Công nghệ sinh học đang trở thành một trong những ngành mũi nhọn trên thế giới, góp phần tạo ra những đột phá trong các lĩnh vực then chốt như y dược, nông nghiệp, môi trường và công nghiệp. Với khả năng ứng dụng cao, ngành này không chỉ thúc đẩy sự phát triển bền vững mà còn mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp cho nguồn nhân lực chất lượng cao.
Nắm bắt được xu thế đó, nhiều quốc gia đã chú trọng đầu tư đào tạo ngành Công nghệ sinh học tại các trường đại học, và Việt Nam cũng đang từng bước khẳng định vị thế trong lĩnh vực này.
Từ năm 2023, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 chính thức triển khai đào tạo ngành Công nghệ sinh học theo hướng tự chủ, mở ra một hướng đi mới trong chiến lược phát triển đào tạo và nghiên cứu khoa học ứng dụng.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Chí Toàn - Phó Trưởng khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 chia sẻ: “Năm 2024, ngành Công nghệ sinh học ghi nhận kết quả tuyển sinh tích cực. Số lượng thí sinh đăng ký và trúng tuyển tăng nhiều so với năm trước, cho thấy mức độ quan tâm ngày càng cao của xã hội đối với lĩnh vực này.
Tại kỳ tuyển sinh đại học chính quy năm 2025, nhà trường dự kiến sẽ điều chỉnh tăng chỉ tiêu tuyển sinh ngành Công nghệ sinh học lên khoảng 25% để phục vụ nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời gian tới”.
Thầy Toàn cho hay, trong thời gian gần đây, nhiều chủ trương, chính sách quan trọng của Đảng và Chính phủ đã nhấn mạnh vai trò then chốt của công nghệ sinh học đối với phát triển bền vững và đổi mới sáng tạo quốc gia. Các định hướng phát triển ngành, cùng với các đề án đào tạo nguồn nhân lực và danh mục công nghệ chiến lược do Chính phủ ban hành, đã trở thành “kim chỉ nam” cho việc đào tạo và phát triển nhân lực trong lĩnh vực này tại các cơ sở giáo dục đại học trên cả nước.
Do đó, nhu cầu về lao động chất lượng cao trong các hoạt động nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh và thương mại sản phẩm công nghệ sinh học hiện nay là rất lớn. Xuất phát từ thực tế tuyển dụng của các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực này, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã quyết định điều chỉnh tăng chỉ tiêu tuyển sinh ngành Công nghệ sinh học.
Sự điều chỉnh này nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực, đặc biệt trong các lĩnh vực như nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ y sinh và công nghệ môi trường. Trong thời gian tới, nhà trường định hướng mở rộng sang lĩnh vực công nghệ thực phẩm. Đây cũng là một phần trong chiến lược phát triển của trường và Khoa Sinh học nhằm mở rộng các ngành đào tạo ngoài sư phạm.
“Trong quá trình xây dựng và tổ chức đào tạo ngành Công nghệ sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 luôn nỗ lực tạo điều kiện tốt nhất cho sinh viên.
Từ việc thiết kế chương trình đào tạo phù hợp, đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, đến việc xây dựng đội ngũ giảng viên có chuyên môn cao và kết nối các cơ hội việc làm tiềm năng sau tốt nghiệp, tất cả đều nhằm mang lại môi trường học tập chất lượng cho người học.
Cũng chính vì lý do đó, ngành Công nghệ sinh học luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt từ nhà trường và khoa, với định hướng đào tạo nguồn nhân lực có năng lực nghiên cứu, ứng dụng và khởi nghiệp, sẵn sàng đóng góp vào sự phát triển bền vững và hội nhập quốc tế của đất nước”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Chí Toàn cho biết thêm.
Là một trong 23 ngành đào tạo trình độ đại học tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, ngành Công nghệ sinh học được tổ chức tuyển sinh và đào tạo theo kế hoạch chung của nhà trường. Song, trong quá trình triển khai thực tế, công tác tuyển sinh và đào tạo ngành Công nghệ sinh học vẫn đối mặt với không ít khó khăn, bên cạnh những thuận lợi nhất định.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Chí Toàn bày tỏ: “Trước hết, nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực này ngày càng tăng cao. Là ngành mũi nhọn với khả năng ứng dụng mạnh mẽ trong y dược, nông nghiệp, thực phẩm, môi trường..., ngành Công nghệ sinh học đang thu hút sự quan tâm của các doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trung tâm công nghệ cao. Đây chính là điều kiện thuận lợi để tiếp cận, giới thiệu ngành tới thí sinh.
