Nội dung giáo dục địa phương là hoạt động giáo dục bắt buộc theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và được đưa vào giảng dạy từ năm học 2020-2021.
Mặc dù đến nay đã là năm thứ 5 triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhưng tình trạng chậm có tài liệu giáo dục địa phương để giảng dạy vẫn xảy ra. Theo lãnh đạo một số sở giáo dục và đào tạo, nguyên nhân chủ yếu do vướng mắc ở khâu phê duyệt với nhiều bước, ảnh hưởng đến việc định giá, in ấn và phát hành tài liệu.
Do đó, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đề xuất sửa đổi quy định “Tài liệu giáo dục địa phương do ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức biên soạn đáp ứng nhu cầu và phù hợp với đặc điểm của địa phương, được hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt” thành “Tài liệu giáo dục địa phương do sở giáo dục và đào tạo tổ chức biên soạn đáp ứng nhu cầu và phù hợp với đặc điểm của địa phương, được hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt. Tiêu chuẩn kỹ thuật về tài liệu giáo dục địa phương theo quy định pháp luật”.
Rút ngắn thời gian thẩm định và giảm thủ tục hành chính
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Nguyễn Đình Hùng, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Định nhận định, theo quy định hiện hành, tài liệu giáo dục địa phương sau khi được Sở Giáo dục và Đào tạo và Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Định xây dựng, phải gửi về Bộ Giáo dục và Đào tạo để thẩm định và phê duyệt. Tuy nhiên, quy trình này thường kéo dài và tốn nhiều thời gian, gây chậm trễ trong việc in ấn và phát hành tài liệu.
Do đó, việc giao thẩm quyền biên soạn tài liệu giáo dục địa phương cho Sở Giáo dục và Đào tạo, hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định, chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực:
Thứ nhất, rút ngắn đáng kể thời gian thẩm định và tinh giản thủ tục hành chính. Thay vì phải chờ đợi quy trình thẩm định từ Bộ, việc phê duyệt nội bộ ở cấp tỉnh sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ, từ đó đảm bảo tài liệu được in ấn và phát hành kịp thời, phục vụ hiệu quả cho nhu cầu giảng dạy và học tập tại các trường học ngay từ đầu năm học.
Thứ hai, các địa phương sẽ có sự chủ động cao hơn trong việc xây dựng nội dung giáo dục địa phương, phản ánh chính xác và kịp thời những đặc thù về văn hóa, lịch sử, kinh tế và xã hội riêng biệt của từng tỉnh, thành phố. Tài liệu sẽ trở nên gần gũi, thiết thực và có ý nghĩa hơn đối với học sinh địa phương, thay vì phải tuân theo một khuôn mẫu chung, chưa phù hợp hoàn toàn.
Thứ ba, tăng cường tính trách nhiệm của địa phương. Khi được trao quyền và chủ động, địa phương sẽ ý thức rõ hơn về trách nhiệm của mình trong việc đảm bảo chất lượng và tính phù hợp của tài liệu. Điều này thúc đẩy sự đầu tư và quan tâm hơn nữa vào công tác biên soạn, nhằm mang đến những tài liệu giáo dục địa phương tốt nhất cho học sinh.
Trong khi đó, theo thầy Nguyễn Đăng Thành, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Liên Bão (huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh), tài liệu giáo dục địa phương phát hành chậm gây ảnh hưởng đến kế hoạch giảng dạy của nhà trường.
“Trong năm học 2024-2025, sang đến đầu học kỳ hai thì tài liệu phục vụ môn Giáo dục địa phương dành cho học sinh khối lớp 9 mới được phát hành, nhà trường phải bố trí dạy bù nội dung của học kỳ một, sau đó mới tiếp tục triển khai nội dung của học kỳ hai. Tình trạng này đã tạo ra áp lực không nhỏ cho cả giáo viên và học sinh, đồng thời cũng phần nào ảnh hưởng đến kế hoạch giảng dạy của nhà trường và chất lượng tiếp thu kiến thức của học sinh.
Khi quy trình được tinh gọn và thực hiện ở cấp địa phương, thời gian từ khâu biên soạn đến thẩm định, phê duyệt và in ấn sẽ được rút ngắn đáng kể. Điều này giúp đảm bảo tài liệu được phát hành đúng thời điểm đầu năm học, tránh tình trạng dạy bù, dạy “chạy” như hiện nay.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh cả nước đang trong quá trình sáp nhập đơn vị hành chính, kéo theo sự thay đổi về địa giới hành chính, cơ cấu tổ chức,.... tài liệu giáo dục địa phương chắc chắn sẽ cần được rà soát và điều chỉnh liên tục để phù hợp với tình hình mới. Việc phân cấp cho địa phương chủ động trong biên soạn và phê duyệt sẽ giúp quá trình cập nhật nội dung diễn ra linh hoạt, kịp thời và sát với thực tiễn từng vùng miền”, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Liên Bão chia sẻ.
Trước đề xuất giao thẩm quyền biên soạn tài liệu giáo dục địa phương cho sở giáo dục và đào tạo, thầy Bùi Anh Quý, Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Trung học cơ sở Yên Hoa (huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang) cũng bày tỏ sự đồng tình và đánh giá đây là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của tài liệu giáo dục địa phương.
