Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Nghị quyết đưa ra 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.
Trong đó, tại nhóm nhiệm vụ giải pháp về đẩy mạnh hợp tác và hội nhập quốc tế sâu rộng trong giáo dục và đào tạo nhấn mạnh: "Cấp học bổng hoặc có chính sách khuyến khích, hỗ trợ học sinh, sinh viên, giảng viên đi học tập, nghiên cứu, thỉnh giảng ở các nước phát triển, các nước có quan hệ truyền thống, có thế mạnh trong các lĩnh vực, ngành trọng điểm, tận dụng các chương trình hợp tác song phương".
Với nhiệm vụ, giải pháp cụ thể nêu trên, Nghị quyết 71 được kỳ vọng là động lực để mở rộng cơ hội tiếp cận học bổng, chương trình đạo tạo và nghiên cứu tại nước ngoài, đồng thời tạo điều kiện nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.
Đối tượng nào đủ điều kiện nhận học bổng, chính sách khuyến khích, hỗ trợ học tập, nghiên cứu tại nước ngoài?
Hiện nay việc công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật được quy định tại Nghị định số 86/2021/NĐ-CP. Đây là căn cứ pháp lý cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan thực hiện.
Theo khoản 1, Điều 3, Nghị định số 86/2021/NĐ-CP, định nghĩa: Du học sinh học bổng ngân sách nhà nước là công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập được nhận toàn phần hoặc một phần chi phí đào tạo, chi phí đi lại, sinh hoạt phí và các chi phí khác liên quan đến học tập từ một hoặc nhiều nguồn trong các nguồn kinh phí sau đây:
Học bổng ngân sách nhà nước cấp trong khuôn khổ hiệp định, thỏa thuận hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam với Chính phủ nước ngoài.
Học bổng ngân sách nhà nước cấp thông qua các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.
Học bổng do Chính phủ nước ngoài, nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), chính quyền các vùng lãnh thổ, các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính phủ hoặc cá nhân tài trợ thông qua Chính phủ Việt Nam.
Các đối tượng sau được áp dụng bao gồm:
Công dân Việt Nam là học sinh, sinh viên, học viên, nghiên cứu sinh, thực tập sinh và người học ra nước ngoài học tập theo các khóa đào tạo, bồi dưỡng từ 03 tháng liên tục trở lên.
Công dân Việt Nam là giáo viên, giảng viên các cơ sở giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học thuộc hệ thống giáo dục quốc dân ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật.
Tổ chức kinh doanh dịch vụ tư vấn du học.
Cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan ở trong nước và nước ngoài chịu trách nhiệm quản lý công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật.
Sau một thời gian thực hiện, bên cạnh những kết quả tích cực, Nghị định số 86/2021/NĐ-CP còn tồn tại một số hạn chế, vướng mắc nên ngày 8/7/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Nghị định Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 86/2021/NĐ-CP. Cụ thể như sau:
| Nội dung | Nghị định số 86/2021/NĐ-CP | Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 86/2021/NĐ-CP |
| Hồ sơ dự tuyển | Sơ yếu lý lịch có dán ảnh và xác nhận của cơ quan quản lý trực tiếp (đối với trường hợp có cơ quan công tác) hoặc xác nhận của chính quyền địa phương nơi cư trú (đối với trường hợp không có cơ quan công tác). | Thay thế bằng bản sao thẻ căn cước hoặc hộ chiếu còn giá trị sử dụng theo quy định. |
| Thời hạn bổ sung hồ sơ | Trong thời hạn 60 ngày làm việc kể từ ngày hết hạn nhận hồ sơ dự tuyển, cơ quan cử đi học tổ chức thực hiện tuyển sinh và thông báo kết quả tuyển chọn cho ứng viên, cơ quan quản lý trực tiếp (đối với trường hợp có cơ quan công tác) qua việc thông báo rộng rãi trên cổng thông tin điện tử của cơ quan thực hiện tuyển sinh | Trong thời gian thực hiện tuyển sinh, nếu hồ sơ dự tuyển của ứng viên còn thiếu thông tin, cơ quan cử đi học thông báo cho ứng viên để bổ sung và hoàn thiện theo quy định của từng chương trình học bổng. |