Bên cạnh đó, nhiều chủ trương, chính sách đã và đang khuyến khích phát triển công nghệ sinh học. Những định hướng của Đảng và Chính phủ tạo động lực cho các trường đại học đẩy mạnh đào tạo và nghiên cứu, từ đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong ngành, đồng thời gia tăng cơ hội việc làm cho người học sau tốt nghiệp.
Ngoài ra, sự quan tâm ngày càng nhiều của xã hội tới các vấn đề như an toàn thực phẩm, nông nghiệp sạch, biến đổi khí hậu, phòng chống dịch bệnh… cũng khiến ngành học này trở nên gần gũi và hấp dẫn hơn đối với học sinh. Công tác tư vấn tuyển sinh vì thế cũng trở nên thuận lợi hơn”.
Vị phó trưởng khoa cho hay, Khoa Sinh học hiện cũng duy trì và phát triển các mối liên kết với doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất, thương mại sản phẩm công nghệ sinh học, giúp sinh viên được hỗ trợ trong quá trình học tập, nhận học bổng, thực tập và có cơ hội việc làm sau tốt nghiệp.
Bên cạnh đó, sinh viên còn có thể tiếp tục học lên cao tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hoặc các trường đại học, học viện trong và ngoài nước thông qua các chương trình học bổng quốc tế.
Tuy nhiên, cũng vẫn tồn tại một số khó khăn nhất định. So với các ngành “hot” như công nghệ thông tin, kinh tế, marketing…, ngành Công nghệ sinh học hiện vẫn còn khá khiêm tốn về mặt truyền thông, ít được nhắc đến trên các phương tiện đại chúng. Nhiều học sinh và phụ huynh chưa hiểu rõ về ngành học, nội dung đào tạo, cũng như cơ hội nghề nghiệp sau tốt nghiệp, dẫn đến tâm lý e ngại khi lựa chọn.
Mặt khác, đây là ngành học đòi hỏi nền tảng vững chắc về khoa học tự nhiên, đặc biệt là môn Sinh học, cùng với tư duy logic và niềm đam mê nghiên cứu. Điều này phần nào trở thành rào cản đối với các thí sinh chưa có định hướng rõ ràng từ sớm.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Chí Toàn, công tác đào tạo ngành Công nghệ sinh học tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 có nhiều ưu thế.
Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 là đơn vị có bề dày gần 50 năm xây dựng và phát triển, đã đào tạo hàng nghìn cử nhân, thạc sĩ đóng góp cho sự phát triển của đất nước.
Trong đó, ngành Công nghệ sinh học được xem là một thế mạnh, với ưu thế nổi bật về đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Chương trình đào tạo được thiết kế theo định hướng ứng dụng, hiện đại, gắn lý thuyết với thực tiễn, tăng cường thời lượng thực hành và cập nhật những công nghệ mới nhất, nhằm đáp ứng sát nhu cầu của thị trường lao động.
Sinh viên được học tập trong hệ thống phòng thí nghiệm hiện đại, đa dạng lĩnh vực như sinh học phân tử, vi sinh ứng dụng, công nghệ sinh học môi trường, thực vật và y dược…
Chia sẻ những cảm nhận sau khi đã học 1 năm tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, sinh viên Đỗ Thị Hương (sinh năm 2006, lớp Công nghệ sinh học K50) bộc bạch: “Sau một năm học tập tại trường, em cảm nhận rõ nét sự hấp dẫn và thực tiễn trong chương trình đào tạo ngành Công nghệ sinh học.
Các môn học được xây dựng bài bản, kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết chuyên sâu và thực hành trong phòng thí nghiệm, giúp sinh viên không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển kỹ năng nghiên cứu và tư duy ứng dụng.
Một trong những trải nghiệm đáng nhớ nhất với em là lần đầu tiên được trực tiếp sử dụng các thiết bị chuyên dụng trong phòng thí nghiệm sinh học phân tử - điều mà trước đây em chỉ biết qua sách vở. Khi được tự tay thao tác, quan sát quy trình và nhìn thấy kết quả nghiên cứu của bản thân, em thực sự cảm thấy phấn khích và thêm yêu ngành học này hơn bao giờ hết.