“Sở Giáo dục và Đào tạo là cơ quan chuyên trách về giáo dục, nơi tập trung đội ngũ chuyên gia, nhà quản lý và giáo viên giàu kinh nghiệm. Các thầy cô trong Sở sẽ có cái nhìn sâu sắc về chương trình giáo dục phổ thông, mục tiêu giáo dục và đặc biệt là tâm sinh lý lứa tuổi, mức độ nhận thức của học sinh ở từng cấp học.
Từ đó, họ có thể xây dựng và biên soạn bộ tài liệu có tính khoa học, sư phạm cao, phù hợp với năng lực tiếp thu của học sinh, đảm bảo nội dung không quá nặng hay quá nhẹ, mà cân bằng và phát huy tối đa hiệu quả giáo dục.
Cùng với đó, khi Sở Giáo dục và Đào tạo trực tiếp biên soạn, quá trình này sẽ được thực hiện một cách có hệ thống và đồng bộ hơn, từ khâu nghiên cứu, khảo sát thực tế địa phương đến việc lựa chọn nội dung, cấu trúc bài giảng và hình thức trình bày. Điều này giúp đảm bảo sự liên thông giữa các cấp học và tính nhất quán trong nội dung giáo dục địa phương trên toàn tỉnh”, thầy Bùi Anh Quý nhận định.
Cũng theo thầy Quý, tài liệu giáo dục địa phương do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn, được hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt sẽ góp phần đảm bảo tài liệu phù hợp với định hướng phát triển của địa phương, chính sách của Nhà nước và các quy định pháp luật hiện hành, đồng thời vẫn giữ được sự linh hoạt và tính cập nhật từ phía ngành giáo dục.
Linh hoạt cập nhật nội dung trong bối cảnh sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh
Bên cạnh sự đồng tình với đề xuất bổ sung, sửa đổi một số quy định liên quan đến thẩm quyền biên soạn và phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương, lãnh đạo cơ sở giáo dục cũng nhấn mạnh rằng để giảm thiểu áp lực cho nhà trường và giáo viên trong quá trình thay đổi, cần có một lộ trình triển khai cụ thể và hợp lý.
Năm học 2024 - 2025 đánh dấu việc Chương trình giáo dục phổ thông 2018 hoàn thành triển khai đủ 12 lớp. Thực hiện các chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngành giáo dục đã tiến hành rà soát chương trình nhằm bảo đảm phù hợp với thực tiễn và yêu cầu đổi mới.
Với nội dung giáo dục địa phương, các tỉnh thành sẽ xây dựng lại cho phù hợp với địa giới hành chính mới, phát huy vai trò tự chủ, linh hoạt trong thực hiện chương trình, đồng thời cập nhật kịp thời những thay đổi hành chính, xã hội của địa phương.
Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, thầy Nguyễn Đăng Thành cho rằng: “Đối với những khối lớp đang học theo nội dung giáo dục địa phương hiện hành (như khối 6 hiện tại), nên duy trì tài liệu đã có cho đến khi các em hoàn thành cấp học.
Việc biên soạn và áp dụng tài liệu mới nên bắt đầu cho học sinh lớp 6 của khóa học mới. Điều này sẽ giúp tránh tình trạng “chạy theo” thay đổi liên tục, tạo sự ổn định cho quá trình dạy và học”.
Trong khi đó, chia sẻ về quá trình xây dựng, triển khai nội dung giáo dục địa phương tại tỉnh Bình Định, ông Nguyễn Đình Hùng cho hay, thời gian qua, thực hiện chỉ đạo của Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Định, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Định đã triển khai tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương đảm bảo đúng tiến độ theo yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
“Trong quy trình biên soạn, hoàn thiện tài liệu giáo dục địa phương tỉnh Bình Định cấp Tiểu học, Sở đã tiến hành tổ chức dạy thực nghiệm các chủ đề có trong tài liệu.
Việc dạy thực nghiệm nhằm đánh giá mức độ đáp ứng việc nắm bắt nội dung, sử dụng phương pháp dạy học của giáo viên, việc tiếp thu kiến thức của học sinh trong thực tiễn; đồng thời, đánh giá về kiến thức, tính sư phạm, tính khoa học của tài liệu.
Giáo viên được phân công dạy thực nghiệm nghiên cứu kỹ tài liệu, xây dựng kế hoạch bài dạy, chuẩn bị đồ dùng, tư liệu dạy học và tổ chức thành công các tiết dạy thực nghiệm. Các chủ đề được giáo viên vận dụng hiệu quả những phương pháp và hình thức tổ chức dạy học kết hợp với hình thức tổ chức học sinh trải nghiệm thực tế, bài giảng điện tử kết hợp nghiên cứu tài liệu, hình ảnh… giúp các em được tiếp thu và khai thác nội dung bài học một cách chủ động, sáng tạo, năng động”, ông Hùng cho hay.
Ông Hùng thông tin thêm, để việc dạy học tài liệu giáo dục địa phương tại tỉnh được hiệu quả, Sở đã yêu cầu Ban biên soạn tài liệu giáo dục địa phương tỉnh Bình Định cấp Tiểu học tổng hợp những ý kiến đóng góp của các trường về nội dung cần chỉnh sửa, bổ sung để hoàn thiện nội dung, trình hội đồng thẩm định.
Đến thời điểm hiện tại, tài liệu giáo dục địa phương tỉnh Bình Định đã hoàn thành ở các cấp học, được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt và đưa vào sử dụng trong tất cả trường học trên địa bàn tỉnh Bình Định.
