Từ ngày 01/7/2025, tỉnh Sơn La triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Tỉnh đã thực hiện sắp xếp 200 đơn vị hành chính cấp xã thành 75 đơn vị hành chính cấp xã; kết thúc hoạt động của 12 đơn vị hành chính cấp huyện. [1]
Trong bối cảnh này, nhiều trường học, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa đang đối mặt với tình trạng thiếu giáo viên ở một số môn học và bậc học. Vấn đề tuyển dụng, bố trí đội ngũ giáo viên trở thành thách thức, ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch dạy học và chất lượng giáo dục trên địa bàn.
Nỗ lực khắc phục tình trạng thiếu giáo viên
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Quàng Văn Lâm - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La cho biết, tỉnh Sơn La hiện có 608 trường mầm non, phổ thông, trung tâm giáo dục thường xuyên gồm 227 trường mầm non; 98 trường tiểu và 144 trường liên cấp tiểu học - trung học cơ sở; 81 trường trung học cơ sở; 02 trường trung học cơ sở - trung học phổ thông; 02 trường tiểu học - trung học cơ sở - trung học phổ thông; 12 trường phổ thông dân tộc nội trú; 29 trường trung học phổ thông; 12 trung tâm giáo dục thường xuyên, 01 trung tâm giáo dục hòa nhập cấp tỉnh.
Tổng số cán bộ, quản lý giáo viên, nhân viên là 23.546 người, trong đó, cán bộ quản lý là 1.669 người, giáo viên là 19.945 người, nhân viên là 1932 người.
Hiện nay, tình trạng thiếu giáo viên đang diễn chủ yếu ở bậc mầm non, tiểu học và tập trung chủ yếu tại các xã vùng sâu, vùng xa, nơi công tác tuyển dụng gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, tỉnh Sơn La cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước đang thiếu giáo viên các môn tiếng Anh, Tin học ở cấp tiểu học và trung học cơ sở.
Theo ông Lâm, nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu giáo viên là do nguồn sinh viên tốt nghiệp ra trường còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Bên cạnh đó, chỉ tiêu biên chế được giao chưa đảm bảo so với định mức quy định. Ngoài ra, một số trường hợp, dù có thí sinh đăng ký dự tuyển nhưng không đạt yêu cầu, dẫn đến nhiều vị trí vẫn chưa được bổ sung.
Trong bối cảnh đó, việc thực hiện mô hình chính quyền hai cấp cũng đã tác động đáng kể đến công tác tuyển dụng, điều động và bố trí giáo viên trong thời gian qua. Việc phân cấp quản lý giáo dục cơ bản mang lại nhiều thuận lợi. Khi thẩm quyền tuyển dụng và điều động giáo viên được giao về cho Sở Giáo dục và Đào tạo, quy trình trở nên gọn nhẹ hơn, giảm bớt các khâu trung gian và giúp ngành chủ động hơn trong việc sắp xếp, bố trí đội ngũ giáo viên phù hợp với nhu cầu thực tế.
Ông Lâm cho biết thêm, để khắc phục tạm thời những khó khăn về đội ngũ, ngành giáo dục đã thực hiện biệt phái giáo viên, cử giáo viên dạy hỗ trợ, phân công giáo viên dạy liên trường từ các cơ sở giáo dục khác không thiếu giáo viên cho các đơn vị còn thiếu giáo viên. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh chuyển đổi số (dạy học online, lớp học ảo…) góp phần khắc phục tình trạng thiếu giáo viên ở một số môn học, một số địa bàn.
Bên cạnh đó, tổ chức triển khai bồi dưỡng cho giáo viên tiểu học để dạy tin học và công nghệ đối với lớp 3, lớp 4, lớp 5 nhằm đảm bảo giáo viên giảng dạy theo quy định.
Cùng chia sẻ về vấn đề này, thầy Nguyễn Trung Hiếu - Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Sam Kha (xã Púng Bánh, tỉnh Sơn La) cho biết, hiện cấp trung học cơ sở đang thiếu 6 giáo viên, cấp tiểu học thiếu 4 giáo viên.