Bên cạnh đó, em rất trân trọng sự quan tâm và đồng hành của các thầy cô trong khoa khi đã tạo điều kiện để sinh viên được thử sức tại các cuộc thi học thuật và khởi nghiệp. Đây là cơ hội quý giá để sinh viên khám phá bản thân và phát triển toàn diện”.
Tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, đội ngũ giảng viên có trình độ cao, giàu kinh nghiệm giảng dạy, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ luôn đồng hành, hỗ trợ sinh viên trong học tập và khởi nghiệp. Mạng lưới liên kết chặt chẽ giữa Khoa với các doanh nghiệp và viện nghiên cứu mở ra nhiều cơ hội thực tập, học tập thực tế và việc làm cho người học.
Bên cạnh môi trường học tập thân thiện, sinh viên còn được hưởng nhiều chính sách hỗ trợ, học bổng và tham gia các câu lạc bộ học thuật, sáng tạo. Chi phí học tập và sinh hoạt tại Xuân Hòa (Phúc Yên, Vĩnh Phúc) cũng rất hợp lý, giảm bớt áp lực tài chính với sinh viên.
Sau khi tốt nghiệp, sinh viên có thể học tiếp lên thạc sĩ, tiến sĩ trong nước hoặc du học với học bổng toàn phần tại nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Pháp, Nga, Bulgaria... nhờ mạng lưới hợp tác quốc tế rộng khắp của khoa và trường.
Được biết, khi học ngành Công nghệ sinh học tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, sinh viên có thể lựa chọn tiếng Anh hoặc tiếng Trung là ngoại ngữ thứ hai. Điều này giúp mở rộng cơ hội việc làm tại các nhà máy FDI có yếu tố nước ngoài - nơi nhu cầu tuyển dụng nhân lực công nghệ sinh học có chuyên môn và ngoại ngữ luôn ở mức cao.
Cùng với đó, chương trình chú trọng tích hợp công nghệ thông tin, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật (IoT), và đang mở rộng thêm hướng đào tạo về công nghệ thực phẩm nhằm đón đầu xu hướng tích hợp công nghệ sinh học trong lĩnh vực sản xuất và chế biến thực phẩm hiện đại.
Đến nay, ngành Công nghệ sinh học đã được Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 triển khai giảng dạy được 2 năm (kể từ năm 2023). Chương trình bước đầu ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực.
“Qua các đợt kiểm định và đánh giá chất lượng đào tạo, sinh viên ngành Công nghệ sinh học của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 được ghi nhận có sự trưởng thành rõ nét về năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hành.
Các em thể hiện tư duy phản biện tốt, kỹ năng làm việc nhóm hiệu quả và đặc biệt là tinh thần chủ động trong nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp ngay từ năm học đầu tiên.
Nhiều sinh viên đã đạt thành tích nổi bật tại các cuộc thi cấp khoa, cấp trường, đồng thời tham gia báo cáo tại các hội thảo khoa học cấp tỉnh và quốc gia. Những kết quả này không chỉ cho thấy chất lượng đào tạo bài bản mà còn khẳng định mối liên kết chặt chẽ giữa giảng viên và sinh viên trong hành trình nghiên cứu và đổi mới sáng tạo”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Chí Toàn cho hay.
Ngoài ra, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã chủ động tích hợp các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) vào chương trình đào tạo ngành Công nghệ sinh học.
Các học phần như công nghệ sinh học trong nông nghiệp, môi trường và y dược được thiết kế gắn với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và nhu cầu xã hội. Nhà trường tăng cường liên kết với các doanh nghiệp nhằm đào tạo nguồn nhân lực sát với nhu cầu tuyển dụng, đồng thời tạo cơ hội để sinh viên tham gia các đề tài nghiên cứu và khởi nghiệp cùng giảng viên, tiêu biểu như: nhân giống nấm hương, nuôi cấy mô tế bào thực vật, ứng dụng vi sinh vật phân hủy nhựa, công nghệ gen trong y dược, sinh học phân tử...Nhiều sản phẩm đã được thử nghiệm, chuyển giao cho doanh nghiệp để tiếp tục phát triển và thương mại hóa.
