Chiều ngày 11/9, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo và Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ (Bắc Ninh) tổ chức Hội thảo “Định hướng quyền tự chủ, trách nhiệm giải trình trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp”.
Hội thảo là diễn đàn để trao đổi, thảo luận, đề xuất các giải pháp, cơ chế, chính sách nhằm thực hiện hiệu quả quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện; trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục nghề nghiệp phù hợp với định hướng phát triển giáo dục nghề nghiệp theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.
Hội thảo có sự tham gia của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Thành Đạt - Phó Trưởng Ban Tuyên Giáo và Dân vận Trung ương; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Phúc - Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; ông Lê Huy Nam - Vụ trưởng Vụ Giáo dục (Ban Tuyên Giáo và Dân vận Trung ương); Tiến sĩ Trương Anh Dũng - Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ Giáo dục và Đào tạo); Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Tiến Đông - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ.
Ngoài ra, còn có Tiến sĩ Phạm Đỗ Nhật Tiến - chuyên gia giáo dục (Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam), cùng nhiều đại biểu đến từ các Sở Giáo dục và Đào tạo, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên cả nước.
Gợi mở 5 hướng thảo luận
Mở đầu hội thảo, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt đánh giá: “Hội thảo hôm nay được tổ chức ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Đây là một dấu mốc lịch sử, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao nhằm đưa giáo dục - đào tạo, trong đó có giáo dục nghề nghiệp, trở thành động lực then chốt cho phát triển nhanh, bền vững, và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia trong giai đoạn mới”.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Thành Đạt đề cập: “Nhìn lại tiến trình hơn một thập kỷ qua, chúng ta thấy rõ, chủ trương về quyền tự chủ trong giáo dục đã được Đảng ta nhất quán, kiên trì và từng bước phát triển thông qua nhiều văn kiện quan trọng:
Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đây là văn kiện mang tính nền tảng, lần đầu tiên đặt ra yêu cầu phải mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục, coi đó là động lực quan trọng để đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo.
Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị khẳng định vai trò then chốt của giáo dục nghề nghiệp, đồng thời đặt ra yêu cầu mở rộng quyền tự chủ, gắn liền với trách nhiệm giải trình, coi đây là nguyên tắc quan trọng để nâng cao niềm tin xã hội, bảo đảm chất lượng đào tạo.
Đặc biệt, Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị đã đưa ra một điểm mới mang tính đột phá: khẳng định quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện của các cơ sở giáo dục, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.
Đây là sự thay đổi căn bản trong tư duy quản trị giáo dục: xóa bỏ quan niệm trước đây “chỉ những cơ sở tự bảo đảm tài chính mới được hưởng quyền tự chủ”, thay vào đó khẳng định tự chủ là một quyền mang tính nguyên tắc của mọi cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bất kể quy mô hay năng lực tài chính. Tự chủ không chỉ giới hạn ở vấn đề tài chính, mà còn thể hiện ở việc chủ động xây dựng và triển khai chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy, tổ chức bộ máy, phát triển đội ngũ, mở rộng hợp tác quốc tế và gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp, thị trường lao động”.
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cũng nhấn mạnh: “Chúng ta cần thẳng thắn nhìn vào thực tiễn. Sau nhiều năm đổi mới, giáo dục nghề nghiệp đã đạt được những bước tiến đáng ghi nhận: mạng lưới cơ sở ngày càng rộng, một số ngành nghề tiếp cận chuẩn khu vực và quốc tế, nhiều cơ sở đã có liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp.
Tuy nhiên, so với yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, toàn cầu hóa và cạnh tranh nhân lực ngày càng gay gắt, hệ thống giáo dục nghề nghiệp của chúng ta còn nhiều hạn chế: Quyền tự chủ còn nửa vời, nhiều trường vẫn phải chờ xin phép trong những việc lẽ ra có thể chủ động; sự sáng tạo bị bó hẹp. Trách nhiệm giải trình chưa rõ ràng, dữ liệu thiếu minh bạch, cơ chế giám sát còn hình thức, xã hội khó đánh giá chất lượng thực. Mối liên kết với doanh nghiệp chưa đủ chặt, đào tạo còn nặng lý thuyết, thiếu thực hành, thiếu chuẩn nghề nghiệp thống nhất. Nguồn lực tài chính và nhân sự còn phân tán, ngân sách phân bổ theo cơ chế bình quân, chưa gắn kết với kết quả đầu ra; đội ngũ nhà giáo nghề chưa được khuyến khích đổi mới, chưa có đủ điều kiện để cập nhật công nghệ.
Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra là: phải chuyển mạnh sang mô hình tự chủ thực chất gắn liền với trách nhiệm giải trình, coi đây là nền tảng để nâng cao chất lượng, hiệu quả và uy tín của hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Để quyền tự chủ thực sự đi vào thực tiễn, phát huy hiệu quả, còn nhiều vấn đề đặt ra mà hội thảo hôm nay cần cùng nhau thảo luận, trao đổi".
Vì lẽ đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Thành Đạt gợi mở một số hướng thảo luận như:
Thứ nhất, cần bàn sâu về cách thức cụ thể để triển khai Nghị quyết 71 trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. Các cơ sở đào tạo cần chuẩn bị gì, Nhà nước cần ban hành cơ chế gì để bảo đảm tính khả thi?
Thứ hai, tự chủ gắn liền với trách nhiệm giải trình. Vậy các tiêu chí, chuẩn mực, công cụ nào là phù hợp để đánh giá khách quan, công bằng, minh bạch hiệu quả của từng cơ sở?
Thứ ba, trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế, cần có giải pháp nào để huy động xã hội hóa, phát triển hợp tác công - tư, nhưng đồng thời không làm suy giảm tính công bằng trong tiếp cận giáo dục nghề nghiệp?
Thứ tư, mối quan hệ giữa Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp - xã hội cần được tổ chức, phân công, phối hợp ra sao để trở thành một hệ sinh thái thống nhất, hỗ trợ lẫn nhau, cùng hướng tới mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao?
Thứ năm, cần đổi mới mô hình quản trị các cơ sở giáo dục nghề nghiệp như thế nào để chuyển từ “quản lý” sang “quản trị hiện đại”, phát huy quyền tự chủ mà vẫn giữ vững kỷ cương, trách nhiệm?”.
“Hội thảo hôm nay chính là diễn đàn để chúng ta cùng suy ngẫm, cùng hiến kế. Kết quả hội thảo sẽ là nguồn tham khảo quý báu, giúp Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư những giải pháp cụ thể, thiết thực, khả thi để đưa tinh thần Nghị quyết 71 nhanh chóng đi vào cuộc sống, tạo bước chuyển mạnh mẽ cho giáo dục nghề nghiệp nước ta” - Phó Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Thành Đạt tin tưởng.
Phát biểu chào mừng hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Tiến Đông - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ bày tỏ: “Trong tiến trình phát triển, Đảng và Nhà nước ta luôn kiên định quan điểm: giáo dục là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt cho phát triển bền vững. Hai văn bản đặc biệt quan trọng đã được ban hành trong thời gian gần đây, vừa kế thừa, vừa phát triển tư duy đổi mới của Đảng về giáo dục - đào tạo, đó là:
Thứ nhất, Kết luận số 91-KL/TW tiếp tục khẳng định quyết tâm thực hiện Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Kết luận này nhấn mạnh yêu cầu phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, gắn đào tạo với nhu cầu xã hội, mở rộng tự chủ, tăng cường trách nhiệm giải trình, đẩy mạnh chuyển đổi số, kiểm định chất lượng, và hội nhập quốc tế. Đây là những nội dung vừa mang tính lý luận, vừa rất sát với yêu cầu thực tiễn.
Thứ hai, Nghị quyết số 71-NQ/TW đã đặt giáo dục ngang hàng với thể chế và hạ tầng, trở thành một trong ba đột phá chiến lược của quốc gia. Nghị quyết đưa ra một tầm nhìn toàn diện, yêu cầu đổi mới đồng bộ cả về chương trình, nội dung, phương pháp, đội ngũ và cơ chế quản trị. Có thể nói, Nghị quyết 71 chính là sự khẳng định mạnh mẽ: giáo dục là chìa khóa mở ra cánh cửa phát triển trong giai đoạn mới.
Hội thảo hôm nay vì thế có ý nghĩa vô cùng to lớn: không chỉ là dịp để chúng ta cùng quán triệt tinh thần của các văn kiện này, mà còn là cơ hội để bàn thảo, hiến kế, và cùng tìm ra con đường hành động cụ thể, khả thi, nhằm đưa những định hướng đúng đắn vào thực tế cuộc sống”.
Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ cũng chia sẻ về một số kinh nghiệm thực tiễn của nhà trường: “Tinh thần của Kết luận số 91 và Nghị quyết số 71 không chỉ dừng ở định hướng, mà đã và đang được phản ánh trong những bước đi thực tiễn tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó có Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ”.
Vị Hiệu trưởng đề cập một số kết quả bước đầu gắn với 5 trọng tâm: “Thứ nhất, tự chủ trong giáo dục nghề nghiệp: không chỉ là một quyền, mà còn là trách nhiệm. Tự chủ về chương trình, tổ chức, tài chính và nhân sự chính là nền tảng để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phát huy tính chủ động, sáng tạo và nâng cao chất lượng.
