"Con đường tơ lụa Biển Đông", tầm nhìn mơ hồ của Trung Quốc

Ông Tập Cận Bình, Chủ tịch nước Trung Quốc kêu gọi thiết lập "con đương tơ lụa" mới trên Biển Đông khi dự diễn đàn APEC tại Bali, Indonesia. Tuy nhiên đề xuất này đang vấp phải sự hoài nghi của các nước ASEAN về ý đồ thực sự của Bắc Kinh và các điều kiện chính trị đi kèm.

Bưu điện Hoa Nam ngày 19/10 nhận xét, tầm nhìn mơ hồ của Bắc Kinh trong đề xuất thiết lập "con đường tơ lụa" mới trên Biển Đông nhằm kết nối các cảng biển và hợp tác hàng hải đang phải đối mặt với sự hoài nghi từ các đối tác ASEAN.
Với một loạt các thỏa thuận thương mại và các quỹ đầu tư, tầm nhìn của Bắc Kinh về cái gọi là "con đường tơ lụa" trên Biển Đông với Đông Nam Á đã động chạm đến trí tưởng tượng của giới hoạch định chính sách cũng như các nhà quan sát trong khu vực. Các chuyên gia cho rằng các nước láng giềng của Trung Quốc chào đón một quan hệ hợp tác kinh tế gần gũi hơn với khu vực, nhưng nghi ngờ về ý đồ của Bắc Kinh với các điều kiện ràng buộc có thể gắn vào dự án này. Trong khi không có chi tiết cụ thể nào về "con đường tơ lụa" mới trên Biển Đông, nhiều người mong đợi một đầu mối thông tin về các liên kết thương mại và các kết nối tốt hơn nữa giữa các cảng biển và hợp tác hàng hải. "Con đường tơ lụa" trên Biển Đông được Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường đề xuất khi hai ông tham dự diễn đàn APEC và hội nghị thượng đỉnh Đông Á hồi tuần trước. Nó được xem như một phần của "cuộc tấn công quyến rũ" của Trung Quốc nhằm kéo dài thời gian xử lý vấn đề căng thẳng trên Biển Đông và chống lại chính sách tái cân bằng trục chiến lược sang châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ.

Ông Lý Khắc Cường, Thủ tướng Trung Quốc tại hội nghị thượng đỉnh Đông Á cổ súy tăng cường hợp tác kinh tế với ASEAN trong khi muốn gạt vấn đề căng thẳng Biển Đông ra ngoài lề nghị sự.

Động thái này của Bắc Kinh báo hiệu một cách tiếp cận có hệ thống để mở rộng ảnh hưởng kinh tế, chính trị và an ninh của Trung Quốc trong khu vực. "Con đường tơ lụa trên biển không phải chỉ là một khái niệm mang tính biểu tượng, nó còn nhiều hơn thế", Dương Bảo Vân, một giáo sư về quan hệ quốc tế đại học Bắc Kinh nhận xét. Tuy nhiên ngờ vực chính trị đối với Bắc Kinh về việc Trung Quốc không muốn thỏa hiệp, giải quyết vấn đề Biển Đông vẫn là thách thức lớn nhất mặc dù cả Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường đều kêu gọi các thành viên ASEAN sử dụng tốt hơn các quỹ hợp tác hàng hải 3 tỉ nhân dân tệ. Giáo sư Aileen Baviera thuộc đại học Philippines cho biết các nước ASEAN nghĩ rằng Trung Quốc đang quá hung hăng với yêu sách chủ quyền (vô lý) của mình ở Biển Đông và việc các nước sử dụng kinh phí từ quỹ này có thể làm tổn hại lợi ích biển của mình. Nhiều nước ASEAN không muốn một chuỗi các điều kiện chính trị kèm theo từ Bắc Kinh. Kusnanto Anggoro, giảng viên đại học Quốc phòng Indonesia nhận xét, xung đột lợi ích là lý do chính tại sao các nước ASEAN xem xét lại việc sử dụng các quỹ này. Trong khi Trung Quốc muốn tập trung vào khía cạnh ít nhạy cảm nhất như bảo tồn đa dạng sinh học thì Đông Nam Á thích các dự án phức tạp hơn như tuần tra chung và đảm bảo an ninh hàng hải. Karl Lee, một nhà nghiên cứu Malaysia thuộc trung tâm Nghiên cứu Anbound đồng ý rằng ASEAN còn biết rất ít thông tin về quỹ hợp tác hàng hải sau gần 2 năm nó được thành lập. Ngoài việc thông báo về thành lập quỹ, cho đến nay Trung Quốc chỉ công bố danh sách các lĩnh vực hợp tác tiềm năng phù hợp với quỹ này và không có thông tin chi tiết nào khác.