Để tăng cơ hội tiếp xúc thực tiễn cho sinh viên, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã xây dựng mô hình đào tạo ngành Công nghệ sinh học theo hướng thực hành - trải nghiệm, gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp.
Nhà trường và khoa chủ động hỗ trợ sinh viên tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp ngay từ năm thứ nhất thông qua các hỗ trợ cho đề tài sinh viên nghiên cứu khoa học với mức kinh phí hỗ trợ 5 triệu đồng/đề tài.
Vào năm thứ ba và thứ tư, sinh viên được sắp xếp tham gia thực tập chuyên ngành tại các đơn vị doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ sinh học, trong đó có nhiều sinh viên đã được nhận lương ngay từ khi đi thực tập chuyên ngành. Với kế hoạch học tập như vậy, sinh viên hoàn toàn có thể tốt nghiệp với tổng thời gian đào tạo khoảng 3,5 năm, rút ngắn thời gian ra trường nhưng vẫn đảm bảo chất lượng.
Là sinh viên thuộc khóa đầu tiên của ngành Công nghệ sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, bạn Vũ Khánh Huyền (sinh năm 2005, lớp Công nghệ sinh học K49) chia sẻ: “Khi tìm hiểu về ngành Công nghệ Sinh học, em bị thu hút bởi khả năng ứng dụng rộng rãi của ngành này trong các lĩnh vực thiết yếu như y học, nông nghiệp công nghệ cao và môi trường.
Sau khi tìm hiểu sâu hơn về các cơ sở đào tạo, em lựa chọn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 vì trường có đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm, hệ thống phòng thí nghiệm được trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại và đặc biệt khoa có mối liên kết với nhiều doanh nghiệp lớn”.
Khánh Huyền cho biết, bản thân thấy rất hứng thú khi được học một chương trình xây dựng bài bản, trong đó lý thuyết là nền tảng để sinh viên áp dụng vào thực hành. Ngoài việc ghi nhớ kiến thức lý thuyết, sinh viên được học cách sử dụng thiết bị máy móc, thao tác trong phòng thí nghiệm một cách chi tiết.
Khoa còn tạo điều kiện cho sinh viên gặp nhiều doanh nghiệp, đến tham quan và trải nghiệm để có cái nhìn rộng hơn về ngành, từ đó việc tiếp thu kiến thức trở nên dễ dàng, các giờ học hứng thú hơn rất nhiều.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Chí Toàn, đối với ngành Công nghệ sinh học, sự đồng hành của doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ quá trình đào tạo tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
Các doanh nghiệp, đơn vị tuyển dụng không chỉ tham gia xây dựng và điều chỉnh chương trình đào tạo sao cho sát với thực tiễn mà còn trực tiếp hỗ trợ sinh viên thông qua các hoạt động tham quan, trải nghiệm, thực tập chuyên môn. Nhờ đó, sinh viên có cơ hội làm quen với môi trường làm việc chuyên nghiệp, hiểu rõ hơn về nhu cầu và văn hóa của từng đơn vị, từ đó chuẩn bị tốt hơn cho hành trình nghề nghiệp sau này.
“Khoa Sinh học thường xuyên tổ chức Hội thảo khoa học ‘Kết nối doanh nghiệp trong nghiên cứu khoa học và đào tạo’ nhằm thúc đẩy mối liên kết chặt chẽ giữa Nhà trường và các doanh nghiệp.
Hằng năm, nhiều hoạt động được tổ chức như tham quan thực tế tại doanh nghiệp, hội thảo hướng nghiệp, ngày hội việc làm và tuyển dụng trực tiếp. Mô hình liên kết ba bên Nhà trường - Doanh nghiệp - Sinh viên đã và đang trở thành yếu tố then chốt góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời tạo nền tảng vững chắc để sinh viên tiếp cận việc làm phù hợp ngay sau khi tốt nghiệp”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Chí Toàn nhấn mạnh.
Vị phó trưởng khoa cũng giới thiệu một số doanh nghiệp tiêu biểu đã hợp tác hiệu quả với nhà trường gồm: Công ty TNHH Đầu tư sản xuất phát triển nông nghiệp WINECO, Công ty Cổ phần Thương mại dịch vụ An Đại Dương, Công ty Cổ phần Phát triển nông nghiệp và thực phẩm WAKAMONO, cùng nhiều doanh nghiệp tại Vĩnh Phúc.