Thứ hai, trách nhiệm giải trình: tự chủ phải luôn đi đôi với minh bạch và trách nhiệm. Hội đồng trường, người học, doanh nghiệp và xã hội cần cùng tham gia giám sát, để tự chủ trở thành động lực đổi mới gắn với uy tín và niềm tin xã hội.
Thứ ba, nguồn lực và sự liên kết: giáo dục nghề nghiệp không thể đơn độc. Sự hợp tác công - tư, sự liên kết vùng - doanh nghiệp, cùng với việc tăng cường tự chủ tài chính và nhân sự, sẽ là chìa khóa để huy động sức mạnh tổng hợp, bảo đảm chất lượng đào tạo.
Thứ tư, đổi mới chương trình đào tạo: theo hướng mở, linh hoạt, sát với nhu cầu thị trường lao động, để người học có thể vừa học, vừa hành, vừa thích ứng với những biến đổi nhanh chóng của công nghệ và sản xuất.
Thứ năm, bài học quốc tế và khuyến nghị chính sách: để chúng ta không chỉ học hỏi kinh nghiệm quản trị hiện đại của thế giới, mà còn biết cách điều chỉnh, vận dụng sáng tạo cho phù hợp với điều kiện và bối cảnh Việt Nam.
Năm nhóm nội dung này, gắn kết với nhau, tạo nên một bức tranh toàn diện, phản ánh đầy đủ sự đúng đắn và tầm nhìn chiến lược của Đảng ta. Và chính sự toàn diện đó đã làm nên ý nghĩa, sự cấp thiết và sự hấp dẫn của hội thảo hôm nay”.
Tự chủ luôn phải đi đôi với trách nhiệm giải trình
Phát biểu tại hội thảo, Tiến sĩ Trương Anh Dũng - Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết: “Tự chủ luôn phải đi đôi với trách nhiệm giải trình. Khi các cơ sở giáo dục nghề nghiệp được trao quyền tự quyết nhiều hơn, đồng thời cũng phải chịu trách nhiệm trước nhà nước, người học và xã hội về kết quả hoạt động của mình.
Trách nhiệm giải trình thể hiện ở việc minh bạch hóa thông tin, báo cáo tài chính, kết quả đào tạo, hiệu quả sử dụng nguồn lực, cũng như mức độ hài lòng của người học và doanh nghiệp.
Tự chủ và giải trình không phải là hai thái cực đối lập mà là hai yếu tố tương hỗ, góp phần xây dựng một nền giáo dục nghề nghiệp hiện đại, dân chủ và hiệu quả. Trong điều kiện Việt Nam, cần đặc biệt nhấn mạnh đến việc xây dựng cơ chế giám sát độc lập, nâng cao năng lực quản trị và hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong điều kiện tự chủ”.
Theo Tiến sĩ Trương Anh Dũng, để tự chủ thực sự trở thành động lực thúc đẩy phát triển, cần thực hiện một số giải pháp như: “Tiếp tục hoàn thiện chính sách theo hướng đồng bộ, nhất quán và gắn kết giữa các lĩnh vực: tài chính, tổ chức, nhân sự và chuyên môn. Đảm bảo cân bằng giữa ba trụ cột: tài chính - nhân sự - chuyên môn. Xây dựng hệ thống giám sát và cơ chế trách nhiệm giải trình. Nâng cao năng lực quản trị của cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt, cần chú trọng tạo điều kiện cho các cơ sở phát huy năng lực nội tại, nâng cao năng lực quản trị và trách nhiệm giải trình, từ đó chủ động thích ứng với yêu cầu thị trường lao động và bối cảnh chuyển đổi số. Tăng cường hợp tác công - tư, gắn kết với doanh nghiệp và xã hội”.
“Tự chủ không chỉ là cơ chế vận hành, mà còn là động lực phát triển lâu dài, giúp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động và vị thế trong hệ thống giáo dục quốc dân”- Tiến sĩ Trương Anh Dũng khẳng định.
Tại hội thảo, các đại biểu đã trình bày nhiều tham luận sâu sắc, gợi mở mang tính thực tiễn.
Tiến sĩ Trương Huỳnh Như - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Bà Rịa - Vũng Tàu chia sẻ: Tự chủ trong giáo dục nghề nghiệp không chỉ là một cơ chế tài chính, mà là một mô hình đổi mới toàn diện, đòi hỏi năng lực quản trị, tinh thần trách nhiệm và sự minh bạch. Mô hình đào tạo kép, chuyển đổi số toàn diện trong quản trị chính là đòn bẩy giúp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiện thực hóa mục tiêu tự chủ một cách bền vững.