| Trách nhiệm thực hiện tuyển sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo | Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện tuyển sinh và cử công dân Việt Nam ra nước ngoài học tập thuộc cấp học, trình độ đào tạo trong giáo dục phổ thông, giáo dục đại học, cao đẳng sư phạm và bồi dưỡng về ngoại ngữ bằng nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước. | Bổ sung thêm trách nhiệm thực hiện tuyển sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo về lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. |
| Quy định thực hiện báo cáo tốt nghiệp | Trong thời hạn 45 ngày làm việc kể từ ngày kết thúc khóa học, du học sinh phải nộp 01 bộ hồ sơ qua đường bưu điện hoặc trực tiếp cho cơ quan cử đi học. | Bổ sung thêm quy định hình thức nộp hồ sơ trực tuyến đối với hồ sơ báo cáo tốt nghiệp. |
| Quy định tiếp nhận du học sinh về nước với trường hợp học xong chưa về nước | Chưa quy định. | Du học sinh đã hoàn thành chương trình học tập, đủ điều kiện để được cấp văn bằng, chứng chỉ tốt nghiệp nhưng chưa về nước, ở lại nước ngoài tiếp tục học lên trình độ cao hơn hoặc thực tập sau tốt nghiệp sẽ không được cấp vé máy bay về nước và phải được sự đồng ý của cơ quan cử đi học, cơ quan quản lý trực tiếp (đối với trường hợp có cơ quan công tác. |
| Quy định miễn, giảm bồi hoàn chi phí đào tạo | Chưa quy định. | Du học sinh không phải là cán bộ, công chức, viên chức quy định tại điểm a và điểm b khoản 1 Điều 3, không được cơ sở đào tạo cấp văn bằng, chứng chỉ tốt nghiệp được xét miễn bồi hoàn chi phí đào tạo thuộc một trong các trường hợp sau đây: - Địa điểm đang học xảy ra chiến sự, thiên tai hoặc dịch bệnh, không đảm bảo an toàn, an ninh để tiếp tục việc học tập, có xác nhận của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước sở tại; - Vì lý do sức khỏe, có hồ sơ bệnh án được cấp bởi cơ quan y tế có thẩm quyền ở nước ngoài, trong nước (trong trường hợp về nước chữa bệnh), ghi rõ tình trạng bệnh không thể tiếp tục việc học tập ở nước ngoài; - Du học sinh bị mắc bệnh hiểm nghèo theo quy định, có hồ sơ bệnh án được cấp bởi cơ quan y tế có thẩm quyền hoặc từ trần. |
| Quy định thời gian hoàn trả kinh phí | Trong thời hạn 120 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định thu hồi chi phí bồi hoàn của cơ quan quản lý trực tiếp hoặc cơ quan cử đi học, du học sinh có trách nhiệm nộp trả đầy đủ chi phí bồi hoàn. | Bổ sung gia đình du học sinh có trách nhiệm thực hiện chi trả chi phí bồi hoàn (có du học sinh đi học chưa có cơ quan công tác). Chi phí thu hồi theo quy định tại Nghị định nộp cho cơ quan cử đi học hoặc cơ quan quản lý trực tiếp, thực tế hiện nay nộp vào ngân sách nhà nước tại tài khoản thu ngân sách nhà nước của Kho bạc nhà nước. |
| Quy định về chế độ báo cáo | Gửi báo cáo về cơ quan quản lý trực tiếp 03 tháng một lần. Trong vòng 20 ngày làm việc từ khi kết thúc quá trình giảng dạy, nghiên cứu và trao đổi học thuật tại nước ngoài, cá nhân phải về nước và báo cáo cơ quan quản lý trực tiếp, cơ quan có thẩm quyền cử công dân Việt Nam ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật (nếu có) và cập nhật vào Hệ thống cơ sở dữ liệu quy định. | Gửi báo cáo về cơ quan quản lý trực tiếp 06 tháng một lần hoặc đột xuất đối với trường hợp ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật có thời gian từ 01 năm trở lên. |
Một số cơ chế học bổng và chính sách hỗ trợ đang được triển khai
Những năm gần đây, chính sách học bổng, khuyến khích, hỗ trợ của Nhà nước và chương trình hợp tác quốc tế đã có nhiều thay đổi, mở ra cơ hội mới cho người học. Có thể kể đến như:
Một là, Đề án 89
Đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2030" (gọi tắt là Đề án 89) được Chính phủ phê duyệt vào ngày 18/1/2019.