Sự hợp tác này không chỉ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Công nghệ sinh học mà còn mở rộng cơ hội phát triển nghề nghiệp cho sinh viên trong thời đại mới.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Trần Hồng Cẩm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Thương mại dịch vụ An Đại Dương chia sẻ: “Là một đơn vị hoạt động trong lĩnh vực sản xuất và cung cấp suất ăn cho các nhà máy, trường học, chúng tôi nhận thấy nhu cầu về nguồn nhân lực có chuyên môn trong lĩnh vực thực phẩm, dinh dưỡng và kiểm soát chất lượng ngày càng tăng cao.
Trong quy trình sản xuất tại công ty, các vị trí như kiểm soát chất lượng thực phẩm, kiểm nghiệm dinh dưỡng khẩu phần ăn, kiểm tra đầu vào - đầu ra đều đòi hỏi kiến thức và kỹ năng chuyên môn được đào tạo bài bản, đặc biệt có liên quan đến lĩnh vực Công nghệ sinh học”.
Một sinh viên tốt nghiệp ngành Công nghệ sinh học không chỉ có cơ hội việc làm ở vị trí vận hành, quản lý các thiết bị công nghệ sinh học tại các đơn vị nghiên cứu mà còn có thể tham gia sản xuất trong các lĩnh vực Nông - Lâm - Thủy sản, Y - Dược… Nếu sinh viên có tố chất, năng lực giỏi, ngay từ khi thực tập đã có thể được trả lương cao như những lao động chính thức khác.
Nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu thực tiễn đó, doanh nghiệp đã chủ động thiết lập mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
Theo ông Cầm, sự hợp tác này chính là cầu nối quan trọng giữa đào tạo và nhu cầu tuyển dụng, giúp sinh viên có định hướng nghề nghiệp rõ ràng và tiếp cận sớm với môi trường làm việc thực tế.
Ngoài tiếp nhận sinh viên đến tham quan, kiến tập và thực tập tại doanh nghiệp, Công ty Cổ phần Thương mại dịch vụ An Đại Dương còn trực tiếp phối hợp với nhà trường để chia sẻ các yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp, hỗ trợ trong việc xây dựng chương trình giảng dạy, giáo án và các hoạt động ngoại khóa mang tính ứng dụng cao. Điều này giúp sinh viên có cơ hội tiếp cận thực tế sớm, hiểu rõ về môi trường làm việc và dễ dàng hòa nhập sau khi tốt nghiệp.
“Từ góc độ doanh nghiệp, chúng tôi đánh giá cao cơ hội nghề nghiệp của sinh viên ngành Công nghệ sinh học. Riêng trong lĩnh vực thực phẩm, nhu cầu nhân lực là rất lớn. Điều đó cho thấy, sinh viên tốt nghiệp ngành này hoàn toàn có thể tìm được việc làm phù hợp với chuyên môn, đặc biệt khi được đào tạo đúng hướng và có sự chuẩn bị tốt về kỹ năng lẫn thái độ nghề nghiệp.
Tuy nhiên, chúng tôi cũng nhận thấy một số khó khăn đối với sinh viên mới ra trường, đặc biệt là sự khác biệt giữa môi trường học thuật và môi trường làm việc thực tế - nơi đòi hỏi áp lực cao.
Vì vậy, chúng tôi rất mong muốn sinh viên được trang bị cả về chuyên môn và kỹ năng mềm như giao tiếp, xử lý tình huống, thái độ làm việc chuyên nghiệp... ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Doanh nghiệp hoàn toàn sẵn sàng đồng hành cùng nhà trường trong việc đào tạo những kỹ năng này thông qua trải nghiệm thực tế, cung cấp tài liệu và cùng xây dựng các nội dung đào tạo tích hợp”, ông Cầm cho biết thêm.
Bên cạnh việc hợp tác về nhân lực, vị quản lý cho biết cũng đang mở rộng hợp tác với Khoa Sinh học trong các hoạt động phát triển công nghệ sinh học ứng dụng, như triển khai mô hình trồng trọt, nông sản sạch. Gần đây, hai bên đã cùng khảo sát một mô hình trang trại tại Ninh Bình để xúc tiến hợp tác chuyển giao công nghệ và tạo địa điểm thực tập, nghiên cứu cho sinh viên trong tương lai.
