Các công nghệ mới như tự động hóa, công nghệ nhiên liệu thay thế,… đang từng bước làm thay đổi mô hình đào tạo truyền thống, đòi hỏi một cách tiếp cận thông minh hơn, linh hoạt hơn và thân thiện với môi trường hơn.
Nắm bắt được xu thế đó, thuyền viên Việt Nam đang ngày một khẳng định được bản lĩnh, trí tuệ và sức trẻ của chính mình trong thời đại chuyển đổi số. Giữa dòng chảy của những thay đổi về công nghệ, các thế hệ thủy thủ, sĩ quan hàng hải Việt Nam vẫn luôn chủ động nắm bắt thời cơ, hoàn thiện bản thân, sẵn sàng vươn ra biển lớn, chinh phục những chân trời tri thức, hướng đến một ngành hàng hải phát triển bền vững, an toàn và hội nhập quốc tế.
Công nghệ số và dữ liệu – Nền tảng mới cho đào tạo hàng hải
Theo Báo cáo “Chiến lược số hóa hàng hải” của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO, 2020), số hóa là động lực then chốt giúp ngành hàng hải đạt được hiệu quả vận hành, tăng cường an toàn và giảm phát thải.
Báo cáo này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khai thác dữ liệu theo thời gian thực, hệ thống e-Navigation, cũng như các công nghệ tự động hóa nhằm tối ưu hóa hành trình và vận hành tàu.
Hiện nay, nhiều cơ sở đào tạo và doanh nghiệp trong nước đang tích cực đầu tư hệ thống mô phỏng, công nghệ thực tế ảo, quản lý học tập điện tử và phần mềm điều hướng thông minh để phục vụ huấn luyện thực tế.
Trong đó, Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, Trường Đại học Giao thông vận tải Thành phố Hồ Chí Minh,… là những đơn vị tiên phong áp dụng các phòng mô phỏng hiện đại vào công tác đào tạo, huấn luyện như phòng mô phỏng buồng lái (Bridge Simulator),…
Hướng tới Net Zero: Xanh hóa đào tạo thuyền viên
Chiến lược giảm phát thải khí nhà kính (GHG) được IMO thông qua vào năm 2023 đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: giảm 20–30% lượng phát thải vào năm 2030, 70–80% vào năm 2040 và đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, một trong những yếu tố then chốt là năng lực của đội ngũ thuyền viên trong việc vận hành các loại tàu sử dụng nhiên liệu thay thế như LNG, methanol và hydrogen, cũng như quản lý hệ thống năng lượng và tuân thủ các quy định quốc tế mới.
Hiện nay đội tàu biển nội địa đã từng bước được trang bị hệ thống quản lý năng lượng và báo cáo phát thải theo chuẩn IMO DCS. Nhiều doanh nghiệp cũng đang đầu tư vào việc chuyển đổi sang tàu sử dụng nhiên liệu xanh, đòi hỏi hệ thống đào tạo phải cập nhật nhanh chóng và đồng bộ.
Cơ sở đào tạo trong nước như Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, Trường Đại học Giao thông vận tải TP. Hồ Chí Minh và Trường Cao đẳng Hàng hải I,... đã và đang đưa vào giảng dạy các nội dung mới bao gồm: vận hành tàu LNG, đánh giá vòng đời phát thải (LCA), quản lý pin nhiên liệu, và điều độ năng lượng trên tàu.
Tăng cường hợp tác - Động lực cho chuyển đổi đào tạo
Việc chuyển đổi đào tạo thuyền viên theo hướng số hóa và xanh hóa không thể đạt hiệu quả nếu thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.
Trong thời gian qua, Cục Hàng hải Việt Nam đã làm đầu mối phối hợp với các đối tác quốc tế triển khai các chương trình hợp tác kỹ thuật trong đào tạo thuyền viên thế hệ mới - chú trọng đến mô hình ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị), kết hợp học tập trực tuyến, huấn luyện mô phỏng và thực hành tiêu chuẩn quốc tế.
Các tổ chức đăng kiểm uy tín như ClassNK (Nhật Bản), DNV (Na Uy), Bureau Veritas (Pháp) cũng đang đồng hành cùng hệ thống đào tạo để cập nhật khung chương trình, tiêu chuẩn đánh giá và chứng nhận kỹ năng nghề nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng toàn cầu.
Nhiều cơ sở đào tạo trong nước như Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, Trường Đại học Giao thông vận tải Thành phố Hồ Chí Minh,… đã thiết lập các chương trình liên kết quốc tế, tổ chức hội thảo, khóa thực hành chuyên sâu cùng các đối tác trong và ngoài nước nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, bám sát nhu cầu thực tiễn và định hướng phát triển bền vững.
Tăng tốc đổi mới - Gắn kết vì mục tiêu toàn cầu
Ngành hàng hải toàn cầu đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mang tính chiến lược, lấy số hóa và xanh hóa làm trọng tâm.
Trước cơ hội và thách thức này, hệ thống đào tạo thuyền viên tại Việt Nam cần tiếp tục đổi mới toàn diện, tích hợp công nghệ tiên tiến, nội dung đào tạo hiện đại và mô hình hợp tác đa chiều giữa Nhà nước - cơ sở đào tạo - doanh nghiệp - tổ chức quốc tế.
Chỉ khi đó, Việt Nam mới có thể chuẩn bị tốt nhất cho một thế hệ thuyền viên đủ năng lực, bản lĩnh và thích ứng với sự thay đổi không ngừng của ngành hàng hải thế giới.