Nhằm hướng dẫn triển khai đào tạo trình độ tiến sĩ, trình độ thạc sĩ cho giảng viên các cơ sở giáo dục đại học theo Đề án 89, năm 2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 25/2021/TT-BGDĐT. Đến năm 2022, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 30/2022/TT-BTC nhằm hướng dẫn cơ chế tài chính thực hiện Đề án 89.
Tại Điều 3, Thông tư số 30/2022/TT-BTC quy định hỗ trợ đối với phương thức đào tạo toàn thời gian ở nước ngoài trình độ tiến sĩ và thạc sĩ như sau:
Thứ nhất, học phí và các khoản có liên quan đến học phí: Thực hiện thanh toán theo hợp đồng ký kết giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với cơ sở đào tạo ở nước ngoài hoặc theo mức do cơ sở đào tạo ở nước ngoài thông báo trong giấy báo tiếp nhận học viên (chi bằng đồng đôla Mỹ hoặc bằng đồng tiền của nước sở tại); tối đa không quá 25.000 đô la Mỹ/người học/năm học hoặc tương đương với đồng tiền của nước sở tại. Trường hợp mức học phí cao hơn mức 25.000 đô la Mỹ/người học/năm thì mức chênh lệch học phí cao hơn do người học tự chi trả hoặc do cơ sở giáo dục đại học cử giảng viên đi học chi trả theo quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị.
Thứ hai, chi phí làm hộ chiếu, visa: Thanh toán theo mức quy định của Nhà nước đối với chi phí làm hộ chiếu và theo hóa đơn lệ phí visa thực tế của các nước nơi người học được cử đi đào tạo đối với chi phí làm visa.
Thứ ba, sinh hoạt phí cấp cho người học theo mức quy định tại Phụ lục kèm theo Thông tư này. Sinh hoạt phí được cấp theo thời gian học tập thực tế ở nước ngoài (từ ngày nhập học đến ngày kết thúc khóa học nhưng không vượt quá thời gian ghi trong quyết định cử đi đào tạo của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo). Việc thanh toán sinh hoạt phí cho người học được cấp định kỳ theo quý hoặc 06 tháng/lần, đảm bảo không ảnh hưởng đến việc học tập, nghiên cứu của người học.
Thứ tư, mức bảo hiểm y tế bắt buộc: Thực hiện thanh toán theo mức quy định của nước sở tại (căn cứ theo mức thông báo trong giấy tiếp nhận học viên của cơ sở đào tạo) và được cấp bằng đồng đôla Mỹ hoặc bằng đồng tiền của nước sở tại; tối đa không vượt quá 1.000 đô la Mỹ/người/năm. Trường hợp người học có nguyện vọng mua bảo hiểm y tế ở mức cao hơn mức quy định tại Thông tư này thì phải tự bù phần chênh lệch.
Thứ năm, tiền vé máy bay đi và về (hạng phổ thông): Người học được cấp một lượt vé từ Việt Nam đến nơi học tập và một lượt vé từ nơi học tập về Việt Nam (trừ trường hợp được phía bạn đài thọ) trong toàn bộ thời gian đào tạo.
Thứ sáu, chi phí đi đường (để bù đắp các khoản lệ phí sân bay và thuê phương tiện đi lại từ sân bay về nơi ở và ngược lại) được cấp 01 lần với mức khoán là 100 đô la Mỹ/người/cho toàn bộ thời gian đào tạo.
Thứ bảy, các khoản chi khác phát sinh trong quá trình đào tạo:
Chi phí chuyển và nhận tiền qua ngân hàng liên quan đến khóa đào tạo ở nước ngoài (nếu có): Căn cứ vào các quy định của ngân hàng nước sở tại và ở Việt Nam, nếu có phát sinh lệ phí chuyển tiền hoặc nhận tiền qua ngân hàng thì ngân sách nhà nước sẽ cấp khoản chi này theo thực tế phát sinh.