Vừa qua, Ủy ban nhân dân xã đã tiếp nhận thêm giáo viên chuyển từ các xã và tỉnh khác về để bổ sung nguồn nhân lực, kịp thời đáp ứng nhu cầu giảng dạy trong năm học mới. Nhờ đó, cấp tiểu học chỉ còn thiếu 1 giáo viên, trong khi trung học cơ sở vẫn thiếu 6 giáo viên. Các môn học thiếu giáo viên gồm môn Toán, Ngữ văn, Khoa học tự nhiên, Giáo dục công dân.
Tình trạng thiếu giáo viên gây nhiều khó khăn cho nhà trường, đặc biệt trong việc phân công chuyên môn. Một số giáo viên phải dạy trái chuyên ngành để bù vào các môn còn thiếu, dẫn đến học sinh không được học đúng giáo viên chuyên môn. Chẳng hạn, khi môn Ngữ văn thiếu, giáo viên môn Giáo dục công dân hoặc Địa lý phải đứng lớp thay, ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu kiến thức cũng như chất lượng và hứng thú học tập của học sinh.
Để khắc phục tình trạng này, Ủy ban nhân dân xã đang phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo của tỉnh để xây dựng kế hoạch tuyển dụng, dự kiến triển khai trong quý IV/2025. Việc tuyển bổ sung những vị trí còn thiếu sẽ giúp nhà trường đáp ứng yêu cầu giảng dạy và phù hợp với quy mô mạng lưới trường lớp hiện nay.
Theo thầy Hiếu, từ khi thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, xã có điều kiện kiểm tra, nắm bắt biên chế của các đơn vị sự nghiệp trực thuộc và chủ động đề xuất trực tiếp với Sở Giáo dục và Đào tạo. Nhờ vậy, nhu cầu như bổ sung giáo viên hay tuyển dụng nhân lực được xem xét và giải quyết kịp thời hơn so với trước.
Bên cạnh thuận lợi, do mô hình chính quyền hai cấp mới được triển khai, bộ máy tổ chức của xã, đặc biệt là phòng Văn hóa Xã hội còn hạn chế về kinh nghiệm, đội ngũ chuyên viên chưa quen với quy trình tuyển dụng giáo viên. Vì vậy, xã chưa thể tự tổ chức phải nhờ Sở Giáo dục và Đào tạo đứng ra thực hiện.
Tuy nhiên, khi Sở tổ chức tuyển dụng tập trung, nhu cầu giáo viên được phân bổ trên phạm vi rộng. Nhiều xã, nhất là xã thuộc địa bàn khó khăn, gặp khó trong việc thu hút giáo viên, khiến chỉ tiêu tuyển dụng không đạt và tình trạng thiếu giáo viên vẫn tiếp diễn.
Cần cho phép tuyển dụng linh hoạt các môn học còn thiếu
Tình trạng thiếu giáo viên không chỉ gây áp lực cho đội ngũ giáo viên mà còn ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học, đòi hỏi các cơ quan quản lý sớm có giải pháp khắc phục.
Về vấn đề này, thầy Bạc Cầm Phén - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Co Mạ (xã Co Mạ, tỉnh Sơn La) cho biết, năm học 2025-2026, nhà trường còn thiếu 4 giáo viên so với biên chế được giao ở các môn như tiếng Anh, Địa lý, Giáo dục quốc phòng và an ninh. Nguyên nhân chủ yếu là do biến động nhân sự khi giáo viên luân chuyển hàng năm. Mặc dù, mỗi năm đều triển khai tuyển bổ sung, song vừa tuyển được thì lại có giáo viên chuyển đi khiến tình trạng thiếu giáo viên kéo dài.
Tình trạng thiếu giáo viên không những ảnh hưởng đến việc bố trí thời khóa biểu mà còn khiến áp lực công việc của thầy cô tăng lên. Giáo viên các bộ môn phải đảm nhận thêm tiết dạy, dẫn đến số giờ vượt định mức nhiều hơn mỗi tuần. Việc này kéo theo bài toán về kinh phí chi trả chế độ dạy thêm giờ, trong khi nguồn lực của nhà trường còn hạn chế.
