáo khoa phù hợp nhất với môn học và tình hình thực tiễn tại cơ sở giáo dục của mình. Còn các cơ quan quản lý nhà nước làm nhiệm vụ kiểm tra, đôn đốc và giám sát việc lựa chọn sách giáo khoa mà không nên can thiệp vào công việc chuyên môn của giáo viên trong việc lựa chọn sách giáo khoa cho chính cơ sở giáo dục của mình”.
Ý thứ hai, vị đại biểu cho rằng, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn sách giáo khoa chỉ nên thực hiện sau khi có sự tổng kết, đánh giá thời gian tới, cụ thể, khách quan và khoa học.
“Quan trọng nhất ở thời điểm hiện tại, tôi nghĩ rằng phải giữ được sự tin tưởng, sự đồng lòng và sự vào cuộc của đội ngũ giáo viên, học sinh, phụ huynh và toàn xã hội để đảm bảo chất lượng giáo dục và từ đó tôi nghĩ rằng giảm thiểu được sự bất an ở trong gia đình, trong nhà trường cũng như là trong xã hội và cũng giảm được sự lãng phí về mặt nguồn lực của xã hội để có thể biên soạn thêm 1 bộ sách giáo khoa nữa” - Đại biểu Lưu Bá Mạc một lần nữa nhấn mạnh.