Hỗ trợ chi phí để xử lý các rủi ro, bất khả kháng xảy ra đối với người học được cử đi đào tạo: Trường hợp người học tử vong, ngân sách nhà nước hỗ trợ toàn bộ cước phí vận chuyển thi hài hoặc lọ tro từ nước ngoài về nước hoặc hỗ trợ phần còn thiếu của cước phí vận chuyển sau khi bảo hiểm chi trả.
Trường hợp thời gian thực tế đào tạo nhiều hơn thời gian ghi trong Quyết định cử đi đào tạo của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (bao gồm cả do nguyên nhân bất khả kháng như chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh) và người học vẫn đảm bảo kết quả học tập, được cơ sở đào tạo nước ngoài xác nhận thì người học chỉ được thanh toán các chế độ, chính sách trong thời gian kéo dài khi có Quyết định bổ sung của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nhưng tổng thời gian không vượt quá thời gian quy định về hoàn thành chương trình đào tạo tại khoản 4 Điều Thông tư số 25/2021/TT-BGDĐT.
Hai là, học bổng hiệp định
Học bổng hiệp định (học bổng ngân sách nhà nước diện hiệp định) là học bổng thuộc học bổng ngân sách nhà nước, theo thỏa thuận hợp tác và Hiệp định ký kết giữa Nhà nước và Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với các nước, vùng lãnh thổ hoặc tổ chức quốc tế.
Tại Điều 6 Nghị định 86/2021/NĐ-CP về quyền và trách nhiệm của du học sinh học bổng ngân sách nhà nước có nêu:
Du học sinh được về nước thực tập, thu thập tài liệu để phục vụ chương trình học tập; được hưởng các kỳ nghỉ trong thời gian học tập theo quy định của cơ sở giáo dục nước ngoài; được về nước, đi thăm thân nhân ở nước khác (nước thứ ba) nếu được cơ quan có thầm quyền của nước sở tại đồng ý.
Được cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài bảo hộ về lãnh sự, bảo vệ quyền lợi chính đáng trong thời gian học tập ở nước ngoài theo quy định.
Được hưởng toàn phần hoặc một phần chi phí đào tạo, chi phí đi lại, sinh hoạt phí và các chi phí khác liên quan đến học tập ở nước ngoài bằng nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước đối với du học sinh quy định tại điểm a và điểm b khoản 1 Điều 3 Nghị định này hoặc do phía nước ngoài đài thọ đối với du học sinh quy định tại điểm c khoản 1 Điều 3 Nghị định này.
Ngoài ra, Điều 19 về quyền và trách nhiệm của công dân Việt Nam ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật, Nghị định 86/2021/NĐ-CP quy định như sau:
Công dân Việt Nam ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật được cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp phù hợp với pháp luật Việt Nam, pháp luật của nước tiếp nhận, pháp luật và thông lệ quốc tế trong thời gian giảng dạy, nghiên cứu và trao đổi học thuật ở nước ngoài.
Được chuyển về nước tiền lương, tiền công, thu nhập và tài sản khác của cá nhân theo quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật của nước tiếp nhận.
Trong trường hợp là người của cơ quan, tổ chức có hưởng ngân sách nhà nước thì được hưởng tiền lương, tiền công, thu nhập khác, chế độ khám bệnh, chữa bệnh, bảo hiểm xã hội và các quyền lợi khác trên cơ sở thống nhất với cơ quan quản lý trực tiếp và được cơ quan cử đi tiếp nhận quay trở lại công tác sau khi hoàn thành công việc ở nước ngoài.
Như vậy, hiện nay, học sinh, sinh viên và giảng viên Việt Nam có thể nhận được học bổng ra nước ngoài học tập, nghiên cứu thông qua Đề án 89 hoặc học bổng hiệp định do Nhà nước ký kết với nhiều quốc gia. Tuy nhiên, quy mô và phạm vi vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu ngày càng tăng về hội nhập quốc tế và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Vì vậy, Nghị quyết 71-NQ/TW được kỳ vọng sẽ mở rộng chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện để người học tiếp cận môi trường giáo dục tiên tiến ở các nước phát triển, qua đó góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ trí thức, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
