Nhiều hiệu trưởng ở các nhà trường phổ thông hiện nay đang dẫn chiếu điểm 1.4 Khoản 1 Điều 12 Quy định 124-QĐ/TW năm 2023 Quy định về kiểm điểm và đánh giá, xếp loại chất lượng hằng năm đối với tập thể, cá nhân trong hệ thống chính trị để "áp" tỷ lệ 20% giáo viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ theo tổ chuyên môn. Quy định này nêu rõ:
“Điều 12. Tiêu chí xếp loại:
1.4. Cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định số lượng tập thể, cá nhân được xếp loại "Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" không vượt quá 20% số được xếp loại "Hoàn thành tốt nhiệm vụ" theo từng nhóm đối tượng có vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ tương đồng.”
Theo cách hiểu của nhiều hiệu trưởng, mỗi tổ chuyên môn (như tổ Toán, tổ Vật lí, tổ Ngữ văn,...) được xem là một "nhóm đối tượng có vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ tương đồng".
Giả sử, một trường trung học phổ thông có 10 tổ chuyên môn và tổng số 100 giáo viên thì mỗi tổ sẽ có 20% giáo viên được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Điều này có nghĩa là mỗi tổ (ví dụ có 10 giáo viên) sẽ có 2 giáo viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, và tổng cộng toàn trường sẽ có 20 giáo viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Cách giải thích này có vẻ hợp lý và được các thành viên trong hội đồng thi đua khen thưởng đồng tình.
Tuy nhiên, theo quan điểm người viết, cách hiểu mỗi tổ chuyên môn là một nhóm đối tượng có vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ tương đồng là chưa thuyết phục.
Thay vào đó, ở trường học có 3 nhóm đối tượng viên chức có vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ tương đồng: 1) lãnh đạo (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng; 2) giáo viên (bao gồm tổ trưởng/tổ phó chuyên môn); 3) nhân viên.
Chẳng hạn, nhiệm vụ của giáo viên là giảng dạy, giáo dục học sinh; còn nhân viên làm công việc hành chính.
Nếu xét theo chức năng, nhiệm vụ, tất cả giáo viên đều có cùng chức năng giảng dạy và giáo dục học sinh, bất kể họ thuộc tổ chuyên môn nào.
Do đó, việc gộp tất cả giáo viên thành một nhóm lớn để đánh giá “hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” sẽ hợp lý và công bằng hơn, thay vì chia nhỏ theo từng tổ chuyên môn.
Việc chia nhỏ theo tổ có thể dẫn đến những bất cập như: một tổ có nhiều giáo viên xuất sắc nhưng bị giới hạn chỉ tiêu, trong khi một tổ khác ít có giáo viên nổi trội lại phải tìm cách đủ chỉ tiêu 20%.
Cùng với đó, sự bất hợp lý trong việc áp dụng tỷ lệ 20% theo tổ chuyên môn càng rõ nét hơn khi đối chiếu với các tiêu chí đánh giá viên chức giáo viên được quy định chi tiết tại Nghị định 48/2023/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định 90/2020/NĐ-CP về đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức.
Theo đó, Điều 12 Nghị định số 48/2023/NĐ-CP, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 90/2020/NĐ-CP quy định tiêu chí xếp loại chất lượng viên chức ở mức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ như sau:
“Thực hiện tốt các quy định tại khoản 1, khoản 2, khoản 3 và khoản 4 Điều 3 Nghị định này (Chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, tác phong, lề lối làm việc, ý thức tổ chức kỷ luật).”
“Hoàn thành 100% nhiệm vụ theo hợp đồng làm việc đã ký kết, theo kế hoạch đề ra hoặc theo công việc cụ thể được giao bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng, hiệu quả cao, trong đó ít nhất 50% nhiệm vụ hoàn thành vượt mức.”
Có thể nhận thấy, việc "áp" tỷ lệ 20% theo từng tổ chuyên môn có thể dẫn đến tình trạng “ép” chỉ tiêu.
Ví dụ, Tổ Toán có 10 giáo viên, trong đó có 4-5 giáo viên vượt các tiêu chí "hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" như có sáng kiến, đạt thành tích cao, có đóng góp nổi bật,...).
Tuy nhiên, vì chỉ giới hạn 20% (tức 2 người), nhà trường buộc phải chọn ra 2 giáo viên và không thể công nhận hết số người còn lại, dẫn đến bỏ lỡ những cá nhân xuất sắc thực sự.
Ngược lại, Tổ Hoá học không có giáo viên nào nổi trội, không ai đáp ứng đầy đủ các tiêu chí "Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ". Nhưng vì chỉ tiêu 20%, nhà trường có thể "ưu tiên" hoặc "chọn" ngẫu nhiên 1-2 giáo viên trong tổ để đảm bảo đủ số lượng, bất kể họ có xuất sắc hay không.
Có thể khẳng định, việc "áp" tỷ lệ 20% viên chức giáo viên được xếp loại "hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" theo từng tổ chuyên môn, theo người viết là chưa phù hợp.
Mục tiêu của việc đánh giá, xếp loại là để ghi nhận đóng góp, tạo động lực cho viên chức giáo viên phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao. Nếu cứ "áp" chỉ tiêu cứng nhắc theo từng tổ chuyên môn, e rằng việc đánh giá sẽ mất đi nhiều ý nghĩa, thậm chí còn gây ra những hệ lụy tiêu cực như gây mất đoàn kết nội bộ, làm mất cơ hội của những giáo viên xuất sắc thực sự.
Thiết nghĩ, các cơ quan quản lý giáo dục cần có hướng dẫn cụ thể và thống nhất về cách xác định "nhóm đối tượng có vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ tương đồng" trong trường học, tránh mỗi trường hiểu và làm một kiểu thiếu sự thống nhất.
Chỉ khi đó, danh hiệu "hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" mới thực sự là niềm tự hào, là động lực để giáo viên cống hiến hết mình cho công việc.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
