New York Times: Lãnh đạo Ukraine đã "đầu hàng" Putin

Tổng thống Ukraine Poroshenko.

Tờ New York Times ngày 23/9 bình luận, Ukraine đã được hứa hẹn thay đổi sâu rộng trong 7 tháng kể từ sau vụ lật đổ cựu Tổng thống Victor Yanukovych. Cuộc chiến tranh mức độ thấp với Nga và bức tường lửa Moscow dựng lên ở miền Đông Ukraine đã đặt quốc gia này trong vòng kiểm soát của họ.

Nhưng đã có một cảm giác cả ở trong và ngoài Ukraine rằng quốc gia này thậm chí hiện đang bị Moscow chi phối nhiều hơn bao giờ hết. "Đầu hàng" là từ được nhiều chính trị gia quan trọng của chính phủ Kiev và các nhà phân tích độc lập lựa chọn khi nói về thái độ của bộ máy nhà nước mới ở Ukraine đối với Nga.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có tất cả mọi thứ ông muốn bằng cách công khai "sáp nhập" Crimea và bí mật tiến hành các hoạt động quân sự ở Đông Nam Ukraine. Các điều khoản ngừng bắn rất mơ hồ ở miền Đông có khả năng chỉ đóng băng xung đột. Nó có thể tạo ra khu vực địa lý cố định cho Moscow sử dụng hạ gục Ukraine bất cứ lúc nào theo ý muốn.

Các thỏa thuận liên kết với Liên minh châu Âu được mô tả như chất xúc tác cho chiến dịch cải cách rộng lớn của Kiev đã bị trì hoãn đến đầu năm 2016 vì sự phản đối của Nga. Điều này càng làm cho số phận chiến dịch cải cách của Kiev trở nên mong manh hơn.

Hôm Thứ Hai vừa qua, cả phe ly khai và quân chính phủ Ukraine đều được cho là đã tăng cường thực hiện lệnh ngừng bắn bằng cách rút vũ khí hạng nặng khỏi tiền duyên khoảng 15 đến 30 km. Người phát ngôn quân sự Ukraine Andrei Lysenko cho biết, 2 phía đã rút pháo binh về phía sau từ chiến tuyến ở Donbass.

Thỏa thuận ngừng bắn tạm rút vũ khí hạng nặng khỏi tiền duyên tạo ra vùng đệm ở Đông Ukraine không làm giảm nghi ngại của nhiều nhà phân tích về xu thế "Kiev đầu hàng Moscow".

Tổng thống Ukraine Petro Proshenko đã nhiều lần bảo vệ lệnh ngừng bắn trong những thời khắc đối mặt với lực lượng ly khai được "người khổng lồ quân sự" là Nga đỡ đầu và khiến ít nhất 3000 người Ukraine thiệt mạng. Trong một cuộc họp báo hiếm hoi trên truyền hình sau khi trở về từ Hoa Kỳ, Poroshenko cho biết số binh sĩ và dân thường Ukraine chết trong giao tranh giảm rõ rệt nhờ thỏa thuận ngừng bắn.

"Chúng ta không thể giành chiến thắng trong cuộc chiến tranh ở Donbass bằng các phương tiện quân sự. Nga sẽ không cho phép chúng ta làm điều đó", ông Poroshenko nhấn mạnh, nhiều binh lính Ukraine đã được triển khai, nhưng lính Nga sẽ xuất hiện nhiều hơn.

Hiện tại Nga vẫn kiểm soát 350 km biên giới với các hành vi "không bị trừng phạt". Moscow đã điều đoàn xe tải "chở hàng viện trợ" tiến vào miền Đông Ukraine mà không gặp phải trở ngại nào. 

Theo thỏa thuận ngừng bắn, Ukraine đã thông qua một đạo luật tạm thời về tự trị cho các khu vực ly khai. Luật trao quyền tự chủ đáng kể trong 3 năm, bao gồm cả bầu hội đồng địa phương vào ngày 7/12, khu vực này có thể thiết lập lực lượng cảnh sát và tòa án riêng, được đảm bảo tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức, miền Đông có quyền "làm sâu sắc thêm quan hệ với Nga".

Mặc dù cung cấp tình trạng đặc biệt cho miền Đông, Poroshenko đã nhiều lần phủ nhận rằng khu vực này được "độc lập quá mức". Thậm chí ông nói rằng tên gọi pháp lý và ý nghĩa thực tế rất khác nhau. Nhưng đạo luật về cung cấp tình trạng đặc biệt cho miền Đông lại được thông qua trong phiên họp bí mật của Quốc hội mà không được tranh luận công khai.

Xe tải "viện trợ" của Nga vẫn ra vào miền Đông Ukraine mà không gặp bất cứ trở ngại nào.

Lãnh đạo phe đối lập Ukraine, các nhà ngoại giao phương Tây và các nhà phân tích đều lo lắng rằng các điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn tạm thời và đạo luật cấp "tình trạng đặc biệt" cho miền Đông là quá mơ hồ, trong khi chính phủ Ukraine đang trong trạng thái bấp bênh, mấp mé phá sản với khoản nợ ước tính 8 tỉ USD.

Slava Konstantinovsky, ông chủ của 1 trong những nhà hàng lớn nhất tại Kiev cho rằng thực tế Ukraine đã không có một quân đội, vì trong nhiều năm những chỉ huy các cấp tham nhũng đã phá hủy nó. Thỏa thuận ngừng bắn được ông gọi là "nhục nhã" vì Ukraine đã không có một quân đội đúng nghĩa.

Mối quan tâm và gây áp lực từ Nga trên lãnh địa của Liên Xô trước đây không giới hạn ở Ukraine. Các nước láng giềng khác, đặc biệt là các nước Baltic và Balan rất lo lắng. Mối quan tâm chính là Nga sẽ cố gắng để chứng minh Điều 5 trong điều lệ của NATO đảm bảo phòng thủ tập thể là vô giá trị.

Aleksander Kwasniewski, một cựu Tổng thống Ba Lan đã tóm tắt mối lo ngại của nước láng giềng Ukraine trong một bài phát biểu gần đây. Ông lưu ý rằng Liên Xô và sau đó là Nga đã sử dụng một bài quốc ca tương tự trong nhiều thập kỷ, họ chỉ thay đổi ca từ chứ không phải giai điệu. Những lời đầu tiên tôn vinh Stalin đã được viết lại và thay đổi đến lần thứ 3, tất cả đều cùng một người viết.

Kwasniewski hát một hai câu minh họa trước khi đưa ra cảnh báo: Đất nước này (Nga) có thể thay đổi những từ ngữ, lời bài hát hay từ vựng, nhưng nó sẽ không bao giờ thay đổi giai điệu quốc ca.