Vì vậy, nhà trường đã triển khai một số giải pháp trước mắt để bảo đảm việc dạy học không bị gián đoạn. Trước hết, đơn vị tạm thời tuyển giáo viên theo chế độ hợp đồng để bổ sung cho các môn còn thiếu. Đồng thời, nhà trường đã báo cáo và đề xuất Sở Giáo dục và Đào tạo xem xét điều động, biệt phái giáo viên từ các cơ sở khác.
Trong năm học tới, nhà trường mong muốn được tuyển bổ sung giáo viên theo đúng số biên chế đã được giao nhằm bảo đảm đủ nhân lực giảng dạy, giảm tải áp lực dạy vượt giờ và ổn định kế hoạch chuyên môn cho toàn trường.
Để tháo gỡ tình trạng thiếu giáo viên khi thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Sam Kha cho rằng cần thực hiện một số giải pháp như sau:
Thứ nhất, Sở Giáo dục và Đào tạo và Ủy ban nhân dân xã cần rà soát toàn bộ đội ngũ giáo viên trên địa bàn tỉnh để so sánh tỉ lệ giáo viên đứng lớp. Các trường ở vùng đồng bằng thường có số giáo viên cao hơn so với những trường khó khăn ở vùng miền núi. Trên cơ sở này, sẽ thực hiện điều động, biệt phái giáo viên phù hợp, nhằm khắc phục tình trạng thiếu trước mắt.
Thứ hai, các trường cần chủ động đề xuất và tham mưu với Ủy ban nhân dân xã, đồng thời phối hợp với phòng Văn hóa Xã hội xây dựng kế hoạch tuyển dụng và hợp đồng giáo viên. Mục tiêu nhằm đảm bảo đủ nhân lực cho các lớp học, duy trì mạng lưới trường, lớp ổn định và kịp thời đáp ứng nhu cầu giảng dạy. Ngoài ra, kế hoạch còn nhằm dự phòng cho những biến động về giáo viên, nhất là tại các xã khó khăn, giúp nhà trường chủ động hơn trong công tác tổ chức dạy học.
Thứ ba, có thể để nhà trường tuyển dụng các vị trí còn thiếu từ nguồn giáo viên hợp đồng hiện có. Những giáo viên này đã quen với học sinh, nắm vững chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và các phương pháp giảng dạy mới theo quy định của Bộ. Nếu đáp ứng yêu cầu chuyên môn và có nguyện vọng công tác tại trường, họ có thể được tuyển dụng chính thức, giúp giảm thiểu tình trạng thiếu giáo viên và đảm bảo ổn định công tác giảng dạy.
Trong khi đó, để khắc phục tình trạng thiếu giáo viên một cách bền vững, đồng thời đảm bảo việc tuyển dụng và sử dụng đội ngũ được đồng bộ, hiệu quả hơn trước yêu cầu đổi mới giáo dục, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Sơn La đề xuất thêm như sau:
Đầu tiên, cần tăng cường kết nối giữa các cơ sở đào tạo nhà giáo với cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo các địa phương, gắn với việc quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục để xác định chỉ tiêu tuyển sinh đào tạo, bồi dưỡng và nhu cầu sử dụng, bố trí, sắp xếp, điều tiết đội ngũ theo từng trình độ, ngành học, cấp học bảo đảm phù hợp, hiệu quả. Có giải pháp chính sách phù hợp để giải quyết triệt để tình trạng thừa, thiếu nhà giáo trong cùng một địa phương, cơ sở giáo dục và đào tạo.
Tiếp đó, cần nâng phụ cấp ưu đãi, phụ cấp thu hút cho giáo viên công tác ở vùng khó khăn; có chính sách nhà ở công vụ, hỗ trợ đi lại và bồi dưỡng nghiệp vụ định kỳ.
Cuối cùng, cho phép tuyển dụng linh hoạt các môn học còn thiếu, nhất là các môn như tiếng Anh, Tin học, Âm nhạc và Mỹ thuật.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://sonla.gov.vn/tin-chinh-tri/to-chuc-bo-may-chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-hoat-dong-on-dinh-931620