Tiến sĩ Lê Lâm - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Đại Việt Sài Gòn - đại diện các cơ sở giáo dục nghề nghiệp tư thục kiến nghị chính sách đa dạng cho các trường, không đồng phục để phát huy hiệu quả tính tự chủ của cả khối công lập và tư thục.
Cô Trần Thị Hạnh - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Lạng Sơn chia sẻ về liên kết vùng và doanh nghiệp. Theo đó, nữ Phó Hiệu trưởng nhấn mạnh: Sự liên kết chặt chẽ giữa liên kết vùng và doanh nghiệp trong xây dựng chương trình đào tạo nghề là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động, và thúc đẩy sự phát triển kinh tế của địa phương và cả vùng.
Mức độ tự chủ rất đa dạng, xu hướng chung là chuyển từ “kiểm soát” sang “giám sát”
Phát biểu kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc chia sẻ: “Hội thảo đã lắng nghe nhiều báo cáo tham luận tâm huyết, những ý kiến sâu sắc và những gợi mở mang tính thực tiễn cao của các nhà quản lý, các chuyên gia, các nhà khoa học và đại diện các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tất cả đã cùng nhau phân tích, trao đổi và làm sáng rõ thêm nhiều vấn đề quan trọng cả về lý luận, pháp lý, thực tiễn triển khai và định hướng chính sách trong giai đoạn tới”.
Về giải pháp thúc đẩy tự chủ toàn diện, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc cũng gợi mở: “Một là, hoàn thiện khung pháp lý về tự chủ và trách nhiệm giải trình bảo đảm thống nhất, rõ ràng, khả thi. Trong đó:
Tự chủ về hoạt động chuyên môn: Tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định, quy chế về quyền tự chủ của cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong tuyển sinh, đào tạo, mở ngành, phát triển chương trình đào tạo và quy định liên quan khác theo hướng đồng bộ, đơn giản hóa, hội nhập quốc tế, phát huy tối đa quyền và trách nhiệm của cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đơn vị chuyên môn và đội ngũ giáo viên, giảng viên.
Tự chủ về tổ chức, nhân sự: Nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về quyền tự chủ của cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong bổ nhiệm các chức danh nhà giáo, chức danh khoa học, quyết định chính sách tuyển dụng, tiền lương và thu nhập đối với giảng viên, thu hút và sử dụng giảng viên, nhà khoa học giỏi trong và ngoài nước; quy định về tuổi lao động của đội ngũ giảng viên, nhà khoa học hoạt động trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp…
Tự chủ về tài chính: Tiếp tục hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính áp dụng cho cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập và thực hiện các quyền tự chủ khác không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.
Hai là, phân loại tự chủ: xây dựng cơ chế tự chủ phù hợp với năng lực và điều kiện của từng cơ sở, gắn quyền với trách nhiệm và cơ chế giám sát tương ứng.
Ba là, cân bằng giữa ba trụ cột tự chủ: tài chính - tổ chức nhân sự - chuyên môn, bảo đảm hài hòa, để tự chủ thực chất và bền vững.
Bốn là, phát triển hệ thống giải trình và giám sát: tăng cường kiểm định chất lượng độc lập; bắt buộc công khai minh bạch các thông tin về tài chính, chất lượng đào tạo, tỉ lệ việc làm sau tốt nghiệp...
Năm là, nâng cao năng lực quản trị của cơ sở giáo dục nghề nghiệp: đẩy mạnh bồi dưỡng cán bộ quản lý; ứng dụng công nghệ số trong quản trị, quản lý dữ liệu lớn để phục vụ minh bạch và ra quyết định.
Sáu là, đẩy mạnh liên kết công - tư: khuyến khích doanh nghiệp, hiệp hội nghề nghiệp tham gia xây dựng chương trình, tổ chức đào tạo, đánh giá kết quả và cùng chia sẻ trách nhiệm về chất lượng đầu ra.
Bảy là, vai trò của Nhà nước và quản lý nhà nước”.
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo bày tỏ: “Hội thảo hôm nay đã góp phần quan trọng làm sáng tỏ cả về lý luận, pháp lý và thực tiễn vấn đề tự chủ trong giáo dục nghề nghiệp. Chúng ta có thể khẳng định: tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình là con đường tất yếu để phát triển hệ thống giáo dục nghề nghiệp mở, linh hoạt, hiện đại và hội nhập, đúng với tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Với sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, sự nỗ lực của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và sự đồng hành của doanh nghiệp, xã hội, chúng ta sẽ từng bước hiện thực hóa mục tiêu: xây dựng hệ thống giáo dục nghề nghiệp mở - linh hoạt - hiện đại - hội nhập, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.”.
